Τα αμφιθέατρα του μίσους

Εκείνη την ημέρα χιόνιζε πολύ. Ηταν όμως οι τελευταίες παραδόσεις πριν από την εξεταστική και το μάθημα έπρεπε να γίνει. Τρένο, μετρό, λεωφορείο, λεωφόρος Συγγρού 136. Ενώ οι συζητήσεις με τον καθηγητή για τον McLuhan και για «το μέσο» που «είναι το μήνυμα» είχαν φουντώσει, ξαφνικά στην αίθουσα του Παντείου εισβάλλει ένα γκρουπούσκουλο αγανακτισμένων κρατώντας πανό.

Οσο κι αν προσπαθώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου τον λόγο της έξαλλης διαμαρτυρίας είναι αδύνατον. Θυμάμαι όμως την αντίδραση του καθηγητή. Ο οποίος τούς ξεκαθάρισε σε έντονο ύφος πως οποιαδήποτε διαμαρτυρία θα γίνει αφού ολοκληρωθεί το μάθημα και να σηκωθούν να φύγουν. Οι φοιτητές ξεσπάσαμε σε χειροκροτήματα, εκείνοι κάτι ψέλλισαν περί φασισμού και κάπως έτσι το επαναστατικό μονόπρακτο έληξε άδοξα, αφού πριν του υπενθύμισαν πως «κάποιοι επί δικτατορίας πολέμησαν για να μπορείς εσύ να διδάσκεις ελεύθερος». Για την ιστορία, ο καθηγητής ήταν ο Διόδωρος Κυψελιώτης του «Βήματος», ο οποίος επί δικτατορίας και ενώ το γκρουπούσκουλο αγανακτισμένων ήταν αγέννητο, εκείνος τοποθετούσε βόμβες κατά της δικτατορίας.

Βία και μίσος

Πολλά χρόνια μετά, το κλίμα στα πανεπιστήμια είναι πιο άγριο. Οχι τυχαία. Στα χρόνια που μεσολάβησαν η βία έγινε συστημικό χαρακτηριστικό, η ρητορική του μίσους ακούγεται πλέον από τα χείλη πολιτικών, οι τρομοκρατικές επιθέσεις κανονικοποιήθηκαν, οι χυδαιολογίες, οι στοχοποιήσεις, οι δολοφονίες χαρακτήρων έγιναν καθημερινότητα. Ισως γι’ αυτό το μεσημέρι της περασμένης Πέμπτης που αντίστοιχη ομάδα εισέβαλε στην αίθουσα του ΕΚΠΑ προπηλακίζοντας την πρόεδρο του Τμήματος Φιλοσοφίας Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου η εξέλιξη ήταν διαφορετική από τα χρόνια που εγώ ήμουν φοιτήτρια στο Πάντειο. «Κι όμως η πλειονότητα των φοιτητών δεν συμφωνεί με αυτές τις πρακτικές» μου λέει η κυρία Κυριανίδου. Υπάρχει όμως φόβος. Παιδιά τής στέλνουν προσωπικά μηνύματα ενθάρρυνσης στα social media. Ποιος θα τολμήσει να το κάνει φανερά; Τάγματα εφόδου σε μία ισορροπία τρόμου «συμμορφώνουν» όποιους καθηγητές ή φοιτητές διατυπώσουν σκέψη εκτός γραμμής, σε πανεπιστήμια παραδομένα σε μειοψηφίες που επιβάλλουν τραμπουκίζοντας τη θέλησή τους και κουκουλοφόροι σε φασιστικής εμπνεύσεως ακτιβιστικά happenings περνούν ταμπέλες στον λαιμό πρυτάνεων (Οκτώβριος 2020).

