Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου οδηγούνται σε μια νέα εποχή. Στις 14 Ιανουαρίου η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο που μετατρέπει τα πέντε αυτά κρατικά μουσεία σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), στο πρότυπο του Μουσείου Ακρόπολης, με στόχο αυτά να απεμπλακούν από το κεντρικό κράτος και εξασφαλίσουν την αυτοτέλειά τους, βελτιώνοντας την αποδοτικότητά τους.
Το νομοσχέδιο, το οποίο είχε αναγγελθεί προγραμματικά από την κυβέρνηση και η κατάθεσή του αναμενόταν τα τελευταία δύο χρόνια, από την πρώτη στιγμή της γνωστοποίησής του προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις σε φορείς όπως ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), ο Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟ Αττικής, Στερεάς και Νήσων και πολλών ακόμη σωματείων.
Κυρία υπουργέ, γιατί ήταν αναγκαίο να φέρετε προς ψήφιση αυτό το νομοσχέδιο;
«Ηταν αναγκαία η αλλαγή προκειμένου τα πέντε αυτά μεγάλα μουσεία μας, τα οποία σήμερα λειτουργούν υπό το ασφυκτικό καθεστώς της δημόσιας υπηρεσίας, να αποκτήσουν την αυτοτέλεια που θα τους επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία στον προγραμματισμό τους, στην άσκηση της διοίκησής τους και στην οικονομική τους διαχείριση. Αλλωστε, δεν πρόκειται για κάτι καινοφανές. Σας θυμίζω ότι το Μουσείο Ακρόπολης είναι ΝΠΔΔ. Επίσης, τα μεγάλα μουσεία στην Ευρώπη έχουν το αντίστοιχο καθεστώς των ΝΠΔΔ. Τα οφέλη της λειτουργίας των μουσείων ως ΝΠΔΔ είναι πολλά και τεκμηριωμένα».
Τι μέλλει όμως γενέσθαι με τους εργαζομένους τους;
«Το νομοσχέδιο έχει όλες τις προβλέψεις που διασφαλίζουν αφενός ότι οι εργαζόμενοι δεν θα χάσουν τίποτα από το σημερινό τους status και αφετέρου να δηλώσουν οι ίδιοι αν θέλουν να υπηρετήσουν στο ΝΠΔΔ ή αν προτιμούν να τοποθετηθούν σε κάποια άλλη υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ. Από εκεί και πέρα οι όποιες νέες προσλήψεις γίνουν θα προγραμματιστούν από το ΝΠΔΔ, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Επαναλαμβάνω, δεν θίγεται κανένα δικαίωμα των νυν εργαζομένων».
Πάντως, έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι οι εργαζόμενοι που θα επιλέξουν να μη συνεχίσουν στο ΝΠΔΔ θα μείνουν για μεγάλο διάστημα σε καθεστώς αβεβαιότητας.
«Αυτοί που ανησυχούν, αν είχαν διαβάσει το νομοσχέδιο, θα ήξεραν ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Το νομοσχέδιο θα είναι σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 28 Ιανουαρίου. Μπορεί ο καθένας να καταθέσει τις απόψεις του. Να είστε σίγουρη ότι θα αξιολογηθούν από το υπουργείο Πολιτισμού και αν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, θα υιοθετηθούν».
Κυρία Μενδώνη, όπως είναι γνωστό, τα πέντε αυτά μουσεία μέχρι σήμερα προσέφεραν τα έσοδά τους στον δημόσιο κορβανά, στον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) ώστε αυτά να ανακατανέμονται ενισχύοντας μικρότερα μουσεία σε όλη τη χώρα. Το νομοσχέδιο πλέον ορίζει ότι το ποσοστό που θα αποδίδουν στον ΟΔΑΠ θα καθοριστεί στο μέλλον με ΚΥΑ των υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού. Μήπως έτσι οδηγηθούμε σε λουκέτο μικρών μουσείων, αφού ο ΟΔΑΠ θα στερείται του συνόλου των εσόδων αυτών των πέντε μουσείων;
«Δεν τίθεται θέμα να κλείσει κανένα μουσείο. Αλλωστε, η συνεισφορά των συγκεκριμένων πέντε μουσείων στον ΟΔΑΠ δυστυχώς ήταν τόσο μικρή που δεν πρόκειται να επηρεάσει καθόλου το ποσοστό που αποδίδει ο ΟΔΑΠ στο ΥΠΠΟΑ. Αντίθετα, με τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ μπορούν να αυξήσουν κατά πολύ τα έσοδά τους. Οι καλές πρακτικές των μουσείων του εξωτερικού και του Μουσείου Ακρόπολης δείχνουν ότι υπάρχουν πολλές δυνατότητες προς αυτή την κατεύθυνση».
