Το φαινόμενο ξεκίνησε με την εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων. Γιγαντώθηκε ωστόσο την τελευταία δεκαετία, πρώτα στο εξωτερικό και στη συνέχεια και στη χώρα μας. Πολύ γρήγορα περάσαμε από τους mega influencers, τα ήδη γνωστά άτομα στο ευρύ κοινό (κυρίως διασημότητες από τον χώρο της showbiz και του αθλητισμού) σε μια νέα κατηγορία: ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που διαθέτοντας είτε μια χαρισματική προσωπικότητα είτε απλώς μια ωραία εμφάνιση άρχισαν να αποκτούν μεγάλο κοινό το οποίο τους ακολουθεί και επηρεάζεται από αυτούς.
Eίναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα οι ΗΠΑ έχουν 13,5 εκατομμύρια influencers, με τη Βραζιλία (δεύτερη στη λίστα) να μετρά περισσότερους από 10,5 εκατομμύρια. Οσο πιο μεγάλο το κοινό τόσο πιο μεγάλη και η επιρροή που ασκεί ένας influencer και τόσο πιο μεγάλη η δυνατότητα να εκμεταλλευτεί κανείς εμπορικά την επιρροή αυτή. Το πρώτο κοινωνικό δίκτυο στο οποίο έκαναν την εμφάνισή τους ήταν το YouTube. Στη συνέχεια, οι infuencers άρχισαν να γίνονται διασημότητες μέσα από το Instagram και το Snapchat, ενώ τον τελευταίο καιρό πολλοί δραστηριοποιούνται στο TikTok.
Σε γενικές γραμμές, influencer μπορεί να χαρακτηριστεί κάποιος τον οποίο ακολουθούν περισσότερα από 1.000 άτομα, αλλά στις μέρες μας έχουμε influencers που ακολουθούνται από εκατοντάδες χιλιάδες, ακόμα και εκατομμύρια χρήστες. Τι σημαίνει όμως τελικά αυτό το νέο… επάγγελμα;
Εκδημοκρατισμός στην πρόσβαση
Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κυρία Μπέττυ Τσακαρέστου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, η εξάπλωση του φαινομένου των infuencers έχει άμεση σχέση με τον εκδημοκρατισμό στην πρόσβαση και στη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών, που έδωσε σε όλο και περισσότερους χρήστες τη δυνατότητα να δημιουργούν περιεχόμενο στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, να αποκτούν κοινό και να διαμορφώνουν συμπεριφορές και αντιλήψεις.
Καθώς οι παραδοσιακοί δίαυλοι επιρροής – μέσα μαζικής ενημέρωσης, διαφήμιση, τηλεόραση κ.λπ. – χάνουν σιγά-σιγά το μονοπώλιο της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, οι influencers, ακριβώς επειδή δεν προέρχονται από τους χώρους αυτούς, αποκτούν την εμπιστοσύνη των χρηστών, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν άμεσα τις απόψεις τους, ακόμα και τις καταναλωτικές τους συνήθειες. «Οι influencers έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και την ευρεία αποδοχή του κοινού ως ανεξάρτητες, αυθεντικές φωνές και επηρεάζουν συμπεριφορές, επιλογές, αντιλήψεις σε ένα ευρύ πεδίο: από τις καταναλωτικές επιλογές με έμφαση πλέον στις «πράσινες – υπεύθυνες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών», στη συμμετοχή και στήριξη δράσεων για το κλίμα, στην αποδοχή της διαφορετικότητας και στη συμπερίληψη. Με τους influencers συνεργάζονται από brands και εταιρείες marketing έως κρατικοί και επιστημονικοί φορείς αναζητώντας να αντλήσουν πρόσβαση σε κοινά τοπικά και διεθνή, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει πλέον ένα αυξανόμενο έλλειμμα εμπιστοσύνης ή και ανοικτή αμφισβήτηση προς τους θεσμικούς φορείς διαμόρφωσης της κοινής γνώμης» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Οι νέες τάσεις και οι micro-influencers
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η εταιρεία Nielsen το 2021, το 71% των καταναλωτών εμπιστεύεται τη διαφήμιση, τις απόψεις και τις τοποθετήσεις προϊόντων από έναν influencer. Στο ίδιο μοτίβο και η έρευνα της εταιρείας Ogilvy του 2022, σύμφωνα με την οποία κατά 87% είναι πιο εύκολο να θυμηθεί κανείς μια διαφήμιση από influencer απ’ ό,τι μια τηλεοπτική. Μετά την έκρηξη με τους mega influencers, όπως λέει στο στο «Βήμα» ο γενικός γραμματέας της Ενωσης Εταιρειών Διαφήμισης και Επικοινωνίας Ελλάδος Δημήτρης Ρούλιας, σιγά-σιγά άρχισε να διαφαίνεται πως αν θέλεις να μεταφέρεις ένα ειδικό μήνυμα σε πιο ειδικό κοινό, δεν χρειάζεται να κινηθείς με κάποιον που έχει 1 εκατομμύριο followers, αλλά με κάποιον που έχει λιγότερους αλλά πολύ μεγαλύτερη επιρροή σε ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό. Ετσι δημιουργήθηκαν και όροι όπως είναι οι micro-influencers. «Υπάρχει μια πανάρχαια αρχή του μάρκετινγκ που λέει ότι όσο πιο κοντά είσαι σε κάποιον τόσο πιο λίγο χρειάζεται να φωνάζεις και να σε ακούσει. Αυτό ισχύει και σήμερα. Τα εργαλεία αλλάζουν, όχι όμως και αυτή η βασική αρχή» καταλήγει.