Η επίθεση

Η οργανωμένη επίθεση κατά της κυρίας Κυριανίδου εξελίχθηκε σε τρία στάδια. Αρχικά εισέβαλαν στο γραφείο της απαιτώντας εξηγήσεις για μία ανάρτηση στην οποία η πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφίας αναδημοσίευσε κείμενο το οποίο έλεγε πως δεν μπορεί οι κινητοποιήσεις για τα Τέμπη να έχουν τοξικότητα ή βία. Λίγο πριν είχαν αναρτήσει πανό στην είσοδο του κτιρίου της Φιλοσοφικής ζητώντας την παραίτησή της από τη θέση της προέδρου και εν συνεχεία εισέβαλαν στο μάθημα προπηλακίζοντάς την και απειλώντας.

Η εύλογη απορία για την ασύμμετρη ένταση των διαμαρτυριών απέναντι στο σχεδόν αυτονόητο σχόλιο που έγραψε η καθηγήτρια λύθηκε λίγο αργότερα με την αποκάλυψη της πραγματικής αιτίας της ενόχλησης. Η κυρία Κυριανίδου ήταν αυτή που πρωτοστάτησε ώστε να αφαιρεθεί από τον Πούτιν ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα του ΕΚΠΑ μετά τη ρωσική εισβολή, ενώ κατά καιρούς έχει ταχθεί υπέρ του νόμου για την κατάργηση του ασύλου, αλλά και κατά των καταλήψεων.

Λόγοι αρκετοί για να στοχοποιηθεί ένας ακαδημαϊκός στη χώρα της ευμενούς ανοχής στην ανομία, όπου τάγματα εφόδου δρουν ανενόχλητα, οι δημοκρατικές άμυνες βαφτίζονται αυταρχισμός, βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης προσπαθούν να αποτρέψουν την εκκένωση καταλήψεων και επευφημούσαν όταν έγινε επανακατάληψη της Πρυτανείας του ΑΠΘ (Μάρτιος 2021), ενώ το σκηνικό συμπληρώνεται με τους υπουργούςσχολιαστές.

Υπουργοί-θεατές

Μετά τις απειλές, τους προπηλακισμούς και την ακραία στοχοποίηση της κυρίας Κυριανίδου η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως την κάλεσε για να της πει, όπως ανακοίνωσε αργότερα, πως «οποιαδήποτε απόπειρα περιορισμού της ελευθερίας έκφρασης μας βρίσκει απέναντι» και πως «το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση είναι θεμελιώδες». Υπουργοί σε ρόλο θεατών, αντί να υλοποιούν πρακτικές αναπτυγμένων χωρών, καταδικάζουν σε θεωρητικά σχήματα τη βία σαν να είναι αρθρογράφοι ή χρήστες των social media. Συχνά ψηφίζουν και νόμους που δεν εφαρμόζονται ποτέ. Κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, πανεπιστημιακή αστυνομία, νόμοι που ψηφίστηκαν με ενοχικότητα, από βουλευτές που παίζουν άμυνα κρατώντας τους εν τέλει στα χαρτιά.

Μία τετραετία μετά την πολυσυζητημένη κατάργηση του ασύλου, ακόμα συζητάμε ποιος θα παίρνει τηλέφωνο την αστυνομία, μήπως ο πρύτανης, μήπως η σύγκλητος ή μήπως θα πρέπει πριν να συγκαλείται και καμιά γενική συνέλευση. Και μια Πανεπιστημιακή Αστυνομία η οποία, αφότου πολεμήθηκε με μένος από το μισό πολιτικό σύστημα και κάποιους ακαδημαϊκούς που έτρεχαν κατά του νόμου στο ΣτΕ γράφοντας επικολυρικά κείμενα υπέρ της ελεύθερης διακίνησης ιδεών που θα έπληττε η παρουσία της αστυνομίας, ενάμιση χρόνο μετά έχει υλοποιηθεί στο περίπου και μόνο σε τρία πανεπιστήμια, με ένα στελεχιακό δυναμικό που περιπολεί άοπλο, εκτός του χώρου των ΑΕΙ και από… απόσταση.

