Ηταν Αύγουστος του 2018 όταν ο συγγραφέας και ακτιβιστής Δημήτρης Αντωνίου αναγκαζόταν να ταξιδέψει στην πορθμειακή γραμμή της Θάσου εγκλωβισμένος με το αμαξίδιό του ανάμεσα στα σταθμευμένα ΙΧ, στο γκαράζ ενός ανοιχτού τύπου πλοίου.
Η σχετική φωτογραφία είχε κάνει τότε τον γύρο του Διαδικτύου, φέρνοντας στο προσκήνιο τους αποκλεισμούς αλλά και τους κινδύνους που υφίστανται (και) κατά τη μετακίνησή τους με ορισμένων τύπων πλοία.
Εξι χρόνια μετά, στην ίδια πορθμειακή γραμμή, καταγράφηκαν παρόμοιες, άκρως προσβλητικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εικόνες. Στις 15 Ιουνίου επιβάτιδα ανήρτησε στο Facebook τη φωτογραφία ενός παιδιού με αναπηρία και της μητέρας του να παραμένουν καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού (περίπου 45 λεπτά) στο γκαράζ του πλοίου λόγω ανυπαρξίας μηχανισμού μεταφοράς του αμαξιδίου στο σαλόνι επιβατών.
«Υπάρχει χειρότερο συναίσθημα από αυτό; Να περνούν τα χρόνια και η αντιμετώπιση της πολιτείας να παραμένει το ίδιο απάνθρωπη και παράλογη» διερωτάτο σχετικά με το νέο περιστατικό ο Δημήτρης Αντωνίου, εξηγώντας ότι «στην Ελλάδα του 2024 υπάρχει νόμος που λέει ότι τα άτομα με αναπηρία και όσοι ηλικιωμένοι, υπέρβαροι ή τραυματισμένοι θέλουν να μετακινηθούν με φέρι μποτ θα κουβαλιούνται στα χέρια από τις στενές και απότομες σκάλες με ένα καρεκλάκι φορείο, με κίνδυνο της ζωής τους και φυσικά χωρίς καμία αξιοπρέπεια».
Προσβασιμότητα δύο ταχυτήτων
Πράγματι, η κείμενη νομοθεσία προβλέπει «δύο ταχύτητες» ως προς την προσβασιμότητα των πλοίων από τα άτομα με αναπηρία, καθώς η ύπαρξη ανελκυστήρα, αναβατορίου ή κυλιόμενης σκάλας είναι υποχρεωτική, όπως υπενθυμίζει η ΕΣΑμεΑ, «μόνο σε πλοία που εκτελούν πλόες άνω των 30 ναυτικών μιλίων, αφήνοντας ουσιαστικά «παραθυράκι» σε πλοία που λειτουργούν σε κοντινούς προορισμούς να μην είναι προσβάσιμα».
Η εξαίρεση αυτή αφορά κυρίως ανοικτού τύπου πλοία που δραστηριοποιούνται σε πολυσύχναστες πορθμειακές γραμμές, όπως Πέραμα – Παλούκια, Κεραμωτή – Θάσος, Ηγουμενίτσα – Κέρκυρα και Ρίο – Αντίρριο. Αντιθέτως, στα πλοία της ακτοπλοΐας που καλύπτουν μεγαλύτερες αποστάσεις «δεν υπάρχουν προβλήματα ως προς την προσβασιμότητα από ΑμεΑ», εξηγεί στο «Βήμα» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας Διονύσης Θεοδωράτος.
Σχολιάζοντας τη διάκριση αυτή μεταξύ πλοίων κοντινών και μακρινών αποστάσεων, ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης υπογραμμίζει ότι η νομοθεσία δεν μπορεί να κάνει μισές δουλειές.
«Οφείλουμε να εξασφαλίσουμε ότι οι θαλάσσιες συγκοινωνίες στη χώρα μας, είτε είναι λίγων μιλίων είτε πολλών, είναι προσβάσιμες και ασφαλείς για όλους επί ίσοις όροις» τονίζει, προσθέτοντας ότι «προσβασιμότητα και ασφάλεια δεν σημαίνει μόνο δυνατότητα να μπαίνεις και να βγαίνεις από το καράβι ή να έχεις πρόσβαση στην τουαλέτα και στις καμπίνες, αλλά και κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού».
