Ευρείες αλλαγές σε όλο φάσμα της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, που επηρεάζουν χιλιάδες πολίτες οι οποίοι είτε από την πλευρά του θύματος είτε από την πλευρά του θύτη φτάνουν στις δικαστικές αίθουσες, φέρνουν οι μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, που αποτελούν πλέον νόμο του κράτους. Κατά γενική ομολογία, η πιο σημαντική αλλαγή, που αφορά μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, είναι η νομοθετική πρόβλεψη για φυλάκιση ακόμα και για πλημμελήματα, κάτι το οποίο μέχρι τώρα δεν συνέβαινε.

Οπως είπε μάλιστα από το βήμα της Βουλής ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, με τον νέο Ποινικό Κώδικα θέλει να εκπέμψει ένα συγκεκριμένο μήνυμα προς όλους όσοι θέλουν να παρανομήσουν ότι «κοιτάξτε, εάν από δω και πέρα προβείτε σε εγκληματικές πράξεις, ο κίνδυνος να πάτε στη φυλακή ή να υποστείτε κάποια ποινή είναι σοβαρός».

Οι διατάξεις και οι διαφωνίες

Οι διατάξεις μάλιστα που καθιστούν από εξαίρεση σε… κανόνα τη στέρηση της προσωπικής ελευθερίας για πλημμελήματα αποτέλεσαν και την «αιτία πολέμου» στη διαδρομή μέχρι την ψήφιση του νομοσχέδιου, το οποίο συγκέντρωσε τα «πυρά» νομικού κόσμου, πανεπιστημιακών, δικαστικών ενώσεων και κομμάτων που διατύπωσαν τις ενστάσεις τους για το νέο πλέγμα των διατάξεων, τόσο ως προς τη φιλοσοφία τους όσο και ως προς την εφαρμογή τους με βάση το υπάρχον ποινικό και σωφρονιστικό σύστημα.

Παρά το κύμα των διαφωνιών που καταγράφηκαν όμως, οι διατάξεις του νέου Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας μόλις δημοσιευθούν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως θα αρχίσουν και να εφαρμόζονται στην πράξη. Τι αλλαγές φέρνουν λοιπόν οι νέοι Κώδικες;

  • Οποιος κάθεται στο εδώλιο ακόμα και για ένα απλό πλημμέλημα θα μπορεί μετά την καταδίκη του να φεύγει ελεύθερος από τα δικαστήρια αν η ποινή που του επιβλήθηκε δεν ξεπερνά το ένα έτος. Για ποινές φυλάκισης έως 2 έτη προτεραιότητα αποτελεί η έκτισ τους με τους εναλλακτικούς τρόπους κοινωφελούς εργασίας ή μετατροπής της σε χρηματική ή σε κατ’ οίκον έκτιση με ηλεκτρονική επιτήρηση. Για ποινές φυλάκισης από 2 έως 3 έτη προβλέπεται έκτιση σε σωφρονιστικό κατάστημα του συνόλου ή μέρους της ποινής από 30 ημέρες έως 6 μηνών, κατά την κρίση του δικαστηρίου, ενώ για ποινές φυλάκισης άνω των 3 ετών προβλέπεται έκτιση σε σωφρονιστικό κατάστημα του συνόλου ή μέρους της ποινής από το 1/5 έως τα 3/10 αυτής, κατά την κρίση του δικαστηρίου. Παράλληλα αυξάνεται το ανώτατο όριο κάθειρξης για κακουργήματα από τα 15 στα 20 έτη.
  • Και για να βγει όμως κάποιος από τη φυλακή αλλάζουν πια τα δεδομένα, καθώς η απόφαση εναπόκειται  πλέον στην ουσιαστική κρίση του δικαστικού συμβουλίου ανάλογα με την επικινδυνότητα του εγκλήματος και τα ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του δράστη.
  • Για την ενίσχυση της διαφάνειας θεσπίζεται ειδική ποινική ευθύνη Νομικών Προσώπων και Νομικών Οντοτήτων, στις περιπτώσεις δωροδοκίας δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου να αποσπάσουν αθέμιτα οφέλη. Προβλέπονται χρηματικές ποινές ύψους εκατομμυρίων ευρώ, ενώ θα μπορεί να επιβάλλεται από τα αρμόδια δικαστήρια το κλείσιμο των εταιρειών αυτών.
  • Θεσπίζεται ως ειδικό έγκλημα η διατάραξη λειτουργίας νοσηλευτικού ή εκπαιδευτικού ιδρύματος, με αυστηροποίηση της ποινής σε περιπτώσεις βιαιοπραγίας.

Με το δεύτερο κεφάλαιο που αφορά τις αλλαγές του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας επιχειρείται να αντιμετωπιστεί η εδώ και δεκαετίες παθογένεια της καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης με διατάξεις που προβλέπουν:

  • Κατάργηση Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων και υποκατάστασή του από Τριμελές Εφετείο που θα συγκροτείται από αρχαιότερους δικαστές. Ενίσχυση της αρμοδιότητας Μονομελούς Πλημμελειοδικείου και Μονομελούς Εφετείου και διεύρυνση της αρμοδιότητας των Τριμελών Πλημμελειοδικείων.
  • Αμεση εκδίκαση, χωρίς τήρηση της χρονοβόρας διαδικασίας των συμβουλίων, σε σοβαρά κακουργήματα (εμπρησμός δάσους, διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών), όπως και κακουργήματα όλων των ειδικών ποινικών νόμων.
  • Περιορισμό των αναβολών της ποινικής δίκης σε δύο φορές μόνο, υπό προϋποθέσεις.