Οι αριθμοί πλέον σοκάρουν. Ισως πιο σοκαριστική όμως είναι η σκέψη ότι σχεδόν έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε ή να ακούμε διαρκώς για θανατηφόρα τροχαία δυστυχήματα στη χώρα, για περισσότερες ζωές που χάνονται στις αρένες της ασφάλτου ή απλά καταστρέφονται προκαλώντας αναπηρίες ή σοβαρά προβλήματα για μια ολόκληρη ζωή σε συνανθρώπους μας.

Να μας συγκινήσει ότι 55 άνθρωποι έχαναν τη ζωή τους κάθε μήνα σε τροχαία ατυχήματα μέσα στο 2024; Οτι 665 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους την περασμένη χρονιά και ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος από τα στατιστικά στοιχεία του 2023; Οτι η Ελλάδα είναι μέσα στις 7 χειρότερες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ενωση σε θανατηφόρα τροχαία δυστυχήματα;

Οι αυστηρές παρεμβάσεις, η αυστηροποίηση των κανόνων, η… τιμωρία (κάτι που οι παραβαίνοντες τον νόμο έλληνες οδηγοί δεν έχουν συνηθίσει), τα επιμορφωτικά προγράμματα σε σχολεία ή πανεπιστήμια. Ολα είναι προτάσεις που τίθενται προς συζήτηση, με έναν νέο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας άλλωστε που εισάγει στη συζήτηση ένα νέο αυστηρό πλαίσιο. Αρκεί αυτό; «Το Βήμα» θα ερευνήσει το θέμα τους επόμενους μήνες με σειρά ρεπορτάζ του που θα αναζητήσουν τον μίτο της Αριάδνης σε έναν λαβύρινθο αντιπαραθέσεων, αλληλοκατηγοριών και νόμων που αλλάζουν με μεγάλη ευκολία, χωρίς όμως να αλλάζει μαζί τους και ο τρόπος που σκεφτόμαστε…

Το αυτοκίνητο ανέπτυξε μεγάλη ταχύτητα και πάνω σε μια απότομη στροφή των στενών δρόμων του νησιού, ο οδηγός έχασε τον έλεγχο. Σε λίγα δευτερόλεπτα, το όχημα ανατράπηκε και έπεσε σε ένα χαντάκι έξι μέτρων. Ο Σπύρος Μπέλλος, 30 ετών, θυμάται ακόμα τον ήχο του μετάλλου που χτυπούσε το έδαφος, τις κραυγές των φίλων του και τον πόνο που τον διέσχισε όταν προσπάθησε να βγει από το αναποδογυρισμένο αμάξι. «Ηταν το πρώτο μας ταξίδι μετά τις Πανελλήνιες. Νάξος, καλοκαίρι, ελευθερία. Φτάσαμε γεμάτοι ενθουσιασμό, αλλά μέσα σε λίγες ώρες όλα άλλαξαν» λέει με συγκίνηση.

Ο Σπύρος είχε σκίσει το πόδι του και είχε κάταγμα στη μέση. Η αρχική ανακούφιση που ήταν ζωντανός, γρήγορα έδωσε τη θέση της στην ανησυχία. Μετά από ράμματα και ακτινογραφίες στο ιατρικό κέντρο του νησιού, μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όπου έμεινε στο νοσοκομείο για αρκετές μέρες. Ακολούθησαν 60 μέρες ακινησίας, δύο μήνες στο κρεβάτι, χωρίς να μπορεί να σηκωθεί ούτε για λίγο.

«Ηταν μια δοκιμασία που με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο δεδομένα θεωρούμε τα πάντα» λέει. Ολοι του θύμιζαν ότι θα μπορούσε να έχει σπάσει η μέση του και να μείνει ανάπηρος για όλη του τη ζωή. Αρκούσαν λίγα δευτερόλεπτα, μια λάθος κίνηση, ένα στρίψιμο του τιμονιού με διαφορετική κλίση.