Πιστεύετε δηλαδή ότι αυτά τα μουσεία μετά τη μετατροπή τους σε ΝΠΔΔ όντως θα μπορέσουν να αποκτήσουν οικονομική αυτοτέλεια;
«Το Μουσείο Ακρόπολης έχει οικονομική αυτοτέλεια. Τα τελευταία χρόνια χρειάστηκε να ενισχυθεί μόνο λόγω της πανδημίας. Το 2020, που ήταν μια δύσκολη χρονιά, ενισχύθηκε με 4 εκατ. ευρώ, ενώ το απαλλάξαμε από το ποσοστό των εσόδων του που θα έδινε στον ΟΔΑΠ για δύο χρόνια. Από εκεί και πέρα, ναι, είναι βιώσιμο. Γιατί λοιπόν να μην αποκτήσουν οικονομική αυτοτέλεια και αυτά τα πέντε μουσεία; Σε κάθε περίπτωση κανείς δεν θα διακινδυνεύσει τη βιωσιμότητά τους. Το υπουργείο Πολιτισμού προφανώς θα υποστηρίξει τη λειτουργία τους για όσο χρειαστεί. Η απεξάρτηση θα είναι σταδιακή. Και σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που κάναμε την επιλογή το υπάρχον προσωπικό να μη χάσει κανένα προνόμιό του, η μισθοδοσία θα εξακολουθήσει να καλύπτεται από το υπουργείο Πολιτισμού».
Σας πηγαίνω στη δομή τους. Το νομοσχέδιο προβλέπει τα πέντε αυτά μουσεία να αποκτούν επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο που θα ορίζεται από τον εκάστοτε υπουργό Πολιτισμού, ενώ για την πλήρωση της θέσης του γενικού διευθυντή τους θα εκδίδεται διεθνής πρόκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
«Ακολουθείται ακριβώς η διοικητική δομή του Μουσείου Ακρόπολης. Στη διεθνή προκήρυξη για την επιλογή του γενικού διευθυντή θα τίθενται συγκεκριμένα κριτήρια και προϋποθέσεις, όπως ακριβώς έγινε και στο Μουσείο Ακρόπολης, με βάση τα προβλεπόμενα στον νόμο».
Δίνεται πάντως για πρώτη φορά η δυνατότητα να διοριστεί ιδιώτης στη θέση γενικού διευθυντή και όχι στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας…
«Και στο Μουσείο Ακρόπολης ο διευθυντής δεν προέρχεται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Παρ’ όλα αυτά, ξέρετε καλά ότι το Μουσείο Ακρόπολης δεν λειτουργεί ούτε εκτός των αρχών του ΥΠΠΟΑ ούτε φυσικά εκτός θεσμικού πλαισίου».
Κάτι που προκάλεσε ακόμη αντιδράσεις είναι ότι το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα στα πέντε αυτά μουσεία να ιδρύουν παραρτήματα στο εξωτερικό.
«Aυτοί που διαμαρτύρονται, αν είχαν διαβάσει τον ιδρυτικό νόμο του Μουσείου Ακρόπολης, τον 3711/2008, θα γνώριζαν ότι και εκεί προβλεπόταν η ίδρυση παραρτημάτων. Το νομοσχέδιο δεν προβλέπει τίποτα περισσότερο από αυτό που γράφει η ίδια η διάταξη: ότι δηλαδή αυτά τα πέντε μουσεία, όπως και το Μουσείο Ακρόπολης, μπορούν να ζητήσουν από το υπουργείο Πολιτισμού, εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, να ιδρύσουν παραρτήματα. Ο ελληνικός πολιτισμός υπήρξε πάντα εξωστρεφής. Αλλωστε, το να ιδρύουν μεγάλα μουσεία, με πλούσιες και σημαντικές συλλογές, παραρτήματα εκτός των συνόρων της έδρας τους δεν είναι κάτι πρωτοφανές, έχει εφαρμοστεί και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες».
Και με τον δανεισμό αρχαιοτήτων τι αλλάζει;
«Τίποτα απολύτως. Ο,τι ισχύει με το τρέχον θεσμικό πλαίσιο συνεχίζει να ισχύει. Ο αρχαιολογικός νόμος ισχύει για τους πάντες και τα πάντα. Δεν υπάρχει καμία αλλαγή. Το νομοσχέδιο αφορά τη διοικητική διάρθρωση των μουσείων. Δεν τροποποιούνται διατάξεις του Αρχαιολογικού Νόμου».
Και μια τελευταία ερώτηση: Κυρία υπουργέ, γιατί λοιπόν αυτό το νομοσχέδιο προκαλεί τόσες αντιδράσεις;
«Να σας θυμίσω ότι και για το Μουσείο Ακρόπολης αντίστοιχα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, το συνδικαλιστικό όργανο των αρχαιολόγων του ΥΠΠΟΑ, προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο απέρριψε όλες τις αιτιάσεις του σχετικά με τη δημιουργία του ΝΠΔΔ. Oταν κάτι ταράζει ένα καθεστώς που έχει δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες, είναι εύλογο να προκαλεί αντιδράσεις».
