Ποιες ιατρικές ειδικότητες συνταγογραφούν τα περισσότερα φάρμακα; Οι κάτοικοι ποιων γεωγραφικών περιοχών της χώρας είναι «πρωταθλητές» και ποια σκευάσματα καταναλώνουν το μεγαλύτερο κομμάτι στην πίτα της φαρμακευτικής δαπάνης; Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνουν τα ευρήματα της πανελλαδικής «ακτινογραφίας» στην οποία αποτυπώνεται η συνταγογράφηση από το 2015 έως και το 2021.

Τρεις Περιφερειακές Ενότητες – Αττική, Θεσσαλονίκη και Αχαΐα – καλύπτουν άνω του 50% της συνταγογράφησης, τόσο στην ποσότητα όσο και στην αξία συνταγογράφησης. Παρ’ όλα αυτά, με μια πιο προσεκτική ματιά (εξετάζοντας την κατανομή κατά κεφαλήν ανά Περιφερειακή Ενότητα/πληθυσμό) διαπιστώνει κανείς πως οι τρεις αυτές περιοχές έχουν τιμές κοντά στο μέσο ή και χαμηλότερο.

Τις μεγαλύτερες μέσες τιμές στην κατά κεφαλήν ποσότητα παρουσιάζουν οι Περιφερειακές Ενότητες Αρτας (23,9 ανά κάτοικο), Καρδίτσας (23,5) και Σερρών (23,5). Τις μικρότερες μέσες τιμές έχουν οι Περιφερειακές Ενότητες Δωδεκανήσων (14,9), Ευρυτανίας (15,5) και Ρεθύμνου (15,8).

Η κατά κεφαλήν αξία

Αντίστοιχα, εξετάζοντας την κατά κεφαλήν αξία συνταγογράφησης, οι Περιφερειακές Ενότητες με τη μικρότερη μέση τιμή είναι της Ευρυτανίας (249 ευρώ ανά κάτοικο), των Κυκλάδων (275 ευρώ) και των Δωδεκανήσων (280 ευρώ). Αντιστρόφως ανάλογα τη μεγαλύτερη μέση τιμή παρουσιάζουν οι Περιφερειακές Ενότητες Καρδίτσας (390 ευρώ) και Σερρών (377 ευρώ).

Πού οφείλεται αυτή η συνταγογραφική ποικιλομορφία ανά τη χώρα; Οι συγγραφείς της μελέτης, ο καθηγητής στη Διοίκηση και Οργάνωση Υπηρεσιών Υγείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Νίκος Πολύζος και ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Γιώργος Μαυριδόγλου, αποδίδουν τη διακύμανση αυτή σε τρεις παράγοντες: στη δημογραφία των περιοχών, στην ευκολία (ή δυσκολία) πρόσβασης πολιτών στις υπηρεσίες υγείας (συμπεριλαμβανομένης της άυλης συνταγογράφησης), αλλά και στους γιατρούς που συνταγογραφούν (γι’ αυτό η κάλυψη με προσωπικούς γιατρούς είναι σημαντική).

Μοιραία γεννάται το ερώτημα ποιοι γιατροί συνταγογραφούν τον μεγαλύτερο όγκο φαρμάκων. Η απάντηση στην περίπτωση αυτή δεν είναι γεωγραφική, αλλά καθορίζεται κυρίως από την ιατρική ειδικότητα. Γενικοί γιατροί, παθολόγοι και καρδιολόγοι καλύπτουν κοντά στο 70% της συνταγογραφούμενης ποσότητας. Εάν στη λίστα προστεθούν και οι παιδίατροι, οι πνευμονολόγοι, οι νευρολόγοι, οι ψυχίατροι, οι μαιευτήρες – γυναικολόγοι και οι ορθοπεδικοί, τότε καλύπτεται περίπου το 90%.

Η εικόνα όμως αλλάζει όταν το κριτήριο είναι η δαπάνη. Οι γενικοί γιατροί και οι παθολόγοι μαζί με τους παθολόγους – ογκολόγους συνταγογραφούν φάρμακα που ισοδυναμούν με περίπου το 50% της φαρμακευτικής δαπάνης, ενώ αν προστεθούν οι καρδιολόγοι ξεπερνούν το 50%. Με τους παιδιάτρους το ίδιο ποσοστό αγγίζει το 60%, το 70% με τους πνευμονολόγους και τους αιματολόγους και το 80% όταν προστίθενται οι συνταγές που γράφουν οι νευρολόγοι και οι ρευματολόγοι.

Αντίστοιχα, η μεγαλύτερη ποσότητα φαρμάκων (80% του συνολικού όγκου) αφορά τα σκευάσματα για το καρδιαγγειακό σύστημα, τα φάρμακα που επηρεάζουν την πεπτική οδό και τον μεταβολισμό, το νευρικό σύστημα και το αίμα και αιμοποιητικά όργανα.