Αγνοείται η εκπαίδευση
Πράγματι, ήδη από το 2018, στον απόηχο του περιστατικού με τον Δημήτρη Αντωνίου και λόγω συχνών «παραπόνων από άτομα με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα και των οικείων τους για απρεπή και ταπεινωτική συμπεριφορά εκ μέρους των μελών του πληρώματος», το υπουργείο Ναυτιλίας καλούσε τις πλοιοκτήτριες εταιρείες να παράσχουν ειδική εκπαίδευση στα πληρώματα με τη συνδρομή της ΕΣΑμεΑ, με καταληκτική ημερομηνία την 1η Ιουνίου 2019.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ιωάννη Βαρδακαστάνη, κάτι τέτοιο ουδέποτε συνέβη, αφού η Συνομοσπονδία έχει κληθεί να εκπαιδεύσει στελέχη του Λιμενικού και εργαζομένους σε μεγάλους λιμένες της χώρας, αλλά όχι ναυτικούς.
Μεταφορά «στα χέρια»
Στην ίδια εγκύκλιο του 2018 ο τότε υπουργός Ναυτιλίας Φώτης Κουβέλης καλούσε τις εταιρείες των οποίων τα πλοία δεν υποχρεούνται να φέρουν ανελκυστήρες ή αναβατόρια να διαθέτουν ειδικά φορεία, με τα οποία μέλη του πληρώματος θα ανέβαζαν τα εμποδιζόμενα άτομα στο σαλόνι των επιβατών. Υπενθύμιζε, δε, ότι βάσει του άρθρου 5 του προεδρικού διατάγματος 44/2011 «ανατίθεται, με ευθύνη του πλοιάρχου, σε μέλος/μέλη του πληρώματος η εξυπηρέτηση των επιβατών με ειδικές ανάγκες κατά την πρόσβαση και διακίνηση αυτών επί του πλοίου».
Στην περίπτωση του πρόσφατου περιστατικού στη Θάσο, όπως ανέφερε σε τηλεοπτική του παρέμβαση ο εκπρόσωπος Τύπου του Λιμενικού Σώματος Νίκος Αλεξίου, το πλήρωμα προσφέρθηκε πράγματι να μεταφέρει το εμποδιζόμενο άτομο από το γκαράζ στο σαλόνι «με τη συνδρομή ειδικού καθίσματος-φορείου», κάτι που – όπως υποστήριξε – αρνήθηκε η μητέρα του.
Εύλογα, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, «το να ανεβάζεις ένα άτομο με αναπηρία στα χέρια δεν είναι μόνο ταλαιπωρία, είναι αναξιοπρεπές. Οι άνθρωποι δεν είναι αντικείμενα για να φορτώνονται και να εκφορτώνονται. Εξάλλου, τα μέλη του πληρώματος που καλούνται να μεταφέρουν τους ανθρώπους δεν είναι εκπαιδευμένα, οπότε μπορεί να κάνουν έναν λάθος χειρισμό και να προκαλέσουν μεγαλύτερο πρόβλημα».
Προς νέο θεσμικό πλαίσιο
Η ταλαιπωρία και οι κίνδυνοι που υφίστανται τα εμποδιζόμενα άτομα κατά τη μετακίνησή τους στις πορθμειακές γραμμές είναι γνωστά εδώ και χρόνια, όπως μαρτυρά μεταξύ άλλων η σχετική αναφορά στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2020.
Εν τούτοις, μόλις πρόσφατα το υπουργείο Ναυτιλίας ανέλαβε πρωτοβουλία για την τροποποίηση του προεδρικού διατάγματος 44/2011 με στόχο, μεταξύ άλλων, περισσότερων τύπων πλοία να καταστούν προσβάσιμα.
Οι απαιτούμενες παρεμβάσεις προβλέπεται ότι θα πρέπει να υλοποιηθούν εντός τριετίας, με την ΕΣΑμεΑ να υπογραμμίζει, πάντως, ότι είναι απολύτως αναγκαίο η νέα ρύθμιση «να συμπεριλάβει όχι μόνο τα πλοία που εκτελούν πλόες μικρότερους των 30 ν.μ. και τα ferry boats ανοικτού τύπου, αλλά όλα τα επιβατηγά/οχηματαγωγά πλοία, ανεξαρτήτως χρόνου κατασκευής, σταδίου κατασκευής/διασκευής, μήκους, αριθμού επιβατών».
Προς το παρόν, ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας εμφανίζεται απαισιόδοξος: «Και στην προωθούμενη τροποποίηση του προεδρικού διατάγματος τα συμφέροντα εν τέλει θα υπερισχύσουν των δικαιωμάτων» λέει ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης. «Εύχομαι να κάνω λάθος».
Συντονισμός: Αγγελος Σκορδάς
Γράφει: Γιώργος Μουρμούρης
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σωτήρης
