Ολοένα και περισσότερα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, ακόμα και κατά αρκετές δεκαετίες νεότερα, διαγιγνώσκονται με καρκίνο, εγκεφαλικό επεισόδιο, σακχαρώδη διαβήτη… – δηλαδή με νοσήματα που κάποτε θεωρούνταν ότι απασχολούσαν μόνο τους ηλικιωμένους.
Τι συμβαίνει; Οι νέες γενιές γερνάνε ταχύτερα ή η επιστήμη με τα νέα διαγνωστικά εργαλεία και τα προγράμματα προληπτικού ελέγχου «βλέπει» δεδομένα που πριν απλώς αγνοούσε;
Μία από τις (πολλές) οξύμωρες παρατηρήσεις που άρχισε να… ξηλώνει την πεποίθηση πως οι νεότεροι είναι αλώβητοι από «βαριές» παθήσεις δημοσιεύθηκε στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό «Gut» το 2019. Οι επιστήμονες ανέλυσαν δεδομένα για 143,7 εκατ. άτομα ηλικίας 20-49 ετών από 20 ευρωπαϊκές χώρες και τα συμπεράσματα ήταν αποκαρδιωτικά. Ενώ καταγράφεται μείωση στα περιστατικά καρκίνου του παχέος εντέρου που αφορούν άτομα 50+, η τάση είναι αναλόγως αντίστροφη για τους νεότερους.
Αναλυτικότερα, και κατά μέσο όρο, η επίπτωση αυξήθηκε κατά 7,9% ετησίως μεταξύ των ατόμων ηλικίας 20-29 ετών από το 2004 έως το 2016. Η αύξηση στην ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών ήταν 4,9% ετησίως κατά την ίδια περίοδο, ενώ η αύξηση στην ηλικιακή ομάδα 40-49 ετών ήταν 1,6% ετησίως από το 2004 και για τα επόμενα 12 χρόνια.
Η απουσία Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών
Τα ίδια ευρήματα επιβεβαιώθηκαν από ακόμα μία μελέτη που δημοσιεύθηκε στις αρχές του 2024 στο επιστημονικό περιοδικό «A Cancer Journal for Clinicians», εστιάζοντας στον πληθυσμό των ΗΠΑ. «Υπάρχει μια τάση που καταγράφεται διεθνώς, με τη χώρα μας να την ακολουθεί» σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο χειρουργός και πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Ευάγγελος Φιλόπουλος.
Αναζητώντας τεκμηριωμένα δεδομένα που αφορούν την Ελλάδα, ο ίδιος καυτηριάζει την απουσία Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών, παρότι, όπως επισημαίνει, η δημιουργία του είχε ήδη αποφασιστεί (αλλά έκτοτε έμεινε στα λόγια) από το 1952.
«Είναι ντροπή η χώρα μας να μη διαθέτει ένα τόσο σημαντικό εργαλείο. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η παρατήρηση αυτή ήταν η αφορμή ώστε να μειωθεί η ηλικία έναρξης του προληπτικού ελέγχου στις ΗΠΑ από τα 50 έτη στα 45. Αντίστοιχες αποφάσεις έχουν ληφθεί και για άλλους τύπους καρκίνου, όπως αυτός του μαστού. Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία συμπεριλαμβάνεται σε μία από τις πολλές διεθνώς που προτείνουν η ηλικία έναρξης προληπτικής μαστογραφίας να είναι τα 40 έτη».
Εντούτοις, οι επιδημιολογικές αυτές έρευνες δεν απαντούν στο πλέον κρίσιμο ερώτημα, που δεν είναι άλλο από το γιατί ολοένα και περισσότεροι νέοι άνθρωποι νοσούν από ασθένειες των… ηλικιωμένων.
«Δεν υπάρχει ξεκάθαρη εξήγηση. Αποδίδεται πάντως σε διάφορες βλαβερές συνήθειες. Οι σημερινοί 45άρηδες έχουν υιοθετήσει, μεταξύ άλλων, λανθασμένες διατροφικές συνήθειες που σαφώς απουσίαζαν στις παλαιότερες γενιές» προσθέτει ο κ. Φιλόπουλος, επιχειρώντας να χαρτογραφήσει τη διαδρομή που οδηγεί στην αύξηση των περιστατικών καρκίνου (με έμφαση στον καρκίνο του παχέος εντέρου) στον νεότερο πληθυσμό.
Στην ίδια εξίσωση όμως συμπεριλαμβάνει και την ατμοσφαιρική ρύπανση. «Εκτιμάται πως περίπου 400.000 θάνατοι στην Ευρώπη ετησίως αποδίδονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Και είναι βέβαιο πως υπάρχει συσχέτιση της μακροχρόνιας έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους με τον καρκίνο».
Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε πέρυσι στο περιοδικό «Environmental Epidemiology», η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν συνδέεται μόνο με τον καρκίνο του πνεύμονα, αλλά και με του παχέος εντέρου, του προστάτη…
Στο μεταξύ, αίσθηση προκαλούν και οι περιπτώσεις εγκεφαλικών σε νεότερους ανθρώπους, γεγονός που εντείνει την ανησυχία για μία ακόμα επίπτωση του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Ο καθηγητής Νευρολογίας και διευθυντής της Β’ Νευρολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Τσιβγούλης, παραδέχεται πως η επίπτωση των εγκεφαλικών στη χώρα μας είναι μια από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης, με 587 περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους. «Ο πληθυσμός γηράσκει, αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής και συνεπακόλουθα αυξάνεται και ο επιπολασμός των εγκεφαλικών, με έμφαση στις μεγαλύτερες ηλικίες» σημειώνει ο ίδιος.
Παρ’ όλα αυτά ο καθηγητής διευκρινίζει αναφορικά με περιστατικά που αφορούν άτομα μικρότερης ηλικίας πως «και στο παρελθόν νεότεροι άνθρωποι διέτρεχαν κίνδυνο ή πάθαιναν εγκεφαλικό επεισόδιο». Τα περιστατικά όμως αυτά υποεκτιμούνταν και υποκαταγράφονταν, καθώς οι ασθενείς συνήθως δεν υποβάλλονταν σε απεικονιστικές εξετάσεις (κυρίως μαγνητική τομογραφία).
Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί προειδοποιούν πως η υπέρταση, ο διαβήτης, η υψηλή χοληστερίνη, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η απουσία φυσικής άσκησης και το αλκοόλ – οι βασικοί δηλαδή παράγοντες που αυξάνουν το ρίσκο για εκδήλωση εγκεφαλικού και όχι μόνον – θέτουν σε κίνδυνο και νεότερους ενηλίκους.
«Η ηλικία ενός ανθρώπου καθορίζεται από το αγγειακό του status. Οι παραπάνω παράγοντες φθείρουν τις αρτηρίες, με αποτέλεσμα ακόμα και νεότεροι άνθρωποι να είναι επιρρεπείς σε οξέα αγγειακά επεισόδια, όπως είναι το έμφραγμα και το αγγειακό εγκεφαλικό» προσθέτει ο καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κωνσταντίνος Τσιούφης. Και παρατηρεί πως στις μονάδες εμφραγμάτων καταγράφονται ολοένα και περισσότερες νοσηλείες νεότερων ανθρώπων.
«Κακά μαντάτα» για την παχυσαρκία
Και οι προγνώσεις είναι δυσοίωνες: Με βάση τα δεδομένα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στην Ελλάδα του 2030 (δηλαδή, σε έξι χρόνια από σήμερα) προβλέπεται ότι 1 στους 3 ενηλίκους θα είναι παχύσαρκος.
Μία ακόμα σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι ο ρυθμός ετήσιας αύξησης του ποσοστού παχυσαρκίας από το 2010 έως το 2030 είναι 1,5% στον ενήλικο πληθυσμό, ενώ στα παιδιά ο αντίστοιχος ετήσιος ρυθμός αύξησης αγγίζει το 2,1%.
Η παχυσαρκία όμως επιβαρύνει σημαντικά το συνολικό φορτίο νοσηρότητας, καθώς συνδέεται με μια σειρά από νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η δυσλιπιδαιμία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, η κατάθλιψη, τα προβλήματα του μυοσκελετικού κ.ά., με τους ειδικούς να περιγράφουν έναν «φαύλο κύκλο».
Ο κ. Τσιούφης αναφέρει ενδεικτικά πως στη χώρα μας εκτιμάται ότι το 10%-15% των πολιτών 40-49 ετών έχουν υπέρταση, ενώ το ίδιο ποσοστό αυξάνεται στο 20% στους 50+. Αντίστοιχα, στους 60+ το ποσοστό σκαρφαλώνει στο 30% και στους πολίτες 70+ ξεπερνά ακόμα και το 60%.
Αύξηση των κρουσμάτων στην Ευρώπη – Η επιστροφή του δάγκειου πυρετού
Περίπου έναν αιώνα μετά την επιδημία του δάγκειου πυρετού στην Αθήνα, το εφιαλτικό αυτό σενάριο επιστρέφει. Οπως προειδοποίησε ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας, σε ημερίδα του ΕΟΠΥ για την «Κλιματική Αλλαγή και Δημόσια Υγεία» τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) δείχνουν αύξηση των κρουσμάτων στην Ευρώπη κατά 250%.
Ωστόσο η μεγαλύτερη επίπτωση καταγράφεται στη Βραζιλία, όπου η αύξηση αγγίζει το 450%. Ο ίδιος, μάλιστα, περιέγραψε πως στα νοσοκομεία εκεί τοποθετείται κουνουπιέρα σε κάθε κρεβάτι, σε μια ύστατη προσπάθεια να προστατέψουν τους νοσηλευομένους από τους ιούς που μεταδίδουν τα κουνούπια. Στο μεταξύ επιδημικές εξάρσεις έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια, όπως πρόσθεσε, στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ισπανία.
