Στις 23 Ιουλίου του 2018 το Μάτι από ένας μικρός παραθεριστικός οικισμός έγινε μια ανοιχτή πληγή για το συλλογικό υποσυνείδητο. Η φονικότερη πυρκαγιά στην Ελλάδα δεν σάρωσε μόνο πεύκα, σπίτια και 104 ανθρώπινες ζωές, αλλά και την εγκατεστημένη αίσθηση ασφάλειας. «Εκαψε» επίσης την κυβέρνηση Τσίπρα εξαιτίας των εγκληματικών λαθών και της ακόμα χειρότερης διαχείρισης της τραγωδίας. Απομένει να φανεί αν θα μετατραπεί και σε συλλογική ντροπή, εξαιτίας του κινδύνου παραγραφής της υπόθεσης.
«Παράσταση» σε ζωντανή μετάδοση
Το βράδυ της καταστροφής ο τότε πρωθυπουργός επέστρεψε αυθημερόν εσπευσμένα από το Μόσταρ της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, όπου βραβευόταν για τη συνεισφορά του στη διατήρηση της ειρήνης στα Βαλκάνια μαζί με τον Ζόραν Ζάεφ και πήγε αμέσως στο Συντονιστικό Επιχειρησιακό Κέντρο της Πυροσβεστικής στο Χαλάνδρι. Εκ των υστέρων έγινε γνωστό ότι εκείνη την ώρα οι αρμόδιοι είχαν ενημερωθεί για 13 νεκρούς. Και όμως, επέτρεψαν να μεταδοθεί η σύσκεψη σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση, στην οποία ο Αλέξης Τσίπρας ρωτούσε ανίδεος για εγκλωβισμένους και για την ένταση του αέρα στην περιοχή.
Το Μάτι είχε γίνει στάχτη, οι αστυνομικοί έβρισκαν παντού απανθρακωμένους και οι εμπλεκόμενοι υπουργοί Νίκος Τόσκας, Σωκράτης Φάμελλος, Παύλος Πολάκης, Πάνος Σκουρλέτης, Χρήστος Σπίρτζης και οι επικεφαλής της Πυροσβεστικής, της Αστυνομίας καθησύχαζαν τον Πρωθυπουργό ότι η φωτιά ήταν σε ύφεση, ότι οι άνεμοι είχαν κοπάσει, ότι η περιοχή εκκενωνόταν, ότι τα εναέρια μέσα επιχειρούσαν και ότι θα έπεφτε βροχή στην Αττική. Σχεδόν εννέα μήνες αργότερα ο Τόσκας δήλωσε ότι δεν ενημέρωσε τον κ. Τσίπρα πριν από τη σύσκεψη επειδή «εκείνη την ώρα ήταν ασαφείς οι πληροφορίες». Και ο ίδιος ο Τσίπρας σε κατοπινή του συνέντευξη είπε ότι δεν ήξερε ότι η σύσκεψη μεταδιδόταν ζωντανά και ότι όταν ολοκληρώθηκε ρώτησε τους υπουργούς του γιατί ήταν «παγωμένοι» – άρα οι πληροφορίες για τους νεκρούς δεν ήταν τόσο ασαφείς.
Η φονικότερη πυρκαγιά στην Ελλάδα δεν σάρωσε μόνο πεύκα, σπίτια και 104 ανθρώπινες ζωές, αλλά και την εγκατεστημένη αίσθηση ασφάλειας. «Εκαψε» επίσης την κυβέρνηση Τσίπρα εξαιτίας των εγκληματικών λαθών και της ακόμα χειρότερης διαχείρισης της τραγωδίας
Το «μπαλάκι» των ευθυνών
Στις 26 Ιουλίου για σχεδόν δύο ώρες ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος και ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας έδωσαν διακαναλική συνέντευξη Τύπου. Ο αριθμός των νεκρών είχε ήδη φτάσει τους 84. Παρουσιάστηκαν στοιχεία από τους δορυφόρους για τις εστίες της πυρκαγιάς «που προκαλούν εύλογα ερωτηματικά», ο Τόσκας μίλησε για εγκληματικές ενέργειες, για εμπρησμό και για διάφορα συμφέροντα.
Ο αρχηγός της Πυροσβεστικής Σωτήρης Τερζούδης δήλωσε ότι δεν θα έκανε τίποτα διαφορετικό και ότι ήταν υπερήφανος για τη δουλειά που έκαναν οι πυροσβέστες, αντίστοιχα υπερήφανος ήταν και ο αρχηγός της Αστυνομίας Κωνσταντίνος Τσουβάλας. Ο Τζανακόπουλος απάλλαξε την Πυροσβεστική από τις ευθύνες της και τις έριξε στην τοπική αυτοδιοίκηση, στη «διαχρονική απουσία ενός συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού» και στους «ισχυρότερους ανέμους των τελευταίων οκτώ ετών» που έφτασαν τα 11 μποφόρ. Αόρατος σκηνοθέτης της συνέντευξης, που προκάλεσε την οργή της κοινωνίας και τα πυρά της αντιπολίτευσης – η ΝΔ τη χαρακτήρισε «θλιβερή παράσταση» – ήταν ο Νίκος Παππάς. Λίγο αργότερα οι Τερζούδης και Τσουβάλας «καρατομήθηκαν». Οταν έγινε κυβέρνηση η ΝΔ, τοποθέτησε γενικό γραμματέα στον υπουργείο Προστασίας του Πολίτη τον Τσουβάλα και προήγαγε σε υποστράτηγο του Πυροσβεστικού Σώματος τον Χαράλαμπο Χιωνή, διοικητή Αν. Αττικής στην τραγωδία στο Μάτι, τον οποίο είχε περιλάβει το 2018 ο Κυριάκος Μητσοτάκης στους υπευθύνους της τραγωδίας. Η απόφαση αυτή προκάλεσε τη μήνιν των συγγενών των θυμάτων και πολλές απορίες στην κοινή γνώμη.