Οταν τελικά σηκώθηκε από το κρεβάτι του νοσοκομείου, δεν είχε τελειώσει ακόμα η δοκιμασία. Επρεπε να φοράει ειδικό νάρθηκα για μήνες, να κάνει φυσικοθεραπείες και να μάθει ξανά να κινεί το σώμα του χωρίς πόνο. Και όλα αυτά, ενώ ξεκινούσε τη φοιτητική του ζωή, μια περίοδο που κανονικά θα έπρεπε να είναι γεμάτη ενθουσιασμό και νέες εμπειρίες.

«Η οικογένειά μου πέρασε δύσκολες στιγμές. Μέχρι να βγουν τα τελικά αποτελέσματα των εξετάσεων, κανείς δεν ήξερε αν θα μπορούσα να ξαναπερπατήσω κανονικά. Η αγωνία, ο φόβος, όλα ήταν εκεί. Η εμπειρία που έζησα ήταν συγκλονιστική από κάθε άποψη». Τελικά, ο Σπύρος στάθηκε τυχερός.

Τα πράγματα πήγαν καλά, και το ατύχημα είναι πλέον μια μακρινή ανάμνηση. Ομως, κάθε φορά που αλλάζει ο καιρός, η μέση του τού το θυμίζει. Και η ουλή στον μηρό του είναι πάντα εκεί, σαν μια σφραγίδα από εκείνη τη μέρα. «Μου θυμίζει πόσο εύθραυστη είναι η ζωή και πόσο σημαντικό είναι να προσέχουμε, γιατί μέσα σε μια στιγμή όλα μπορούν να αλλάξουν».

Δεν είναι όλοι τυχεροί

Ο Σπύρος ήταν ένας από τους τυχερούς, μέσα στην ατυχία του. Οπως εξηγεί ο Σωκράτης Δούκας, γιατρός και εκπρόσωπος Τύπου του ΕΚΑΒ, «τα τροχαία είναι τα κατεξοχήν επείγοντα συμβάντα. Οταν υπάρχει μια κλήση, εμείς είμαστε οι πρώτοι που φτάνουμε στο σημείο, χωρίς να γνωρίζουμε τι θα αντιμετωπίσουμε. Μπορεί να είναι κάτι απλό ή κάτι εξαιρετικά δύσκολο και σύνθετο».

Ο ίδιος θυμάται ένα από τα σφοδρά περιστατικά που έχει έρθει αντιμέτωπος. «Εχω δει περιστατικά που δεν μπορείς να κάνεις τίποτα» λέει. «Θυμάμαι έναν νεαρό μοτοσικλετιστή που αποκεφαλίστηκε σε μια στάση λεωφορείου. Το κεφάλι του ήταν στη μέση του δρόμου, το σώμα του στην άκρη. Εκείνη τη στιγμή καταλαβαίνεις ότι υπάρχουν καταστάσεις που ξεπερνούν κάθε δυνατότητα ανθρώπινης παρέμβασης».

Ωστόσο, υπάρχουν και ιστορίες που έχουν ευτυχή κατάληξη παρά τις δυσκολίες που προκύπτουν. «Στη Σαντορίνη, κάποτε κληθήκαμε για ένα σοβαρό τροχαίο με έναν νεαρό πολυτραυματία. Είχε χάσει τις αισθήσεις του, είχε κατάγματα στον θώρακα, πνευμονοθώρακα και ενδοκοιλιακή αιμορραγία. Το σταθεροποιήσαμε, τον διασωληνώσαμε και τον μεταφέραμε με αεροπλάνο στην Αθήνα. Ο άνθρωπος αυτός σώθηκε και επέστρεψε στη ζωή του» αναφέρει ο εκπρόσωπος Τύπου του ΕΚΑΒ, ο οποίος εργάζεται αυτή την ώρα στις αεροδιακομιδές ασθενών, διαδικασία βαρύνουσας σημασίας όταν πρόκειται για έναν πολυτραυματία τροχαίου.