Από την άλλη πλευρά, ο κ. Δημήτρης Λαγός, ιδιοκτήτης πρακτορείου δημοσίων σχέσεων, αναφερόμενος ιδιαίτερα στην κατηγορία των influencers που ειδικεύονται στον χώρο της μόδας και της προώθησης προϊόντων, επισημαίνει ότι αποτελούν ένα «αναγκαίο κακό», καθώς ένα μεγάλο μέρος της διαφήμισης έχει πλέον περάσει σε αυτούς. «Πολλές φίρμες διαπιστώνουν ότι όχι μόνο είναι φθηνότερο να προωθούν τα προϊόντα τους μέσω των influencers, αλλά στην τελική έχουν και καλύτερα αποτελέσματα, καθώς ο κόσμος πλέον δεν πείθεται και τόσο εύκολα από την παραδοσιακή διαφήμιση. Στην αρχή ξεκίνησαν σαν bloggers, στη συνέχεια έγιναν influencers και σήμερα αυτοαποκαλούνται content creators (δημιουργοί περιεχομένου)».
Στην Ελλάδα: 4 ευρώ για 1.000 θεάσεις
Τέσσερις κυρίως είναι οι πηγές μέσω των οποίων ένας creator μπορεί να κερδίσει χρήματα. Δεν είναι, δηλαδή, μόνο τα έσοδα από τις διαφημίσεις – που είναι ένας τρόπος. Συμφωνεί δηλαδή με κάποια εταιρεία ή κάποια διαφημιστική για να παρουσιάσει κάποιο προϊόν. Το τι και πώς είναι θέμα της συγκεκριμένης συμφωνίας. Δεύτερον, εισπράττει έσοδα από το YouTube, ανάλογα με τις θεάσεις (views). Στην Ελλάδα σήμερα το αντίτιμο για 1.000 θεάσεις είναι 4 ευρώ. Στην Αμερική το ποσό αυτό φτάνει τα 15 δολάρια. Τρίτον, μέσω crowdfunding, δηλαδή μέσω ειδικής φόρμας, το κοινό συγκεντρώνει χρήματα για τον creator και, τέταρτον, ο δημιουργός φτιάχνει το δικό του net και βγάζει δικά του μπλουζάκια, κούπες κ.λπ. τα οποία, όπως είναι λογικό, είναι δημοφιλή ανάμεσα στους ακολούθους του.
Μια σχέση διαδραστική
Influencers
Περίπου το 90% είναι 18-34 ετών. Περισσότερες είναι οι γυναίκες στο Instagram (δημοφιλέστερο στους μιλένιαλς) και στο TikTok (δημοφιλέστερο στη γενιά Ζ), ενώ στο YouTube περισσότεροι είναι οι άνδρες influencers, σύμφωνα με έρευνα της Nielsen.
Followers
Μεγαλύτερα ποσοστά (70,7%) γυναικών δήλωσαν ότι ακολουθούν έναν influencer συγκριτικά με τους άνδρες (55,8%) καθώς και περισσότεροι εργαζόμενοι (67,5%) έναντι αυτών που δεν απασχολούνται σε κάποια εργασία (59,8%), σύμφωνα με έρευνα της Eteron (2022).
«Αμεσότητα που δεν την έχει άλλο μέσο»
«Ξεμπέρδεψα με τη νομική και κατευθείαν άρχισα να ασχολούμαι με αυτό που αγαπάω: τα βίντεο και την κωμωδία. Εχω δικό μου κανάλι στο YouTube και γράφω τα δικά μου stand up shows. Το να κάνω τους ανθρώπους να γελάνε με γεμίζει με υπέρτατη δύναμη και ενέργεια. Μέσω του χιούμορ προσπαθώ να επηρεάσω τη γενιά μου θετικά έτσι ώστε να συνειδητοποιήσουμε ότι η πραγματική ζωή δεν είναι πίσω από μια οθόνη αλλά σε μέρη με φίλους και καθαρό αέρα».
