Υπάρχουν δύο κλειστά κλαμπ, που λειτουργούν κατά τα πρότυπα των βρετανικών λεσχών, δηλαδή με απαράβατους κανόνες, αλλά και με μια μοναδική προϋπόθεση εισόδου: Να είναι κανείς Ικαρος σε μαχητικό αεροσκάφος που έχει ζήσει τον ίλιγγο της πτώσης. Τα μέλη του, ανάμεσα στα οποία και 16 Έλληνες εν ενεργεία πιλότοι μαχητικών, επικοινωνούν μεταξύ τους μία φορά τον χρόνο, εξιστορούν την περιπέτειά τους και μοιράζονται εμπειρίες. Από τη Λέσχη λαμβάνουν και έναν αριθμό, που στην περίπτωσή τους δεν είναι άλλος από την ημερομηνία της πτώσης και της διάσωσής τους.

Οι «Aces II» και οι «Φουρνάρηδες»

Τα κλαμπ αυτά έχουν κωδικές ονομασίες, ώστε κανείς να μην τα καταλαβαίνει, παρά μόνο οι πιλότοι και βεβαίως οι κατασκευαστές των μαχητικών. Για παράδειγμα, οι πιλότοι των F-16 που έχουν διασωθεί ύστερα από πτώση είναι μέλη της Λέσχης «Aces II». Πήραν το όνομά τους από την ονομασία που δίνει η κατασκευάστρια εταιρεία στο εκτινασσόμενο κάθισμα των F-16. Οι πιλότοι των Phantoms είναι μέλη μιας άλλης Λέσχης, της «Martin Baker» (ή των «Φουρνάρηδων», όπως σχολιάζουν μεταξύ τους), από την ονομασία του εκτινασσόμενου καθίσματος του Phantom.

Στη Λέσχη «Aces II» θα πρέπει να έχει ενταχθεί και ο 29χρονος υποσμηναγός (I) Παναγιώτης Αποστολάκης που σώθηκε στις 20 Μαρτίου μετά την πτώση του μαχητικού αεροσκάφους F-16 στη θαλάσσια περιοχή νότια της Χαλκιδικής. Στη Λέσχη ίσως συναντήσει και τον τούρκο υποσμηναγό ενός F-16 που έπεσε στο Αιγαίο επειδή του τελείωσαν τα καύσιμα και τον περισυνέλεξε σκάφος του Λιμενικού μεταφέροντάς τον σώο και αβλαβή στη Ρόδο και από εκεί πέρασε απέναντι στη Μαρμαρίδα. Ή ακόμα στην ίδια Λέσχη ίσως να συναντηθεί με τους δικούς μας διασωθέντες στα F-16 και ο Τούρκος πιλότος που το διθέσιο μαχητικό του F-16 έπεσε, το 1998, κοντά στη Σάμο και σώθηκε αυτός με το εκτινασσόμενο κάθισμά του, πλην όμως ο συγκυβερνήτης του δεν τα κατάφερε.

 Η ζωή μετά την εμπειρία της πτώσης

Δεν είναι εύκολη η επαναφορά στη μάχιμη υπηρεσία ενός πιλότου που το αεροσκάφος του κατέπεσε και αυτός σώθηκε. Αμέσως μετά την πτώση του θα πρέπει να περάσει από ιατρικές εξετάσεις, μεταξύ των οποίων εξέταση της σπονδυλικής του στήλης, εν συνεχεία του δίνεται μια άδεια έως ότου βγει το πόρισμα των εμπειρογνωμόνων για τα αίτια. Είναι ωστόσο μεγάλο το χρονικό διάστημα που του δίνεται για να επανέλθει και σε αυτό μετρά και η ψυχολογική του κατάσταση. Γιατί δεν είναι εύκολη υπόθεση να σωθεί κάποιος με εκτίναξη του καθίσματός του. Μόλις το πόρισμα εκδοθεί και αναφέρει ότι η πτώση του αεροσκάφους δεν οφειλόταν σε ανθρώπινο λάθος, τότε ο πιλότος μπορεί να επανενταχθεί στη μοίρα του. Ελάχιστοι ωστόσο μένουν πίσω και δεν τους επιτρέπεται να ξαναπετάξουν.

Υπήρξε περίπτωση που αεροσκάφος F-104 (αυτά που κάποτε τα ονόμαζαν «ιπτάμενα φέρετρα» και που εκτίθενται τώρα στο Πολεμικό Μουσείο) έπεσε, ο πιλότος του σώθηκε, ξαναπέταξε αφού ακολούθησε τις διαδικασίες και έφτασε να γίνει αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας και εν συνεχεία υφυπουργός Άμυνας. Το όνομα αυτού Δημήτρης Αποστολάκης.

Υπήρξε επίσης περίπτωση που σμηναγός έπεσε δύο φορές στο Αιγαίο με το αεροπλάνο του, σώθηκε χρησιμοποιώντας και τις δύο φορές το εκτινασσόμενο κάθισμά του και σήμερα είναι διακεκριμένο μέλος της Λέσχης «Martin Baker» και μοίραρχος σε νευραλγική μοίρα της Πολεμικής Αεροπορίας στην καρδιά της ελληνικής αεράμυνας.

