Δύο διεθνή απολυτήρια, το ΙΒ (international baccalaureate) και το Pearson των αγγλικών A levels, θα δίνουν σύντομα τη δυνατότητα στους κατόχους τους να μπαίνουν σε έναν συγκεκριμένο αριθμό δημόσιων πανεπιστημιακών σχολών εκτός πανελλαδικών εξετάσεων. Επίσης το επόμενο χρονικό διάστημα τα δημόσια ΑΕΙ θα ανοίξουν και σε άλλα διεθνή απολυτήρια σε έναν μικρό αριθμό προσφερόμενων θέσεων σύμφωνα με τον σχεδιασμό του υπουργείου Παιδείας. Το ΙΒ όμως εισάγεται πιλοτικά ως πρόγραμμα σπουδών στα πρότυπα σχολεία της Ελλάδας, τα οποία αναδεικνύονται πλέον στη νέα δυσπρόσιτη «Μέκκα» της δημόσιας πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στα σχολεία αυτά να θυμίσουμε ότι έχουν καταργηθεί οι εξετάσεις επαναξιολόγησης και εισόδου νέων μαθητών και μαθητριών τους στο Λύκειο, οπότε η είσοδος στα προγράμματά τους είναι ένα στοίχημα που αφορά μόνο τους 12χρονους και 13χρονους που θα μπουν στα προγράμματά τους στην εισαγωγική τάξη του Γυμνασίου.
Τα πρότυπα σχολεία
Πηγές του «Βήματος», που είναι σε θέση να ξέρουν, αναφέρουν ότι τα πρότυπα σχολεία της χώρας είναι σήμερα τα σχολεία με τις μεγαλύτερες εκπαιδευτικές επιτυχίες στην Ελλάδα, αφήνοντας κατά πολύ πίσω μεγάλα ιδιωτικά σχολεία που διαφημίζουν κατά καιρούς βαθμούς και επιδόσεις. Παραμένουν ωστόσο σε μεγάλο βαθμό «κλειστά» με έναν μικρό αριθμό νέων να γίνονται αποδεκτοί και περίπου 9.500 υποψηφίους ετησίως να διεκδικούν λιγότερες από 1.800 θέσεις. Αποτελούν δηλαδή, τελικά, έναν ακόμη σταθμό στο αγωνιώδες – και συχνά ανεπιτυχές – ταξίδι των ελληνικών οικογενειών για το καλύτερο εκπαιδευτικό μέλλον των παιδιών τους και την απόκτηση του «ιερού δισκοπότηρου» της παιδείας μας.
Από τα παραπάνω προκύπτει βέβαια ότι η ελληνική δημόσια ανώτατη εκπαίδευση ανοίγει τις πύλες της στα διεθνή απολυτήρια (η σχετική διάταξη δεν έχει ψηφιστεί αλλά συζητείται), την ίδια στιγμή που το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας και οι κατά καιρούς πολιτικοί προϊστάμενοί του αποτυγχάνουν τελικά επί σειρά ετών να θεσμοθετήσουν το δικό μας εθνικό απολυτήριο. Να σημειώσουμε εδώ ότι ως σήμερα το ΙΒ πρόσφεραν στη χώρα μόνο ιδιωτικά σχολεία, ενώ το ίδιο το ΙΒ είναι ένα εξαιρετικά απαιτητικό αγγλόφωνο διετές πρόγραμμα στο τέλος του Λυκείου, το οποίο και επέλεγαν ως σήμερα κυρίως οι νέοι και οι νέες που ήταν προσανατολισμένοι να σπουδάσουν στο εξωτερικό και τα πανεπιστήμια της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Τα φροντιστήρια δε για τους υποψηφίους του προγράμματος ΙΒ εκτοξεύουν συχνά τα κόστη στα ύψη, καθώς ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και το πρόγραμμα σπουδών τελείως διαφορετικό από εκείνο των ελληνικών σχολείων.
Τα πειραματικά σχολεία
Το πρόγραμμα του ΙΒ βέβαια, όπως και του Pearson, είναι συνολικά προγράμματα πολυαξιολογημένα, ανταγωνιστικά και αποτελεσματικά και σίγουρα θα δώσουν μια ώσμωση την οποία η ελληνική εκπαίδευση χρειάζεται. Το ερώτημα είναι πώς θα εισαχθούν στην κοινότητά της. Οι πληροφορίες του «Βήματος» αναφέρουν ότι σε πρώτη φάση θα εισαχθεί από τη χρονιά 2026-27 σε πέντε πρότυπα σχολεία της χώρας (το Βαρβάκειο, το σχολείο Αναβρύτων, πιθανώς την Ευαγγελική Σχολή ή τη Ζωσιμαία Ιωαννίνων), ενώ στη συνέχεια το πρόγραμμα θα επεκταθεί και στα πειραματικά σχολεία.