Ιδιαίτερες συνθήκες

«Εχουμε την ευθύνη του περιστατικού για περισσότερη ώρα και υπό πιο ιδιαίτερες συνθήκες, καθώς στη συνέχεια θα βρισκόμαστε στον αέρα. Γι’ αυτό φροντίζουμε να το σταθεροποιήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα ενώ βρισκόμαστε ακόμη στο έδαφος. Στον αέρα αντιμετωπίζεις όλες τις ιδιαιτερότητες που συνεπάγεται ένα πτητικό μέσο, όπως απρόσμενες αναταράξεις. Η ελευθερία κινήσεων και ο διαθέσιμος χώρος είναι περιορισμένοι, καθώς τα πτητικά μέσα έχουν συγκεκριμένους χώρους εργασίας. Γι’ αυτό, οποιαδήποτε παρέμβαση στον ασθενή είτε πρέπει να έχει προβλεφθεί εκ των προτέρων, ώστε να υπάρχει ένα σαφές πλάνο για τις πιθανές ανάγκες, είτε απαιτεί ετοιμότητα για άμεση αντιμετώπιση μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες της πτήσης».  

Ονειρα που σβήνουν

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2024 έχει καταγραφεί μια τραγική αύξηση στα θύματα τροχαίων. Πάνω από 55 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε μήνα στους δρόμους της Ελλάδας, ενώ χιλιάδες άλλοι τραυματίζονται σοβαρά. Αυτά τα νούμερα δεν είναι απλά στατιστικά. Είναι ανθρώπινες ζωές που χάνονται, οικογένειες που καταστρέφονται και όνειρα που σβήνουν σε μια στιγμή. Οι κύριες αιτίες των τροχαίων παραμένουν η ταχύτητα, η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και η απροσεξία.

Πέρα από τα άτομα που ενεπλάκησαν σε τροχαίο, πρωταγωνιστές είναι και οι άνθρωποι που εργάζονται στα παρασκήνια για να σώσουν και να βελτιώσουν τις ζωές τους. Ο Λευτέρης Μπουρνουσούζης, φυσικοθεραπευτής και πρόεδρος του περιφερειακού τμήματος Αττικής Πανελληνίου Συλλόγου Φυσικοθεραπευτών, εξηγεί: «Η αποκατάσταση δεν σημαίνει πάντα ότι θα γίνεις όπως πριν. Σημασία έχει να αποκτήσεις το μέγιστο των δυνατοτήτων σου. Αλλά για να γίνει αυτό, χρειάζεται χρόνος, υπομονή και υποδομές. Κάτι που λείπει σήμερα στην Ελλάδα».

Ο ίδιος επισημαίνει και τις τεράστιες ελλείψεις που υπάρχουν: «Τα δημόσια κέντρα αποκατάστασης είναι ελάχιστα» λέει ο κ. Μπουρνουσούζης. «Υπάρχει μόνο ένα δημόσιο κέντρο στην Αθήνα, και αυτό δεν αρκεί. Σε άλλες περιοχές, τα περισσότερα κέντρα είναι κλειστά ή υπολειτουργούν. Πολλές φορές δεν υπάρχει φυσικοθεραπευτής και οι υπηρεσίες είναι ανύπαρκτες, Χρειαζόμαστε περισσότερα κέντρα αποκατάστασης, καλύτερη οργάνωση και ενημέρωση» υπογραμμίζει ο ίδιος.  «Δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων. Χρειαζόμαστε ένα εθνικό πλαίσιο που να συντονίζει τις υπηρεσίες και να βοηθάει τους ανθρώπους να ξαναβρούν τη ζωή τους».

Ψυχολογικά τραύματα

Η ανάρρωση από ένα τροχαίο δεν είναι μόνο σωματική. Πολλοί επιζώντες αντιμετωπίζουν ψυχολογικά τραύματα που μπορεί να διαρκέσουν χρόνια. Η ψυχολογική υποστήριξη είναι εξίσου σημαντική. Πολλοί ασθενείς αντιμετωπίζουν άγχος, κατάθλιψη και μετατραυματικό στρες. Χρειάζονται συνεχή υποστήριξη, τόσο από τους ειδικούς όσο και από την οικογένειά τους αλλά και χρόνος. «Ενα περιστατικό που αφορά αποκλειστικά μυοσκελετικά ή ορθοπαιδικά προβλήματα μπορεί, σε δύο έως έξι μήνες, να έχει αποκατασταθεί πλήρως,

Ωστόσο, τα πιο σοβαρά περιστατικά, όπως εκείνα που περιλαμβάνουν εγκεφαλικές κακώσεις ή εκτεταμένους τραυματισμούς, μπορεί να απαιτήσουν μακροχρόνια προσαρμογή και αλλαγή σε ολόκληρη τη ζωή του ασθενούς. Σε πολλές περιπτώσεις, η αποκατάσταση μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον δύο χρόνια, ενώ σε άλλες οι βλάβες μπορεί να είναι μόνιμες» υπογραμμίζει ο κ. Μπουρνουσούζης.

