Ζητούν τα χρήματα πίσω – «Πόλεμος» για τις υποτροφίες του ΙΚΥ

Συντονισμός: Άγγελος Σκορδάς

Γράφουν: Ηλιάνα Δανέζη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Χρήστος Λογαράς, Γιώργος Μουρμούρης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός

Τι και αν προσφέρουν στη γνώση, προάγουν την καινοτομία και συνεισφέρουν στον επιστημονικό τομέα. Υποψήφιοι διδάκτορες που στάθηκαν τυχεροί και δεν αναγκάστηκαν να χρηματοδοτήσουν τους τίτλους σπουδών τους είτε από ίδιους πόρους ή αποταμιεύσεις είτε από εκείνες της οικογένειάς τους, τώρα καλούνται να επιστρέψουν τα ποσά υποτροφιών που έλαβαν για την έρευνά τους, με σωματεία και συλλόγους να δίνουν αγώνα για να τους γλιτώσουν.

Η εκπόνηση διατριβής στην Ελλάδα, κατά κανόνα, δεν συνοδεύεται από κάποιον μισθό, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Αυτό το κενό έρχονται να καλύψουν οι υποτροφίες. «Η έρευνα χρηματοδοτείται – κρατικά – χαμηλά στη χώρα και οι υποτροφίες δίνονται σε πολύ λίγους. Ετσι, ο υποψήφιος βρίσκεται σε ένα ιδιότυπο καθεστώς εκβιασμού. Δηλαδή, είτε δεν θα πληρωθεί καθόλου για τη δουλειά του, είτε θα κάνει κάποια άλλη δουλειά παράλληλα» υπογραμμίζει στο «Βήμα» η Μαριλένα Κωνσταντίνου, πρόεδρος του Συλλόγου Ερευνητών/Ερευνητριών και Εργαζομένων στην Ερευνα Ηρακλείου (ΣΕΕΕΗ).

Το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, μέσω του ΕΣΠΑ 2014-2020, χρηματοδότησε φοιτητές για την υλοποίηση διδακτορικών ερευνών, όμως η κλεψύδρα για την τελική παράδοση αδειάζει και στην περίπτωση που δεν τα καταφέρουν, θα κληθούν να επιστρέψουν στο ακέραιο το ποσό που έλαβαν, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει ακόμα και τις 30.000 ευρώ.

Πότε κλείνει το πρόγραμμα του ΕΣΠΑ

Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο πρόεδρος του ΙΚΥ, Μιχάλης Κουτσιλιέρης, το πρόγραμμα ΕΣΠΑ στο οποίο περιλαμβάνονται οι υποτροφίες του ιδρύματος για διδακτορικά «κλείνει» τον Δεκέμβριο και έτσι μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου όσοι δεν έχουν παραδώσει την τελική τους διατριβή πρέπει να βιαστούν. «Εχουμε φοιτητές που ξεκίνησαν σε διδακτορικά το 2016-2017. Δηλαδή, βρισκόμαστε έξι-επτά χρόνια μετά την εγγραφή τους στο πρόγραμμα. Επρεπε να είχαν ολοκληρώσει το 2021. Σε αυτή την περίοδο έχουν δοθεί δύο παρατάσεις. Ετσι, φτάσαμε στον Οκτώβριο του 2023, κατόπιν αιτήματος στην Εθνική Διαχειριστική Αρχή, καθώς υπήρχαν φοιτητές που είχαν πρόβλημα να ολοκληρώσουν τη διατριβή».

Το ΙΚΥ διαχειρίζεται προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ενωση και αφορούν την εκπόνηση διδακτορικών από φοιτητές στα ελληνικά ΑΕΙ. Οι υποτροφίες του εν λόγω ΕΣΠΑ προκηρύχθηκαν το 2018 και το 2022. Η τελευταία ημερομηνία αφορά τα ώριμα διδακτορικα, δηλαδή εκείνα που βρίσκονται στον τρίτο και έπειτα χρόνο εκπόνησης. Σύμφωνα με τον κ. Κουτσιλιέρη, η υπηρεσία η οποία είναι αρμόδια και έχει την εποπτεία των προγραμμάτων αυτών είναι η Εθνική Διαχειριστική Αρχή που υπάγεται στο υπουργείο Ανάπτυξης και η οποία ουσιαστικά ελέγχει εάν εφαρμόζονται οι όροι, οι οποίοι με τη σειρά τους καθορίζονται από ΚΥΑ μεταξύ των υπουργείων Παιδείας και Ανάπτυξης. «Εκεί περιγράφονται όλοι οι όροι, σύμφωνα με τους οποίους δίνονται αυτές οι υποτροφίες και ο κάθε υποψήφιος υπογράφει σύμβαση, στην οποία αναφέρεται ουσιαστικά τι ακριβώς αναμένεται να κάνει ώστε να τύχει αυτής της χρηματοδότησης, αυτού του βραβείου. Εκεί ορίζεται και ο χρόνος που αναμένεται η λήξη του διδακτορικού ώστε να δοθεί το παραδοτέο – η ολοκλήρωση της διατριβής – στο ΙΚΥ ώστε να μην έχουμε απαιτήσεις, καθώς η σύμβαση αναφέρει ότι αν δεν δοθεί πρέπει να επιστραφούν τα χρήματα».