Και τα μεν και τα δε είναι σχολεία στα οποία δεν έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες της χώρας. Στα πρώτα γίνονται αποδεκτοί υποψήφιοι με μία και μοναδική εξέταση στην εισαγωγική τάξη του Γυμνασίου και στα δεύτερα με κλήρωση. Καθώς το πρόγραμμα ΙΒ είναι αγγλικό, ήδη αναζητούνταικαθηγητές και καθηγήτριες από τον χώρο της δημόσιας εκπαίδευσης που να έχουν την ικανότητα να διδάξουν στα αγγλικά σε υψηλό επίπεδο, ενώ εδώ να πούμε ότι συνάφεια στο αντικείμενο διδασκαλίας του με τα ελληνικά δεδομένα υπάρχει μόνο στο μάθημα της Φυσικής.
Τα παραπάνω, όπως αναφέρουν οι ίδιες πληροφορίες, θα οδηγήσουν σε ενίσχυση και περαιτέρω αναβάθμιση συνολικά των εξετάσεων για την εισαγωγή στα πρότυπα σχολεία της χώρας, όπως και τις υποδομές τους, καθώς το ΙΒ απαιτεί εργαστήρια και εξοπλισμό.Το πρόγραμμα που σχεδιάζεται θα προσφέρεται ως παράλληλο πρόγραμμα στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου των πρότυπων σχολείων από τη σχολική χρονιά 2026-27, ώστε εκείνοι οι μαθητές και μαθήτριες που θα το παρακολουθήσουν να μπουν στα δημόσια ΑΕΙ της χώρας όταν τελειώνουν το Λύκειο μόνο με το ΙΒ απολυτήριό τους και χωρίς να δώσουν πανελλαδικές εξετάσεις σε ένα ποσοστό 1% των θέσεών τους και με περαιτέρω κριτήρια που θα καθοριστούν και από τα ίδια τα πανεπιστήμια.
Τι λένε τα ΑΕΙ
«Αν λειτουργήσει σωστά, δεν είναι καθόλου κακή ιδέα» έλεγε στο «Βήμα» τις προηγούμενες ημέρες πρύτανης μεγάλου πανεπιστημίου της χώρας. «Ολο αυτό προφανώς θα συνδεθεί και με τα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια που θα ανοίξουν στη χώρα και για τα οποία αναζητείται υποθέτω κάποιος κοινός τρόπος εισόδου στα προγράμματά τους με εκείνο της εισόδου στα δημόσια ΑΕΙ. Γιατί απλά όμως δεν αρχίζουμε να συζητάμε για ένα κοινό ευρωπαϊκό διεθνές απολυτήριο;». Ο πρόεδρος της Συνόδου Πρυτάνεων ΑΕΙ αυτή την περίοδο, πρύτανης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αθ. Καστής λέει ότι «περιμένουμε να δούμε. Πιθανώς θα πρόκειται για επιπλέον θέσεις στα δημόσια ΑΕΙ, όπως εκείνες που δίνονται σε διάφορες κατηγορίες εξεταζομένων ή εισαχθέντων. Προς το παρόν είμαστε ουδέτεροι και εγώ ο ίδιος προσωπικά δεν είμαι καθόλου αρνητικός» δηλώνει στο «Βήμα».
Η Χριστίνα Κουλούρη, πρύτανις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, λέει επ’ αυτών ότι «η ιδέα της εισαγωγής του ΙΒ σε ελληνικά δημόσια σχολεία με βρίσκει σύμφωνη γιατί εισάγει μια πολύ διαφορετική μέθοδο διδασκαλίας και αξιολόγησης των μαθητών. Ισως μάλιστα να μπορούσε να είναι η απαρχή μιας ευρύτερης μεταρρύθμισης στον χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία κατά κοινή ομολογία ακολουθεί ένα αρκετά παρωχημένο παιδαγωγικό μοντέλο. Ενδεχομένως να πρέπει να σκεφτούμε και πάλι την πρόταση για εθνικό απολυτήριο, αρκεί να εξασφαλίζεται το αδιάβλητο των εξετάσεων και της βαθμολόγησης που έχει κατακτήσει το ισχύον σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων».