Ο Σωκράτης Δούκας περιγράφει από την πλευρά του τη διαδικασία που ακολουθείται σε ένα τροχαίο. «Οταν φτάνουμε στο σημείο, η πρώτη μας δουλειά είναι να αξιολογήσουμε την κατάσταση. Πρέπει να ελέγξουμε αν υπάρχουν αιμορραγίες, αν ο ασθενής έχει χάσει τις αισθήσεις του ή αν χρειάζεται διασωλήνωση». Σε περιπτώσεις πολλαπλών θυμάτων, η διαδικασία γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκη.

«Οταν έχεις μπροστά σου μια οικογένεια τραυματισμένη, πρέπει να δώσεις προτεραιότητα σε αυτόν που χρειάζεται άμεση βοήθεια. Δεν μπορείς να αφήσεις τα συναισθήματά σου να επηρεάσουν τις αποφάσεις σου. Αν για παράδειγμα υπάρχει στην οικογένεια που θα εμπλακεί σε τροχαίο ένα μικρό παιδί, αν το πάρεις στην αγκαλιά σου επειδή κλαίει όχι γιατί έχει χτυπήσει αλλά επειδή είναι τρομαγμένο, η μητέρα του δίπλα αν έχει ένα πολύ σοβαρό τραυματισμό, αυτά τα πέντε λεπτά που θα ασχοληθείς με το παιδί, η γυναίκα μπορεί να ξεψυχήσει» τονίζει ο κ. Δούκας αναδεικνύοντας το δύσκολο έργο που έχουν να επιτελέσουν οι διασώστες του ΕΚΑΒ στη διαχείριση των περιστατικών: «Πρέπει να αποκόψεις τον συναισθηματισμό. Γιατί το ένα λεπτό που θα χάσεις όταν θα σε συνεπάρει το συναίσθημα, μπορεί να είναι μοιραίο για κάποιον άλλον που χρειάζεται πραγματικά τη βοήθειά σου».

Μάλιστα, η επιτυχία μιας επέμβασης εξαρτάται από τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων ομάδων.

Αντιμετώπιση

«Η αστυνομία ασφαλίζει τον χώρο, η πυροσβεστική απεγκλωβίζει τα θύματα και εμείς παρέχουμε τις πρώτες βοήθειες» εξηγεί ο κ. Δούκας, επισημαίνοντας ότι αν δεν εφαρμοστούν σωστά τα πρωτόκολλα αλλά και δεν υπάρχει σωστή συνεργασία, τα θύματα ενός τροχαίου μπορεί να αυξηθούν: «Το ΕΚΑΒ είναι ίσως ο πιο βασικός κρίκος στην αλυσίδα της αντιμετώπισης ενός περιστατικού, καθώς ασχολείται άμεσα με την ανθρώπινη ζωή. Ωστόσο, εξίσου σημαντικός είναι και ο ρόλος της αστυνομίας, η οποία διασφαλίζει την ασφάλεια του χώρου.

Εχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου, λόγω έλλειψης κατάλληλης σήμανσης και ασφάλειας, ένα διερχόμενο όχημα δεν αντιλήφθηκε εγκαίρως το τροχαίο και συγκρούστηκε είτε με το ακινητοποιημένο όχημα του ατυχήματος είτε ακόμη και με το ασθενοφόρο. Είναι απαραίτητο να διασφαλίσουμε ότι η περίμετρος του συμβάντος είναι ασφαλής, καθώς μπορεί να υπάρχουν κίνδυνοι, όπως διαρροή καυσίμων ή πεσμένα ηλεκτροφόρα καλώδια. Σε ένα τροχαίο ατύχημα, η σκηνή μπορεί να κρύβει πολλούς απρόβλεπτους κινδύνους. Γι’ αυτό, από τη δική μας πλευρά, πραγματοποιούμε μια άμεση χαρτογράφηση του χώρου, ώστε να γνωρίζουμε ακριβώς πού κινούμαστε».