Στις 29 Νοεμβρίου 2018 ο Τσίπρας αποτόλμησε μια πολύ προστατευμένη επίσκεψη στο Μάτι, περιτριγυρισμένος από διάφορους κομματικούς, σε μια ημέρα απεργίας των μέσων ενημέρωσης. Ωστόσο κάποιος από τους κατοίκους τραβούσε βίντεο και σε αυτό ακούστηκε μια πυρόπληκτη να λέει ότι δεν τους έχει δοθεί καμία βοήθεια και τον Πρωθυπουργό να απαντά ότι το σημαντικό είναι να φτιαχτούν οι υποδομές. «Και να έπαιρνες τα 2.000 ευρώ, τι θα τα έκανες; Θα τα σκόρπαγες, θα τα σπατάλαγες» της είπε «παγώνοντας» το πανελλήνιο.
Από το πόρισμα στη δίκη
Το 2021 το εισαγγελικό πόρισμα για το Μάτι αποκάλυψε εγκληματικά λάθη, παραλείψεις και ολέθριους χειρισμούς. Μεταξύ αυτών, καθυστέρηση μιας ώρας για να τεθούν σε γενική επιφυλακή οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής στην Αττική, ύπαρξη μόνο 13 οχημάτων στην περιοχή, χωρίς να παρέμβουν στο Μάτι, τα πρώτα υδροφόρα οχήματα έφτασαν πολύ αργά, τα εναέρια μέσα έμειναν καθηλωμένα, δεν υπήρχε σχέδιο διάσωσης ανθρώπων, αλαλούμ στον συντονισμό των δυνάμεων της Πυροσβεστικής και της Αστυνομίας, εκτροπή οχημάτων και διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα από ιδιώτες, το λιμεναρχείο Ραφήνας δεν έδωσε εντολή να μην αποβιβαστούν οχήματα και επιβάτες στη Ραφήνα, κ.ά. Συνολικά 21 άτομα παραπέμφθηκαν σε δίκη, μεταξύ των οποίων επτά αξιωματικοί της Πυροσβεστικής οι οποίοι αναβαθμίστηκαν επί ΝΔ.
Στο μεταξύ, ο αξιωματικός της Πυροσβεστικής και πραγματογνώμονας Δημήτρης Λιότσιος, ο οποίος ερευνούσε τα αίτια της τραγωδίας, κατήγγειλε πιέσεις, εκβιασμούς και δολιοφθορά στη μηχανή του. Συγκεκριμένα, κατέθεσε στον εισαγγελέα ηχητικό απόσπασμα με τις απειλές που δέχονταν από τον τότε αρχηγό του σώματος Βασίλη Ματθαιόπουλο, προκειμένου να μην καταλογίσει ευθύνες στους ανωτέρους του. Ο Ματθαιόπουλος ισχυριζόταν ότι ακολουθούσε εντολές της τότε υπουργού Προστασίας του Πολίτη. Η Ολγα Γεροβασίλη μήνυσε τους δύο συνομιλητές, οι οποίοι επίσης αλληλομηνύθηκαν.
Η μακρά πορεία της Δικαιοσύνης
Η δίκη για το Μάτι ξεκίνησε στις 31 Οκτωβρίου 2022 σε μια ασφυκτικά μικρή αίθουσα που προκάλεσε την οργή των συγγενών των θυμάτων και η δίκη διεκόπη προκειμένου να βρεθεί κατάλληλη αίθουσα. Η διαδικασία που εξελισσόταν ούτως ή άλλως αργόσυρτα διεκόπη ξανά στις 4 Ιουλίου 2023 προκειμένου να αποσταλεί η δικογραφία στη Βουλή ώστε να αρθεί η ασυλία της πρώην περιφερειάρχου Ρένας Δούρου, η οποία βρίσκεται μεταξύ των κατηγορουμένων, αυξάνοντας τον κίνδυνο παραγραφής της υπόθεσης. Η άρση της ασυλίας της έγινε ομόφωνα κατευθείαν από την Ολομέλεια της Βουλής στις 18 Ιουλίου, ώστε να μην υπάρξει και νέα αναβολή της δίκης. Η Δούρου απέδωσε την ευθύνη στη «συνολική αποτυχία του πολιτικού συστήματος», επειδή δεν εκσυγχρόνισε το πυροσβεστικό σώμα. Αν κάτι μένει ως τώρα από τη διερεύνηση της τραγωδίας είναι ότι η έννοια της λογοδοσίας είναι απευκταία για τους πολιτικούς παράγοντες και για τους αξιωματούχους της διοίκησης.
