Τρεις spin-off εταιρείες με «προίκα» την επιστημονική γνώση, έμπειρους μελετητές και την καινοτόμο τεχνολογία που παράγουν, έχει ιδρύσει το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ). Εδώ και καιρό, έχει εγκαταλείψει την εσωστρέφεια και εξελίσσει τη γόνιμη επιχειρηματικότητα, καταρρίπτοντας τη διαδεδομένη πεποίθηση ότι η σύνδεση έρευνας και επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα είναι ακόμη… χαλαρή.

Οι τρεις νέοι τεχνοβλαστοί του ΕΛΚΕΘΕ προωθούν εμπορικά τα καινοτόμα εργαλεία που αναπτύχθηκαν για την καταπολέμηση της πλαστικής ρύπανσης, τις θεραπείες με βακτηριοφάγους ιούς στις ιχθυοκαλλιέργειες και την κατασκευή υποδομών καταδύσεων αναψυχής, φιλικών προς το περιβάλλον. Ειδικότερα, η «MINDS Τεχνολογίες και Επιστήμες Περιβάλλοντος» ιδρύθηκε μετά από παραίνεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με σύμπραξη του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ και επιστημόνων του, της εταιρείας New Naval και του τεχνοβλαστού του Πανεπιστημίου Κρήτης «Kosmos Intelligent Systems and Services ΙΚΕ». Η εταιρεία δημιουργήθηκε προκειμένου να αξιοποιηθούν καλύτερα τα αποτελέσματα της έρευνας και η τεχνογνωσία που παρήχθη στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου CLAIM, το οποίο ολοκληρώθηκε τον περασμένο Απρίλιο.

Συλλογή θαλάσσιων απορριμμάτων

Κατά την υλοποίησή του αναπτύχθηκαν τεχνολογίες και εργαλεία για την καταπολέμηση της πλαστικής ρύπανσης στις κύριες πηγές εισόδου των πλαστικών στις θάλασσες και στους ωκεανούς, οι οποίες είναι τα ποτάμια και οι μονάδες επεξεργασίας λυμάτων. Και η MINDS προωθεί την ανάπτυξη, παραγωγή, διάθεση και εκμετάλλευση όλων αυτών των προϊόντων περισυλλογής και συσκευών συγκράτησης απορριμμάτων σε υδάτινα οικοσυστήματα, αξιοποιώντας πρότυπα, τα οποία έχουν ήδη παραχθεί.

Το ίδιο κάνει και με νέες τεχνικές και μεθοδολογίες, με έμφαση πάντα στα πλαστικά, όπως είναι το σύστημα συλλογής θαλάσσιων απορριμμάτων CLEAN TRASH (Claim’s Litter Entrapping Autonomous Network Tactical Recovery Accumulation System Hellas) και το Waste & Water EcoPlex Microplastic Remover. Η MINDS έχει ήδη ξεχωρίσει. Δεν είναι τυχαίο ότι συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα NECCTON για την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ναυτικής Υπηρεσίας Copernicus με επιχειρησιακά μοντέλα διασποράς μικροπλαστικών και μακροπλαστικών, σε συνεργασία με το σύστημα Ποσειδών, επίσης του ΕΛΚΕΘΕ, για την παρακολούθηση και πρόγνωση της κατάστασης των ελληνικών θαλασσών. Επίσης, βρίσκεται σε επαφή με συμβούλους που δραστηριοποιούνται στην Ακτή Ελεφαντοστού για την εφαρμογή των συστημάτων στο κανάλι Vridi και στη λιμνοθάλασσα Ebrié.

Εμβολιάζοντας τα ψάρια

Εκτός από τη MINDS, το ΕΛΚΕΘΕ έχει άλλες δύο spin-off εταιρείες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών. Μάλιστα, η Aquatic Biologicals που αναπτύσσει αυτογενή εμβόλια, καινοτόμες θεραπείες με βακτηριοφάγους ιούς και διαγνωστικές υπηρεσίες για ιχθυοκαλλιέργειες βραβεύτηκε πρόσφατα ως «Τεχνοβλαστός της Χρονιάς», στον διαγωνισμό Εθνικά Βραβεία Νεοφυούς Επιχειρηματικότητας 2022 του Elevate Greece.

Στόχος της να βοηθήσει τις εταιρείες του κλάδου των ιχθυοκαλλιεργειών να διαχειριστούν τις ασθένειες των ψαριών χωρίς τη χρήση αντιβιοτικών. Η δραστηριότητά της ξεκίνησε πριν από μία πενταετία, αρχικά σε ερευνητικό επίπεδο, ενώ πλέον έχει λάβει χρηματοδότηση για έρευνα και ανάπτυξη των προϊόντων της, σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ.