Το κόστος

Ο Λευτέρης Μπουρνουσούζης από την πλευρά του επισημαίνει ότι η έλλειψη συντονισμού είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα και στο πεδίο της αποκατάστασης μετά από ένα ατύχημα. «Δεν υπάρχει πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο, δεν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των φορέων. Στο εξωτερικό, υπάρχει διασύνδεση. Σου λένε τι δικαιούσαι και πού να πας. Εδώ, όλα είναι χειρόγραφα και ασύνδετα. Στο εξωτερικό, υπάρχουν οργανωμένες ομάδες που προσφέρουν υπηρεσίες κατ’ οίκον, με αυτοκίνητα και προγράμματα αξιολόγησης.

Εδώ, αν δεν έχεις τα χρήματα, δυσκολεύεσαι πολύ» συμπληρώνει ο κ. Μπουρνουσούζης. Μάλιστα, ο ίδιος επισημαίνει ότι υπάρχουν ολόκληρες οικογένειες που μετακομίζουν στην επαρχία όπου υπάρχουν ιδιωτικά κέντρα αποκατάστασης, με ό,τι συνεπάγεται αυτό στα κόστη που συσσωρεύονται. Στην Ελλάδα, η αποζημίωση του ΕΟΠΥΥ για φυσικοθεραπεία είναι μόνο 15 ευρώ ανά συνεδρία. «Οι περισσότεροι που έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες είναι αυτοί που πληρώνουν από την τσέπη τους» αναφέρει ο κ. Μπουρνουσούζης. Ενα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι η έλλειψη ενημέρωσης.

«Πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους» λέει ο ίδιος και κάνει λόγο για μια συγκεκριμένη περίπτωση: «Είχα έναν νεαρό ασθενή που δεν ήξερε ότι δικαιούταν επίδομα ή προσωπικό βοηθό. Κανείς δεν του το είχε πει. Τελικά, πήρε χρήματα και βοήθεια, αλλά μόνο όταν ενημερώθηκε από εμένα. Γιατί δεν υπάρχει κάποιος να τους καθοδηγήσει;. Οσο περισσότερος χρόνος περνάει από το ατύχημα χωρίς την απαραίτητη παρέμβαση, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να αντιστραφούν οι επιπτώσεις» εξηγεί ο φυσικοθεραπευτής.

Εθνικό πλαίσιο

Η ιστορία του Σπύρου και οι εμπειρίες των επαγγελματιών υγείας υπογραμμίζουν την ανάγκη για καλύτερες υποδομές και συντονισμό. «Χρειαζόμαστε περισσότερα κέντρα αποκατάστασης, καλύτερη οργάνωση και ενημέρωση» λέει ο κ. Μπουρνουσούζης.

«Δεν είναι μόνο θέμα χρημάτων, αλλά και διάθεσης. Χρειαζόμαστε ένα εθνικό πλαίσιο που να συντονίζει τις υπηρεσίες και να βοηθάει τους ανθρώπους να ξαναβρούν τη ζωή τους».

«Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως η σωστή οδηγική συμπεριφορά, η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού – όπως το κράνος και η ζώνη ασφαλείας – και η τήρηση των κανόνων του ΚΟΚ μπορούν να σώσουν ζωές» υπογραμμίζει ο κ. Δούκας.

Ο Σπύρος, από την πλευρά του, έχει μάθει να εκτιμά τη ζωή. «Το ατύχημα μου έδωσε μια διαφορετική προοπτική. Ολα μπορούν να αλλάξουν σε μια στιγμή. Αλλά μου έδειξε και πόσο σημαντικοί είναι οι άνθρωποι που στέκονταν δίπλα μου, από τους γιατρούς και τους φυσικοθεραπευτές μέχρι την οικογένειά μου. Χωρίς αυτούς, δεν θα ήμουν εδώ σήμερα».