Υπήρξε επίσης περίπτωση στην κρίση του 1987, όταν Ελλάδα και Τουρκία έφτασαν μόλις μια ανάσα πριν από τον πόλεμο, πιλότοι ενός Phantom να εκτιναχθούν στον διάδρομο απο/προσγειώσεων, πριν δηλαδή το μαχητικό πάρει ύψος, όταν διαπίστωσαν βλάβη και ο διάδρομος δεν τους επαρκούσε για να απογειωθούν. Ο ένας σκοτώθηκε και το όνομά του κοσμεί το Μνημείο Πεσόντων της Πολεμικής Αεροπορίας στο Τατόι, ενώ ο άλλος σώθηκε βαριά τραυματισμένος και δεν πέταξε ξανά.

Υπήρξε ακόμα η περίπτωση ενός πιλότου των F-16 στην αεροπορική βάση της Ανδραβίδας που εκτινάχθηκε λίγα μόλις λεπτά μετά την απογείωσή του λόγω βλάβης. Τραυματίστηκε αλλά σώθηκε και ξεπερνώντας γρήγορα τα τραύματά του και το ψυχολογικό σοκ πήρε ξανά το stick του F-16 και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κρίση του «Oruc Reis».

Αλλά τι σημαίνει «ανθρώπινο λάθος» κατά τη διάρκεια της πτήσης που μπορεί να στερήσει σε έναν πιλότο που σώθηκε από πτώση τη δυνατότητα να ξαναπετάξει;

Ίσως οι περισσότεροι να μην το γνωρίζουν, αλλά οι μηχανικές βλάβες σπάνια εμφανίζονται σε μαχητικά, τα οποία συντηρούνται αυστηρά με όλες τις προδιαγραφές που δίνει η κατασκευάστρια εταιρεία. Εκτός βέβαια εάν το αεροσκάφος είναι παλιάς τεχνολογίας, με έτη πολλά στο ενεργητικό του, όπως συνέβη στην Καλαμάτα με το εκπαιδευτικό Τ-2 Buckeye, που κατά τη διάρκεια της πτήσης αποκολλήθηκε ένα μέρος του φτερού. Αποτέλεσμα; Να χάσει τη ζωή του ο επισμηναγός (Ι) Επαμεινώνδας Κωστέας. Ή ακόμα η πτώση ενός «Silver 1» από τα παλαιότερης γενιάς CL-215 της αεροπυρόσβεσης, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους ο σμηναγός (Ι) Χρήστος Μουλάς και ο 27χρονος συγκυβερνήτης, ανθυποσμηναγός (Ι) Περικλής Στεφανίδης. Ή, τέλος, η πυρκαγιά που ξέσπασε στις μηχανές ενός Phantom, αναγκάζοντας τα μέλη του πληρώματος να χρησιμοποιήσουν το εκτινασσόμενο κάθισμα για να σωθούν.

Η τρομακτική στιγμή της εκτίναξης

Οι κυριότερες αιτίες ανθρώπινου λάθους είναι η ηθελημένη παραβίαση των κανονισμών, δηλαδή του ορίου ύψους και της ταχύτητας, ή ακόμα των κανόνων εμπλοκής κατά τις αερομαχίες. Αυτά μαζί με τους λανθασμένους χειρισμούς μπορούν να στερήσουν τη δυνατότητα ενός πιλότου μαχητικού που σώθηκε να ξαναπετάξει.

Είναι τρομακτικό, λένε οι πιλότοι που έχουν διασωθεί, αυτό που συμβαίνει λίγα δευτερόλεπτα προτού εγκαταλείψουν το αεροσκάφος, προτού δηλαδή τραβήξουν τον μοχλό εκτίναξης και βρεθούν μαζί με το κάθισμά τους στον αέρα. Μόλις διαπιστώσουν ότι το αεροσκάφος πέφτει, ότι δεν υπακούει στις εντολές τους και πως δεν έχουν καμία ελπίδα να το σώσουν, το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι να προσπαθήσουν να μη συντριβεί το αεροπλάνο τους σε κατοικημένη περιοχή (και πράγματι έχουν υπάρξει περιπτώσεις που πιλότοι θυσίασαν τη ζωή τους για να αποφύγουν κατοικημένες περιοχές). Εν συνεχεία ο πιλότος φέρνει το σώμα του σε ευθεία θέση: η σπονδυλική του στήλη θα πρέπει να είναι σε κατακόρυφη θέση με το κάθισμα. Τη στιγμή που θα τραβήξει τον μοχλό, ανοίγει αυτόματα η καλύπτρα και εκτινάσσεται (με τη βοήθεια μικρών πυραύλων) το κάθισμα μαζί με αυτόν (τα «g» εκείνη τη στιγμή είναι πολλά και υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού). Αμέσως μετά το κάθισμα αποκολλάται από τον πιλότο και ανοίγει αυτόματα το δικό του αλεξίπτωτο καθώς και η σωσίβια λέμβος που είναι δεμένη πάνω του.