«Σήμα κινδύνου» εκπέμπουν οι παιδοψυχιατρικές κλινικές του ΕΣΥ ανά την επικράτεια εξαιτίας των ελλείψεων σε προσωπικό (ιατρικό και νοσηλευτικό) αλλά και κλίνες. Μοιραία, έφηβοι που έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας στερούνται, εν έτει 2023, νοσηλευτικής φροντίδας λόγω ένδειας διαθέσιμων κλινών ή παραπέμπονται αναγκαστικά σε ψυχιατρικές δομές ενηλίκων, καθώς το σύστημα αδυνατεί να τους περιθάλψει.

Υπό τις συνθήκες αυτές  εξουθένωση και ματαίωση βιώνουν και οι ίδιοι οι παιδοψυχίατροι που εργάζονται στα δημόσια νοσοκομεία, με συνέπεια να εντείνεται το κύμα φυγής προς τον ιδιωτικό τομέα ή το εξωτερικό. Συνοψίζοντας κανείς τις εμπειρίες και τους προβληματισμούς της καθημερινότητάς τους, όπως τις διηγούνται στο «Βήμα», η μεγαλύτερη αγωνία τους είναι ότι σε τέτοια ασφυκτικά περιβάλλοντα δεν τους δίνεται η δυνατότητα να ασκήσουν ορθή ιατρική.

Αναμονή που έφτανε τους 14 μήνες

«Οταν συνεχίζεις να παραμένεις σε πλαίσια που γίνονται κακοποιητικά και για εσένα την ίδια, δεν μπορούν να είναι θεραπευτικά για τους ασθενείς σου» είχε περιγράψει γλαφυρά η μοναδική παιδοψυχίατρος του Κοινοτικού Κέντρου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων του Νοσοκομείου Πρέβεζας τον περασμένο Αύγουστο. Οταν παραιτήθηκε, η αναμονή για ραντεβού άγγιζε τους 14 μήνες, αναδεικνύοντας την… απάθεια λόγω αδυναμιών που χρονίζουν ενός συστήματος που θα έπρεπε να ενδιαφέρεται.

Τότε παραιτήθηκε και η μοναδική παιδοψυχίατρος στο Νοσοκομείο Κέρκυρας, ενώ στην ίδια λίστα προστίθεται ακόμη ένας συνάδελφός της από την Τρίπολη, την Κρήτη κ.ο.κ. Τη διετία 2021-2023 από το ΕΣΥ αποχώρησαν, όπως προκύπτει από τα σχετικά εκδοθέντα ΦΕΚ, τουλάχιστον 22 παιδοψυχίατροι (λόγω συνταξιοδότησης ή παραίτησης) – χωρίς να συμπεριλαμβάνονται επιπλέον 7 μέλη ΔΕΠ.

«Είναι λυπηρό και ανησυχητικό να παραιτούνται, στο κέντρο και στην περιφέρεια, νέοι σχετικά συνάδελφοί μας επειδή δεν άντεξαν στη μεγάλη πίεση (δεν συζητούμε για τους απαξιωτικούς μισθούς τους), όπως και οι ίδιοι αναφέρουν στις παραιτήσεις τους. Πολλές εφημερίες, πάνω από τον επίσημα κατοχυρωμένο και ασφαλή με βάση τα διεθνή standards αριθμό, άσκηση αλλότριων καθηκόντων (γινόμαστε λ.χ. κοινωνικοί λειτουργοί, «τροχονόμοι», διοικητικοί), μας επιβάλλεται να διαχειριστούμε πληθώρα εισαγγελικών εντολών και πραγματογνωμοσυνών κ.λπ.» περιγράφει  μιλώντας στο «Βήμα» ο ομότιμος καθηγητής Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμος Α. Κολαΐτης, ο οποίος διατέλεσε επί εννέα έτη διευθυντής στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική στο Παίδων «Η Αγία Σοφία».

«Δεν θα υπάρχει ούτε για δείγμα»

Και προσθέτει: «Είναι ανάγκη να υπάρχουν επαρκείς, σε αριθμό και ποιότητα, παιδοψυχίατροι στις δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας (σε νοσοκομεία και κοινότητα), που εξυπηρετούν παιδιά, εφήβους και τις οικογένειές τους. Είναι απαραίτητο να φροντίζουμε εκείνους που φροντίζουν έναν μεγάλο και ευαίσθητο πληθυσμό παγκοσμίως, δηλαδή τα παιδιά». Οπως προβλέπει, αν η πολιτεία δεν ανταποκριθεί στην επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης των μονάδων ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους, «σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει παιδοψυχίατρος ούτε για δείγμα στον δημόσιο τομέα».

Η Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική στο Παίδων «Η Αγία Σοφία», με εξωτερικά ιατρεία, διασυνδετική συμβουλευτική υπηρεσία, ειδικά ιατρεία και μονάδα νοσηλείας και από τις ελάχιστες στη χώρα με 10 κλίνες (μονίμως κατειλημμένες και με υποδιπλάσιο αριθμό νοσηλευτών), αριθμούσε πριν από τρία ακριβώς χρόνια 13 παιδοψυχιάτρους ΕΣΥ και μέλη ΔΕΠ. Στο τέλος αυτής της χρονιάς θα αριθμεί μόλις 5. «Ενας μάλιστα εξ αυτών «επιλέγεται»εδώ και τώρα από την Κλινική, που είναι στην πρώτη «γραμμή πυρός»για να ενισχύσει μονάδα της περιφέρειας, αφήνοντας τις καθημερινές τακτικές συμβουλευτικές διασυνδετικές υποχρεώσεις του στις παιδιατρικές, κυρίως, κλινικές του νοσοκομείου-αιχμής της χώρας και τις εφημερίες του…» προσθέτει ο κ.  Κολαΐτης.