Με τα λόγια αυτά αυτοσυστήνεται στο κοινό του YouTube η 26χρονη Νεφέλη Μεγκ (Nefeli Meg) από την Εδεσσα, την οποία οι εκτός των κοινωνικών δικτύων γνώρισαν από τη συνέντευξη που έκανε στον Κυριάκο Μητσοτάκη την άνοιξη. Γιατί εντός του διαδικτυακού κόσμου η Νεφέλη ήταν ήδη από τους πιο επιδραστικούς influencers. Σήμερα την ακολουθούν 104.000 άτομα στο TikTok, 91.000 στο Instagram, 27.000 στο YouTube, διανέμει το δικό της newsletter, πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Πόσο δίκαιο έχει» (έναν καθημερινό νομικό οδηγό για αρχάριους), ενώ από το 2022 κάνει podcast για αντίστοιχες πλατφόρμες. «Εφαγα πολύ “ξύλο” για εκείνη τη συνέντευξη» λέει σήμερα. «Επειδή, λέει, έδωσα βήμα στον Πρωθυπουργό. Ποιος; Εγώ στον Πρωθυπουργό; Δεν υπάρχει λογική…».
Ξεκίνησε την εποχή της πανδημίας με γενικά θέματα στο YouTube και σιγά-σιγά στράφηκε σε ποστ που εκλαϊκεύουν νομικά θέματα. Το πρώτο της βίντεο – για το τι είναι το opengov – πήγε πολύ καλά. Πιστεύει ότι η επιτυχία των influencers οφείλεται στη σύνδεση με το κοινό. «Την αμεσότητα που έχουν τα κοινωνικά δίκτυα δεν την έχει άλλο μέσο. Και κάτι ακόμα. Μπορώ να ανοίξω την κάμερα και να πω ό,τι θέλω, δεν έχω να δώσω λόγο σε κανέναν». Είναι full time creator. Μπορεί να ζήσει κανείς από αυτή την απασχόληση; «Ναι, 100%. Εξάλλου, όταν παράγεις κάθε μέρα περιεχόμενο, δεν έχεις χρόνο για κάτι άλλο. Αλλά δεν θέλω να το κάνω για πάντα. Θέλω να το εξελίξω – άνθρωπος σημαίνει “άνω θρώσκω”, κοιτάζω ψηλά, εξελίσσομαι».
«Αν είσαι αυθεντικός θα πετύχεις»
Το 2013 η Ολγα Πέτση από ένα προσωπικό blog βρέθηκε να κάνει βίντεο στο YouTube για beauty και skincare. Ασχολήθηκε με αυτό το αντικείμενο, όπως εξηγεί, λόγω ενός δικού της θέματος, μιας ατοπικής δερματίτιδας (αυτοάνοσου δερματικού προβλήματος), που απαιτεί συνεχή και καθημερινή φροντίδα του δέρματος. Αν και έχει σπουδάσει Στατιστική, τελείωσε ΙΕΚ αισθητικής και σήμερα κάνει μετεκπαίδευση στην Κοσμετολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. «Θέλω να εξελίσσομαι» λέει.
Είναι δραστήριο μέλος του συλλόγου Epidermia (σύλλογος ασθενών με δερματικά νοσήματα). Οι εμπορικές συνεργασίες εντάσσονται φυσιολογικά στο υπόλοιπο περιεχόμενο των βίντεό της. «Δοκιμάζω πάντα τα προϊόντα πριν αποφασίσω να τα παρουσιάσω». Οπως λέει, αυτή η ενασχόληση απαιτεί πολύ χρόνο. Οχι μόνο για να παρακολουθεί τα trends, αλλά και επειδή πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς για την τεχνολογία αλλά και πώς κινείται ο κόσμος τη συγκεκριμένη στιγμή. Μιλά για την επίδραση που είχε η πανδημία στην εξέλιξη των κοινωνικών δικτύων: «Τότε ήταν που καταλάβαμε όλοι ότι η διαδικτυακή ζωή μας είναι μέρος της κανονικής μας ζωής». Εχει 50.000 followers στο YouΤube, 11,5 χιλιάδες στο Instagram και ξεκινά δυναμικά στο TikTok. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας; «Να είσαι ο εαυτός σου, αυθεντικός» λέει.