Πώληση ιδιωτικών σχολείων
Στον νέο χάρτη της εκπαίδευσης που χαράσσεται στη χώρα δεν μπορεί να εξαιρεθεί η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στον χώρο της ιδιωτικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Εκεί ήδη πέντε μεγάλα ιδιωτικά σχολεία έχουν πουληθεί σε διεθνείς εκπαιδευτικούς ομίλους και δύο ακόμη ολοκληρώνουν τις διαδικασίες πώλησης του πλειοψηφικού πακέτου των μετοχών τους αυτές τις ημέρες. Ηδη η Inspired Education Group έχει επενδύσει στη χώρα μας εντάσσοντας στο δυναμικό της τα εκπαιδευτήρια Κωστέα – Γείτονα και Μωραΐτη, η Cognita τα εκπαιδευτήρια Δούκα, η Dukes Education το International School of Athens, η International School Partnerships τα εκπαιδευτήρια Πλάτωνα. Φημολογείται ακόμα ότι η Nord Anglia Education θα εξαγοράσει το μεγάλο ιδιωτικό σχολείο στην περιοχή Βάρης και η Inspired – που ήδη έχει τα δύο σχολεία – θα αποκτήσει και δεύτερο μεγάλο σχολείο που εδρεύει στη Φιλοθέη και στο Μαρούσι. Τα παραπάνω συνδέονται πιθανά με το γεγονός ότι περισσότεροι ξένοι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις, ψηφιακοί «νομάδες» ή μόνιμοι κάτοικοι πλέον στη χώρα μας αναζητούν εκπαιδευτικές λύσεις για τα παιδιά τους στην πρωτεύουσα, αλλά φυσικά και το ότι η χώρα μας εμπνέει πλέον μια πολιτική σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη που προσκαλεί επενδύσεις. Βέβαια, η ιδιωτική εκπαίδευση αποκτά όλο και περισσότερο χαρακτήρα… πολυεθνικής επιχείρησης, με τις νέες ιδιωτικές επενδύσεις να επισκιάζουν εμφανώς το υποχρηματοδοτούμενο σύστημα της δημόσιας εκπαίδευσης.
Ο προβληματισμός
«Με προβληματίζει περισσότερο το ότι η ιδέα του σχολείου και η ψυχολογία των μαθητών μέσα σε αυτό δεν έχουν αλλάξει» λέει στο «Βήμα» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ιδιοκτητών Ιδιωτικών Σχολείων Χαρ. Κυραϊλίδης. «Ολοι οι μαθητές και μαθήτριες διδάσκονται το ίδιο ακριβώς πρόγραμμα, τις ίδιες ώρες, την ίδια ύλη, η ιδιαίτερη εκπαίδευση σε άλλους τομείς που πιθανώς χρειάζονται τα σχολεία σε τοπικές κοινωνίες δεν υπάρχει, καμία πραγματική εκπαιδευτική καινοτομία δεν παρουσιάζεται». Μέλος του Συνδέσμου εκτιμάει ότι τα επόμενα χρόνια όποιο ιδιωτικό σχολείο έχει περισσότερους από 1.000 μαθητές και μαθήτριες θα έχει εξαγοραστεί από διεθνείς εκπαιδευτικούς ομίλους που δραστηριοποιούνται ήδη στη χώρα μας. «Και το ελληνικό πανεπιστήμιο βέβαια σε ένα σημαντικό μέρος του πια… ιδιωτεύει. Τα μεγάλα μεταπτυχιακά προγράμματα των ελληνικών ΑΕΙ αλλά και τα ξενόγλωσσα προγράμματά τους προσφέρονται βέβαια με δίδακτρα που σε πολλές περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα υψηλά» σχολιάζει ο κ. Κυραϊλίδης. Σήμερα δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα 1.000 περίπου ιδιωτικά σχολεία (το 7% του μαθητικού δυναμικού της χώρας) με τα μεγαλύτερα, που προσφέρουν και όλες τις βαθμίδες, να εδρεύουν στην Αθήνα (το 80% εξ αυτών), τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα, την Πάτρα, τα Ιωάννινα).
Οι επιταγές του Συντάγματος
Τα παραπάνω βέβαια γεννούν νομικούς προβληματισμούς, τουλάχιστον όσον αφορά την είσοδο στα δημόσια ΑΕΙ με διεθνή απολυτήρια και εκτός πανελλαδικών εξετάσεων. «Το Σύνταγμα επιτάσσει την ισότιμη πρόσβαση στα ΑΕΙ (βλ. άρθρα 4 και 16 ιδίως παρ. 4 Συντ.) και αυτό διασφαλίζεται, εδώ και δεκαετίες, μέσω του θεσμού των πανελλαδικών εξετάσεων» λέει έγκριτος καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών που μίλησε στο «Βήμα».