Απέναντι σε όλα αυτά, το χάιδεμα όσων σπάνε και καταστρέφουν από μερίδα των ΜΜΕ, τα οποία αποκαλούν «παρεμβάσεις» τις οργανωμένες επιθέσεις, αλλά και μία εκκωφαντική αλαλία των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, τα οποία τρέμουν πως μπορεί να είναι οι επόμενοι στόχοι. Φωτεινές εξαιρέσεις οι μετρημένοι στα δάχτυλα πανεπιστημιακοί που αντιστέκονται υπερασπιζόμενοι την ακαδημαϊκή ελευθερία. Το ερώτημα είναι βέβαια για πόσο ακόμα θα αντέξουν. Προς το παρόν νιώθω ότι η κυρία Κυριανίδου πάντως αντέχει. Το θεωρεί χρέος, όπως μου λέει σε συζήτησή μας. Παραμένει όμως, σκέφτομαι, μια γυναίκα που της στέλνουν προκηρύξεις με το όνομα και τη φωτογραφία της.

Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι τυχαίο ότι μία εβδομάδα μετά το πανό παραμένει εκεί. Η κοσμητεία της Φιλοσοφικής και αυτή σε ρόλο σχολιαστή έβγαλε μία ανακοίνωση στην οποία εξέφρασε «την έντονη αντίθεσή της στη στοχοποίηση», ενώ στην πράξη δεν έχει γίνει τίποτα από τον σύλλογο των καθηγητών, την πρυτανεία ή οποιονδήποτε άλλον για να σταματήσει η στοχοποίηση της συναδέλφου τους.

Μάλιστα οι παροικούντες την ακαδημαϊκή κοινότητα λένε πως τα χέρια τους έως τώρα ήταν δεμένα, διότι ότι η Πρυτανεία του ΕΚΠΑ στην Πανεπιστημίου βρισκόταν υπό κατάληψη και μια έντονη αντίδραση εκ μέρους της Σχολής θα μπορούσε να οδηγήσει τους καταληψίες ακόμα και σε καταστροφές ανυπολόγιστης αξίας, αφού στο εν λόγω κτίριο φυλάσσεται όλη η ιστορία του ΕΚΠΑ. Μόλις προχθές σε ένα σουρεαλιστικό σκηνικό η αστυνομία τους είπε «δεν ανοίγετε μην σπάμε την πόρτα;». Εκείνοι ζήτησαν «μήπως να το συζητήσουν λίγο;», αλλά τελικά το συζήτησαν στο τμήμα. Εξίσου ενδεικτικό πάντως του κλίματος είναι και το ότι όσοι προπηλάκισαν την κυρία Κυριανίδου δεν μπήκαν καν στον κόπο να κρύψουν τα πρόσωπά τους, γνωρίζοντας ότι ουδεμία πειθαρχική διαδικασία θα εκκινούσε σε βάρος τους.

Η ντροπή της ντροπής

Εχουν περάσει ακριβώς 2 χρόνια από τον Φεβρουάριο του 2021 όταν καθηγητής Εικαστικών του ΑΠΘ είχε γίνει πρώτο θέμα συζήτησης. Εγραφε μπροστά στα τηλεοπτικά συνεργεία «ντροπή, ντροπή, ντροπή» στο δάπεδο, επειδή κατά τη διάρκεια επεισοδίων η αστυνομία μπήκε στο Πανεπιστήμιο. Αραγε τώρα θα νιώθει την ίδια «ντροπή» που γυναίκα συνάδελφός του στο ΕΚΠΑ προπηλακίζεται και στοχοποιείται τόσο άγρια; Σκέφτομαι ξανά το πρωινό στο Πάντειο, τις αναλύσεις για τον McLuhan και για το μέσο που είναι το μήνυμα. Τελικά τι μήνυμα περνούν ακαδημαϊκοί, αρχές, πολιτικό σύστημα; Διότι φοβάμαι πως στα χρόνια που μεσολάβησαν απαξιώθηκε το μέσο και βασικά χάθηκε το μήνυμα.