Η δημιουργία ανθεκτικών κοινωνιών που μπορούν να προσαρμοστούν στις δημογραφικές αλλαγές, διατηρώντας παράλληλα την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή, είναι το ζητούμενο προκειμένου να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις του Δημογραφικού, σύμφωνα με την αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δημοκρατία και τη Δημογραφία Ντουμπράβκα Σούιτσα.
Η ίδια βρέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στην Αθήνα καθώς συμμετείχε στο 3ο Δημογραφικό Συνέδριο του «Economist», με θέμα «Αντιμετωπίζοντας το Δημογραφικό ως έκτακτη ανάγκη – Ο ρόλος της επιστήμης, των κυβερνήσεων, των πολιτών».
Ποιος είναι ο ρόλος του Δημογραφικού στο μέλλον της Ευρώπης;
«Το Δημογραφικό επηρεάζει σημαντικά το μέλλον της Ευρώπης, διαμορφώνοντας την οικονομική ανάπτυξη, τα κοινωνικά συστήματα και τη γεωπολιτική θέση. Ο πληθυσμός μας γερνάει ραγδαία, ο πληθυσμός μας σε παραγωγική ηλικία συρρικνώνεται, οι γονείς αγωνίζονται να συνδυάσουν την εργασία με την οικογενειακή ζωή και οι ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό και δεξιότητες φτάνουν σε επίπεδα ρεκόρ.
Η γήρανση του πληθυσμού δημιουργεί προκλήσεις για τις αγορές εργασίας, την υγειονομική περίθαλψη και τα συνταξιοδοτικά συστήματα. Αντίθετα, όταν εφαρμόζονται στοχευμένες πολιτικές, βάσει στοιχείων και ανάλυσης των τάσεων, αυτό μπορεί να οδηγήσει στην καινοτομία, στον οικονομικό δυναμισμό και στην πολιτιστική ζωντάνια. Είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε ότι η δημογραφική αλλαγή δεν είναι απλώς κάτι αναπόφευκτο, αλλά και μια ευκαιρία για την επαναξιολόγηση και την καινοτομία των κοινωνικών και οικονομικών δομών μας».
Είναι το πρόβλημα εξίσου έντονο σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη;
«Το δημογραφικό προφίλ δεν είναι ομοιόμορφο σε όλη την Ευρώπη. Ενώ ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν σημαντική γήρανση και μείωση του πληθυσμού, άλλες έχουν πιο ισορροπημένο ή και αυξανόμενο πληθυσμό. Και εντός των κρατών-μελών παρατηρούμε μεγάλη ποικιλία στη δημογραφία σε όλες τις περιφέρειες. Η διαφοροποίηση αυτή επηρεάζεται από παράγοντες όπως τα ποσοστά γεννήσεων, το προσδόκιμο ζωής και τα μεταναστευτικά πρότυπα. Η αναγνώριση αυτών των διαφορών είναι το κλειδί για την προσαρμογή πολιτικών που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες εθνικές και περιφερειακές ανάγκες».
Το Δημογραφικό εξελίσσεται σε ζήτημα εθνικής επιβίωσης για χώρες όπως η Ελλάδα…
«Η περίπτωση της Ελλάδας υπογραμμίζει την ευρύτερη ευρωπαϊκή πρόκληση, με έναν πληθυσμό που είναι σημαντικά γηραιότερος από άλλα μέρη της Ευρώπης. Οπως καταλαβαίνω, στο νησί της Ικαρίας το ένα τρίτο του πληθυσμού ζει μετά τα 90 χρόνια. Η πρόκληση σε αυτό το πλαίσιο είναι όχι μόνο να προσθέσουμε χρόνια στη ζωή, αλλά και ζωή στα χρόνια, έτσι ώστε οι ηλικιωμένοι να μπορούν να έχουν ουσιαστική συμβολή στην κοινωνία και να είναι παραγωγικοί.
Είναι σημαντικό να προσεγγίσουμε τις δημογραφικές προκλήσεις όχι μόνο ως ζήτημα επιβίωσης, αλλά ως ευκαιρία για κοινωνική προσαρμογή και καινοτομία, διασφαλίζοντας ότι οι πλούσιες πολιτιστικές κληρονομιές και ταυτότητές μας θα διατηρηθούν, ενώ παράλληλα θα προσαρμοστούμε στις μεταβαλλόμενες δημογραφικές πραγματικότητες».
Ποια είναι η πολιτική που πρέπει να ακολουθήσουν τα κράτη-μέλη για την αντιμετώπιση του ζητήματος;
«Δεν υπάρχει ενός είδους στρατηγική ή πολιτική για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν πολύπλευρες στρατηγικές, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Πράγματι, εντός ενός κράτους-μέλους μπορεί να υπάρχουν σημαντικές ανισότητες μεταξύ των διάφορων περιοχών, επομένως οι λύσεις πολιτικής πρέπει να προσαρμόζονται στις συγκεκριμένες ανάγκες. Για τον λόγο αυτόν αναπτύξαμε τη λεγόμενη «εργαλειοθήκη δημογραφίας», που είναι ένα σύνολο μέσων πολιτικής από τα οποία τα κράτη-μέλη μπορούν να επιλέξουν ανάλογα με τις ανάγκες τους για να υποστηρίξουν και να συμπληρώσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις δικές τους εθνικές στρατηγικές και μέτρα.