Κατά την πρόεδρο του ΣΕΕΕΗ, ωστόσο, οι φοιτητές εξωθούνται στην υπογραφή των συμβάσεων τόσο από την αδυναμία εξεύρεσης πόρων όσο και από τα ίδια τα εργαστήρια: «Ναι μεν οι άνθρωποι αυτοί υπογράφουν συνειδητά μια υποτροφία, αλλά υπό ένα καθεστώς αδυναμίας εύρεσης χρηματοδότησης με διαφορετικό τρόπο. Επιπρόσθετα, οι υποψήφιοι γνωρίζουν ότι πολλά ερευνητικά εργαστήρια τους ωθούν να πάρουν τις εν λόγω χρηματοδοτήσεις καθώς έτσι δεν θα υποχρεούνται να καλύψουν τον μισθό των ερευνητών».

«Δεν έχει deadlines η έρευνα»

Μπορεί, όμως, μια έρευνα να μπει σε συγκεκριμένα καλούπια και χρονικά πλαίσια; Σύμφωνα με τη Μαριλένα Κωνσταντίνου από τον ΣΕΕΕΗ, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το αποτέλεσμα σε μια ερευνητική διαδικασία: «Αν δεν πετύχει η πρότασή σου, π.χ. να κλείσει το διδακτορικό σου με τέσσερα αποτυχημένα πειράματα, δύσκολα μπορεί να περάσει κάτι τέτοιο σαν τελική διδακτορική εργασία». «Η έρευνα δεν έχει συγκεκριμένα deadlines καλώς η κακώς, δεν γίνεται να αντιμετωπίζει το ΙΚΥ ερευνητές και ερευνήτριες ως κάποιους φοιτητές που ουσιαστικά εξάντλησαν τις ημερομηνίες» αναφέρει στο «Βήμα» η Μάνια Σωτηροπούλου, γραμματέας του Πανελλαδικού Σωματείου στην Ερευνα και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (ΣΕΡΕΤΕ).

Ο Διονύσης Κόκκινας, υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μοιράζεται τη δική του εμπειρία από τη χρηματοδότηση που έλαβε από το ΙΚΥ: «Πήρα την υποτροφία από τον Μάρτιο του 2022 για τα ώριμα διδακτορικά. Μέσε σε αυτό το διάστημα πληρώνομαι κάθε τρίμηνο. Ουσιαστικά ενάμιση χρόνο βρίσκομαι στην υποτροφία και πριν την πάρω δούλευα στην εστίαση». Ο ίδιος πιέστηκε αρκετά το τελευταίο διάστημα για να καταφέρει να ανταποκριθεί στην καταληκτική ημερομηνία που έθεσε το ΙΚΥ, δηλώνοντας ότι γνώριζε ότι έπρεπε να τελειώσει μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου και τονίζοντας παράλληλα ότι «στην πρωτότυπη έρευνα δεν πηγαίνουν όλα βάσει σχεδίου. Κάποια πράγματα δεν μπορείς να τα προγραμματίσεις. Πολλές φορές τα πράγματα δεν βρίσκονται στο χέρι τους».

Εξάλλου, όπως υπογραμμίζει η Μαριλένα Κωνσταντίνου, η πανδημία του κορωνοϊού, δηλαδή ένα απρόβλεπτο γεγονός που επέφερε μέτρα, όπως τα lockdowns, κράτησε μακριά από τα εργαστήρια τους ερευνητές, ενώ και οι παραγγελίες υλικών πήγαν αρκετά πίσω. Ο Διονύσης, όμως, δηλώνει αισιόδοξος ότι θα προλάβει να παραδώσει, λέγοντας πως τον παραπάνω χρόνο θα τον ήθελε για να παρουσιάσει κάτι πιο πλούσιο και ολοκληρωμένο: «Στην περίπτωσή μου βρήκα περισσότερα πράγματα που θα ήθελα να προσθέσω και να αναλύσω στο διδακτορικό μου, ώστε να μην το βγάλω λειψό, προκειμένου να προλάβω τη διορία, όμως, δεν θα μπορέσω. Θα πρέπει να το ολοκληρώσω κάπως βίαια προκειμένου να το δώσω και να το παρουσιάσω. Αυτό επιδρά αρνητικά στην έρευνα της χώρας συνολικά και δεν είναι η αριστεία που διαφημίζουν ότι θα θέλανε». «Ο κύκλος των ώριμων διδακτορικών είχε προαναγγελθεί το 2020 από το ΙΚΥ, το ανακοίνωσαν το 2022 για να ληξει το 2023. Δηλαδή, υπάρχουν συνάδελφοι που με βάση τους όρους της προκήρυξης πρέπει να πάρουν διδακτορικό στα 4 χρόνια», προσθέτει η γραμματέας του ΣΕΡΕΤΕ.