«Η επιταγή αυτή απαγορεύει οποιαδήποτε προνομιακή μεταχείριση κάποιας κατηγορίας πολιτών, ιδίως στον βαθμό που αυτή θα βασίζεται στην οικονομική επιφάνεια της οικογένειας της/του υποψηφίου. Η δυνατότητα εισόδου, έστω και σε περιορισμένη έκταση, κατόχων ΙΒ όλων των ιδιωτικών σχολείων και ελαχίστων δημοσίων σχολείων που προσφέρουν ΙΒ (δηλ. 5 πρότυπων) αντιστρατεύεται την επιταγή για ισότιμη μεταχείριση των πολιτών. Είναι προφανές ότι όσες ή όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα, θα μπορούν να εγγραφούν σε πρόγραμμα ΙΒ ιδιωτικού σχολείου και έτσι θα διασφαλίζουν προνομιακή πρόσβαση στα ΑΕΙ, ενώ όσες ή όσοι δεν έχουν τη δυνατότητα αυτήν, θα πρέπει να επιχειρήσουν να συνωθηθούν σε κάποιο από τα 5 πρότυπα, για τα οποία μάλιστα υφίστανται και εξαιρετικά απαιτητικές εισαγωγικές εξετάσεις στην Α’ Γυμνασίου. Επειτα, τα παραρτήματα των αλλοδαπών ΑΕΙ θα λειτουργούν, κατά τα φαινόμενα, με τους δικούς τους όρους, ενώ ιδίως για την εισαγωγή θα ισχύει μια παραλλαγή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Το αν θα δέχονται παράλληλα και φοιτητές με ΙΒ είναι ζήτημα που μένει να ρυθμιστεί, αλλά το ποια σχετική πρακτική ακολουθούν στην αλλοδαπή δεν μπορεί να αποτελέσει οδηγό και για τη νόθευση του τρόπου εισαγωγής στα δημόσια ΑΕΙ, κατά παράβαση της αρχής της ισότητας, η οποία, σημειωτέον, δεν συνιστά μόνον συνταγματικής περιωπής αρχή, αλλά και ενωσιακής. Τόσο το πρωτογενές όσο και το παράγωγο ενωσιακό δίκαιο επιτάσσουν την τήρηση της εν λόγω θεμελιώδους αρχής». Ολα αυτά, με τον θεσμό των πανελλαδικών εξετάσεων να συμπληρώνει τον χρόνο που τελειώνει 60 χρόνια λειτουργίας και τη χώρα να αναζητεί ακόμη τον βηματισμό της προς το δικό μας εθνικό απολυτήριο, για το οποίο και έχει συγκροτηθεί ειδική ομάδα εργασίας στο υπουργείο Παιδείας, οι εργασίες της οποίας όμως φαίνεται ότι δεν προχωρούν.
Και μια καινοτομία
Μια καινοτομία που καιρό αναζητείται στην ελληνική εκπαίδευση σχεδιάζουν από την άλλη πλευρά υπουργείο Παιδείας και Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Και αυτή έχει ως θέμα τη μερική αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών ανά περιοχή στα σχολεία της χώρας και την εισαγωγή μαθημάτων που θα αφορούν την τοπική ιστορία στη διδασκαλία της Ιστορίας και της Γεωγραφίας. Σύντομα, οι 116 Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας, σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες και αρχές, θα σχεδιάσουν προγράμματα διδασκαλίας τοπικής Ιστορίας και Γεωγραφίας που θα υποβάλλονται για έγκριση στο ΙΕΠ. Ετσι, στην Ηπειρο οι μαθητές θα μαθαίνουν για το τάγμα του Δελβινακίου, στη Χίο θα ανακαλύπτουν τη μοναδική πολιτιστική κληρονομιά των μαστιχοχωρίων και στην Κέρκυρα θα συζητούν για τη Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο. Στην Αρκαδία οι μαθητές θα συζητούν για τη μάχη της Δραμπάλας, στις Αρχάνες θα εξερευνούν τις αμπελουργικές περιοχές και στον Εβρο θα μελετούν την επίδραση των φυσικών πόρων στην τοπική οικονομία. Παράλληλα οι νέοι θα πραγματοποιούν επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και τοπικές βιβλιοθήκες, θα εκπονούν ομαδικές εργασίες για την Ιστορία και τη Γεωγραφία της περιοχής τους, ενώ θα συζητούν και θα καταγράφουν ιστορίες των προγόνων τους.