Η Aquatic Biologicals είχε καταλυτική συνεισφορά στην ετοιμασία της ερευνητικής πρότασης Cure4Aqua, η οποία εγκρίθηκε για χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Horizon Europe, και στοχεύει στην ανάπτυξη καινοτόμων εμβολίων σε συνεργασία με μεγάλους διεθνείς ερευνητικούς οργανισμούς όπως το Moredun Research Institute του Εδιμβούργου (Σκωτία) και το Functional Genomic Centre του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (Ελβετία). Μάλιστα, σε συνεργασία με την ΙΡΙΔΑ ΑΕ κατασκευάζουν την πρώτη μονάδα παραγωγής εμβολίων – αυτεμβολίων στην Ελλάδα.

Τεχνικοί ύφαλοι για καταδύσεις

Καινοτόμες και οικονομικά αποδοτικές λύσεις για την κατασκευή υποδομών καταδύσεων αναψυχής, φιλικών προς το περιβάλλον, αναπτύσσει και η spin-off ARIA (Artificial Reef Innovative Applications). Ουσιαστικά κατασκευάζει τεχνητούς υφάλους, από σταθερά και περιβαλλοντικά ασφαλή υλικά, δημιουργώντας οικοτόπους-καταφύγια για τη θαλάσσια ζωή.

Οι βράχοι τοποθετούνται στον βυθό, κατά ομάδες, δημιουργώντας καταδυτικές διαδρομές για εναλλακτικούς τουρίστες, συμβάλλοντας παράλληλα στην ανάκαμψη των ιχθυοαποθεμάτων. Η ARIA ήδη εμπλέκεται σε διάφορα projects για την κατασκευή καταδυτικών πάρκων με τεχνητούς υφάλους, για τα οποία έχουν ενδιαφερθεί οι δήμοι του Αποκόρωνα, της Ιεράπετρας και του Αγίου Νικολάου, αλλά και το Επιμελητήριο Ηρακλείου για δύο έργα, στον Μονοναύτη και τη Σταλίδα, ενώ εξελίσσονται συζητήσεις με διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για τη δημιουργία δικτύων καταδυτικών πάρκων.

Επίσης, «τρέχει» ένα έργο έρευνας και ανάπτυξης στις Γούρνες Ηρακλείου, με χρηματοδότηση από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ) Κρήτης 2014-2020. Γενικότερα, στην Κρήτη σχεδιάζεται ένα οργανωμένο δίκτυο περίπου 10 καταδυτικών πάρκων έως το 2024.

ΙΝFO

  • 84% από το σύνολο της πλαστικής ρύπανσης καταλήγει στις παραλίες και το υπόλοιπο 16% διασκορπίζεται στη στήλη του νερού σε μεγαλύτερα βάθη ή καταλήγει τελικά στον βυθό.
  • Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών εμφανίζει αύξηση κάθε χρόνο, από τη δεκαετία του 1950 και μετά.
  • Μόνο το 2019, πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, εκτιμάται ότι 368 εκατ. τόνοι πλαστικών παρήχθησαν παγκοσμίως.

Οι τόνοι πλαστικών που «βαραίνουν» τη λεκάνη της Μεσογείου

Κάθε χρόνο η Μεσόγειος δέχεται ένα φορτίο περίπου 17.600 τόνων πλαστικών, εκ των οποίων οι 3.760 τόνοι πλέουν σήμερα στα νερά της – από τις ακτές και την επιφάνειά της μέχρι τον βυθό της –, όπως προκύπτει από νέα επιστημονική μελέτη του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ.

Ανάμεσα στα πλαστικά που καταλήγουν στις θάλασσες βρίσκεται ένας μεγάλος αριθμός αόρατων μικροπλαστικών (μεγέθους έως πέντε χιλιοστών) και μακροπλαστικών (άνω των πέντε χιλιοστών). Τα μικροπλαστικά είναι λιγότερα στην επιφάνεια της θάλασσας επειδή βυθίζονται γρήγορα, ενώ τα μεγαλύτερα, όπως οι πλαστικές σακούλες, συνήθως πλέουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Ενδεικτικά, τα μικροπλαστικά των 50 μικρομέτρων (εκατομμυριοστών του μέτρου) βυθίζονται σε λιγότερο από μία ημέρα, εκείνα των 200 μικρομέτρων σε 3,5 ημέρες, των 350 μικρομέτρων σε δύο εβδομάδες, ενώ όσα έχουν μέγεθος πάνω από ένα χιλιοστό συνεχίζουν να πλέουν για καιρό.

Οι πηγές των μικροπλαστικών, μεγέθους έως 300 μικρομέτρα (π.χ. από μονάδες επεξεργασίας λυμάτων), παρατηρούνται κυρίως κοντά σε παράκτιες πόλεις με μεγάλο πληθυσμό, όπως στις Περιφέρειες Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας και Δυτικής Ελλάδας.