Οι τιμές των φαρμάκων όμως, και όχι μόνο ο όγκος, είναι οι παράγοντες που καθορίζουν το… εξοδολόγιο του ΕΟΠΥΥ και των πολιτών. Κατά την ίδια περίοδο οι αντινεοπλασματικοί (αντικαρκινικοί) και ανοσορρυθμιστικοί παράγοντες καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης (22,4%). Ακολουθούν τα σκευάσματα για το καρδιαγγειακό σύστημα (17,7%) και τα σκευάσματα που επηρεάζουν την πεπτική οδό και το μεταβολικό, όπως για παράδειγμα φάρμακα για τον σακχαρώδη διαβήτη (14,2%).

Ρυθμός αύξησης 3%

Σε κάθε περίπτωση, κατά το εξεταζόμενο διάστημα (2015-2021) η ποσότητα των φαρμάκων που συνταγογραφείται παρουσιάζει ανοδική τάση, με μέσο ρυθμό αύξησης στο 3%. Ακόμη όμως πιο θεαματική είναι η ανηφορική πορεία της καμπύλης που αφορά τη δαπάνη. Ο μέσος ρυθμός αύξησης της αξίας για την ίδια περίοδο είναι στο 4,7%, ενώ η αύξηση το 2021 σε σχέση με το 2015 είναι της τάξης του 31,9%.

Πάντως, η φαρμακευτική δαπάνη παρουσιάζει μείωση το 2016 ως προς το 2015 λόγω ίσως και των απαιτήσεων του μνημονίου και μη εισόδου νέων φαρμάκων. Επιπρόσθετα, καμία από τις εξεταζόμενες χρονιές δεν ξεπερνά τα επίπεδα-ρεκόρ στα οποία είχε ανέλθει ο τζίρος της φαρμακευτικής αγοράς το 2009 προσεγγίζοντας τότε τα 6 δισ. ευρώ.

Η ίδια μελέτη, όμως, χαρτογραφεί μέσα από τις συνταγές των γιατρών και τα νοσήματα που ταλαιπωρούν τους πολίτες της χώρας ανά ηλικία και φύλο. Ετσι για τα παιδιά έως 14 ετών το μεγαλύτερο μέρος του όγκου φαρμάκων ανήκει σε τρεις κατηγορίες: εμβόλια, φάρμακα για την απόφραξη των αεροφόρων οδών και αντιβιοτικά. Στους εφήβους και στους νέους έως 29 ετών στην παραπάνω λίστα προστίθενται τα σκευάσματα κατά της αναιμίας και τα αντιεπιληπτικά. Το 50% των συνταγών για την ηλικιακή ομάδα 30-44 ετών αφορούν κυρίως φάρμακα κατά της αναιμίας, αντιβιοτικά, ψυχότροπα (π.χ. αγχολυτικά), συμπληρώματα μεταλλικών στοιχείων, αντιθρομβωτικά και ψυχοαναλγητικά (και αντικαταθλιπτικά).

Στις μεγαλύτερες ηλικίες (45-59 ετών) οι συνταγές των γιατρών αφορούν κυρίως υπολιπιδαιμικούς παράγοντες, ψυχότροπα, αντιυπερτασικά, φάρμακα για τον διαβήτη, ψυχοαναλγητικά, αντιβοτικά, αντιόξινα και αντιθρομβωτικά, ενώ περίπου ίδια είναι η εικόνα και για τους 60+.

Εντύπωση εν τούτοις προκαλεί πως ενώ σε όλες τις ηλικιακές ομάδες υπάρχει αύξηση της κατανάλωσης σε απόλυτες τιμές, για τους πολίτες 60+ καταγράφεται ποσοστιαία μείωση της συμμετοχής τους στην κατανάλωση φαρμάκων. Από το 82,5% το 2015 μειώθηκε στο 72,3% το 2021, γεγονός όμως που οφείλεται και στη χρήση γενόσημων (αντίγραφων και άρα οικονομικότερων) φαρμάκων.

Συνταγογράφηση

Μέτρα για την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης

Η μεταρρύθμιση στη χρηματοδότηση με την ίδρυση του ΕΟΠΥΥ, η δημιουργία της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και η είσοδος της άυλης συνταγογράφησης είναι σημαντικές τομές, σύμφωνα με τον κ. Πολύζο. Επιπλέον, μέτρα που αφορούν μεταξύ άλλων την τιμολόγηση και τη συνεπαγόμενη διαπραγμάτευση είναι σημαντικά για την ισορροπία προσφοράς (φαρμακοβιομηχανία) και ζήτησης (κράτους, ΕΟΠΥΥ-ΕΣΥ).

Αυτό όμως που πρέπει να «καθοδηγεί τα ανωτέρω είναι το τι, πώς, πού, γιατί συνταγογραφείται, και εδώ η αξιολόγησή τους περιοδικά και ετήσια είναι πολύ σημαντική. Αυτό εξασφαλίζεται από την ορθή χρήση και χρησιμοποίηση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, όπου όλα μπορούν να ελεγχθούν, με στόχο τη συγκράτηση ποσότητας και αξίας, τις καλές πρακτικές ανά ηλικιακή και θεραπευτική ομάδα, τους κλειστούς προϋπολογισμούς ανά περιφέρεια και ειδικότητα, για τη σταδιακή μείωση των επιστροφών στη φαρμακοβιομηχανία, των συμμετοχών για τους πολίτες – ασθενείς».