Στην Επιτροπή θεωρήσαμε ότι οι λύσεις πρέπει να επικεντρωθούν στις οικογένειες, στους νέους, στους ηλικιωμένους και στη νόμιμη μετανάστευση. Μπορεί κανείς, για παράδειγμα, να σκεφτεί τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα δίνει τη δυνατότητα στους γονείς και ιδίως στις γυναίκες να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά εργασίας ή να στοχεύσει στο να διασφαλίσει ότι η νέα γενιά διαθέτει τον σωστό συνδυασμό δεξιοτήτων και ταλέντων που θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες που υπάρχουν στην αγορά εργασίας.
Μια έννοια ιδιαίτερα αγαπητή σε εμένα είναι αυτή της «υγιούς μακροζωίας», η οποία βασίζεται στην προσέγγιση ότι η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής είναι κάτι θετικό αντί για βάρος. Επικεντρώνεται στη διασφάλιση ότι τα πρόσθετα χρόνια ζωής είναι υγιή και παραγωγικά και μπορούν να συμβάλουν σε μια πιο δυναμική και διαγενεακή αγορά εργασίας. Μια τέτοια προσέγγιση απαιτεί μια αλλαγή στη νοοτροπία μας προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της συνολικής ευημερίας και της ενίσχυσης της οικονομικής παραγωγικότητας της κοινωνίας μας».
Είναι η μετανάστευση η καλύτερη λύση για το Δημογραφικό;
«Η νόμιμη μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μέρος της λύσης, αλλά δεν είναι πανάκεια. Αυτό είναι ένα σαφές μήνυμα στην «εργαλειοθήκη» μας για το Δημογραφικό.
Η νόμιμη μετανάστευση μπορεί να συμβάλει στην άμβλυνση των άμεσων επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού και της έλλειψης εργατικού δυναμικού, αλλά θα πρέπει να γίνει με έξυπνο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στις δεξιότητες που πραγματικά χρειαζόμαστε και κατά προτίμηση με κυκλικό τρόπο.
Επιπλέον, απαιτεί αποτελεσματικές πολιτικές ένταξης για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής για το χρονικό διάστημα που θα παραμείνουν στην ΕΕ. Η νόμιμη μετανάστευση μπορεί να κάνει τη διαφορά, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια των δημογραφικών ανισορροπιών, όπως τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων και οι περιφερειακές ανισότητες εντός της ΕΕ».
Μπορούμε να επιτύχουμε την αντιστροφή των αρνητικών ισοζυγίων ή απλώς την εξισορρόπηση της κατάστασης;
«Αν και η πλήρης αντιστροφή των αρνητικών δημογραφικών τάσεων μπορεί να είναι πρόκληση, είναι σίγουρα δυνατό να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις τους.
Αυτό απαιτεί μακροπρόθεσμες, βιώσιμες πολιτικές που μπορούν να συμβάλουν στην τόνωση των ποσοστών γεννήσεων, στην επιμήκυνση του εργασιακού βίου και στην αποτελεσματική ενσωμάτωση των μεταναστών.
Πρόκειται για τη δημιουργία ανθεκτικών κοινωνιών που μπορούν να προσαρμοστούν στις δημογραφικές αλλαγές, διατηρώντας παράλληλα την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή».
Υπάρχουν αποτελέσματα από τη λειτουργία της πλατφόρμας αξιοποίησης ταλέντων Harnessing Talent Platform;
«Προκηρύξαμε με επιτυχία αρκετές προσκλήσεις στο πλαίσιο του μηχανισμού ενίσχυσης του ταλέντου για τη στήριξη των περιφερειών της ΕΕ που πλήττονται από τη δημογραφική αλλαγή.
Η ελληνική Περιφέρεια της Πελοποννήσου είναι ένας από τους δικαιούχους του 1ου πιλοτικού προγράμματος. Αυτός ο νέος μηχανισμός αποτελεί βασική πρωτοβουλία που συμβάλλει στο Ευρωπαϊκό Ετος Δεξιοτήτων, με στόχο να δώσει νέα ώθηση για την επανακατάρτιση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων.
Προσφέρει εξατομικευμένες κατά τόπους και πολυδιάστατες λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης των υφιστάμενων κονδυλίων και πρωτοβουλιών της ΕΕ για τη στήριξη των περιφερειών που πλήττονται περισσότερο από τη συνεχιζόμενη δημογραφική μετάβαση και τις παρενέργειές της. Χαίρομαι που η Πελοπόννησος θα είναι μεταξύ των πρώτων δικαιούχων. Θα αποτελέσει πρότυπο για άλλες ελληνικές περιφέρειες και μάλιστα για άλλες σε ολόκληρη την ΕΕ».