Η απουσία στρατηγικού σχεδίου

Στο ΕΣΥ, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος και διευθυντή του Τμήματος Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων του Νοσοκομείου Ασκληπιείο Βούλας Μάνο Τσαλαμανιό, υπηρετούν περί τους 60 με 70 παιδοψυχιάτρους. Και σπεύδει να διευκρινίσει πως «με συντηρητικούς υπολογισμούς χρειάζονται τουλάχιστον 100 – αν όχι οι διπλάσιοι».  Σημειώνει, δε, πως στη χώρα μας η επιλογή της συγκεκριμένης ειδικότητας παραμένει δημοφιλής, καθώς η Εταιρεία αριθμεί περί τα 450 μέλη. Ομως, η συντριπτική πλειονότητά τους επιλέγει συνειδητά τον ιδιωτικό τομέα, καθώς η παλιά αίγλη του ΕΣΥ σταδιακά φθίνει.

Ο ίδιος περιγράφει μια καθημερινότητα που αποτυπώνει την απουσία ενός τεκμηριωμένου και ολοκληρωμένου σχεδίου για τη φροντίδα της ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, παρά τις πρόσφατες και ομολογουμένως σημαντικές προσπάθειες ενίσχυσης των δομών στην κοινότητα. «Αγκάθι» στην ιατρική άσκηση στα δημόσια νοσοκομεία είναι η κατάχρηση των εισαγγελικών παραγγελιών. Εκτός από τις νοσηλείες παιδιών σε παιδοψυχιατρικές κλινικές εν απουσία ενός συστήματος που να ανταποκρίνεται στις προνοιακές ανάγκες, την τελευταία περίοδο καταγράφονται και εισαγγελικές παραγγελίες για εντατική παρακολούθηση παιδιών και εφήβων που π.χ. προέρχονται από προβληματικά οικογενειακά περιβάλλοντα. Μόνον το τμήμα της Βούλας έχει χρεωθεί συνολικά 60 τέτοια περιστατικά τα τελευταία δύο έτη – όπου σημειωτέον υπηρετούν μόλις 2 παιδοψυχίατροι.

Το οξύμωρο, δε, είναι πως ενώ τα επιστημονικά δεδομένα μαρτυρούν το εξελισσόμενο πρόβλημα που αφορά την αύξηση του αριθμού και της βαρύτητας των περιστατικών, η υποβάθμιση των αντίστοιχων υπηρεσιών δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που επιδεινώνει διαρκώς το επίπεδο ψυχικής υγείας. Καταγράφεται, σύμφωνα με τον κ. Τσαλαμανιό, ανοδική τάση στις νευροαναπτυξιακές δυσκολίες (π.χ. διαταραχές φάσματος αυτισμού, ΔΕΠΥ), στην αυτοκτονικότητα των εφήβων, στην εκδήλωση βίαιων ή και παραβατικών συμπεριφορών, στις διατροφικές διαταραχές, στις εξαρτήσεις ….

Ομως, στο ίδιο νοσοκομείο της Βούλας, η κλινική, που για την ιστορία μεταφέρθηκε πριν από 12 χρόνια από το Παιδοψυχιατρικό Αττικής (Νταού Πεντέλης) σε ένα διώροφο κτίριο που θα ανταποκρινόταν στις σύγχρονες ανάγκες, δεν βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Οι 5 κλίνες που διαθέτει παραμένουν ερμητικά κλειστές καθώς καταγράφονται ελλείψεις σε προσωπικό αλλά και απαραίτητο εξοπλισμό.

Προκηρύξεις στο κενό

Εστιάζοντας στην Παιδοψυχιατρική Κλινική του ΠΑΓΝΗ στην Κρήτη, επιβεβαιώνεται η εικόνα αποδυνάμωσης του ΕΣΥ. Η ενδονοσοκομειακή νοσηλεία (δυναμικότητας 10 κλινών) έχει ανασταλεί  σε διάστημα ενός έτους συνολικά τρεις φορές. Οι δύο εναπομείναντες επιμελητές δεν μπορούν να ανταποκριθούν στον εντεινόμενο φόρτο εργασίας και αρνούνται επίμονα να μετατραπεί η κλινική τους σε χώρο «φύλαξης» μικρών ασθενών. Στην πράξη, όμως, η… επανεκκίνησή της διαπιστώνεται δύσκολη, δεδομένου πως οι προκηρύξεις για προσλήψεις πέφτουν στο κενό λόγω απουσίας ενδιαφέροντος. Μια σημαντική λεπτομέρεια, πάντως, είναι πως η αναμονή για ραντεβού στους ιδιώτες παιδοψυχιάτρους του νησιού ξεπερνά τους τρεις μήνες!