Η τραγική κατάληξη ενός ταξιδιού αναψυχής που σχεδιάστηκε για να γιορταστεί το αίσιο τέλος της δεκάχρονης δικαστικής διαμάχης του Μάικ Λιντς ήρθε να υπενθυμίσει για μια ακόμη φορά τη σκληρή όψη της κλιματικής κρίσης. Αυτή που χαρακτηρίζεται από καιρικά φαινόμενα ακραίας έντασης και μειωμένης προβλεψιμότητας, πράγμα που τα καθιστά ιδιαίτερα επικίνδυνα.

Το ναυάγιο στη Σικελία

Η ιστορία έχει ως εξής: Ο βρετανός επιχειρηματίας Μάικ Λιντς, ο οποίος δραστηριοποιούνταν στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, θέλησε να ευχαριστήσει εκείνους που συνετέλεσαν στην αθώωσή του από τα αμερικανικά δικαστήρια καλώντας τους σε μια κρουαζιέρα στη Μεσόγειο. Δέκα μέλη πληρώματος και 12 καλεσμένοι βρίσκονταν πάνω στο 53 μέτρων ιστιοπλοϊκό σκάφος «Bayesian», ιδιοκτησίας της συζύγου του Λιντς.

Το βράδυ της περασμένης Κυριακής το σκάφος, ένα από τα μεγαλύτερα ιστιοπλοϊκά γιοτ στον κόσμο, είχε αγκυροβολήσει στα ανοιχτά των σικελικών ακτών κοντά στο Παλέρμο. Μια καταιγίδα προβλεπόταν να «χτυπήσει» την ευρύτερη περιοχή, πράγμα που είναι σύνηθες για αυτή τη χρονική περίοδο. Υπό κανονικές συνθήκες η επερχόμενη καταιγίδα δεν συνιστούσε πραγματικό κίνδυνο για το «Bayesian», το οποίο είχε κατασκευαστεί το 2008 ενώ το 2020 είχε ανανεωθεί πλήρως ο υπερσύγχρονος εξοπλισμός του.

Πρακτικά, το σκάφος κατατασσόταν σε αυτά που θεωρούνται «αβύθιστα». Οπως εξήγησε μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Ιωάννης Χατζηγεωργίου, πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και καθηγητής Ναυπηγικής, «τα ιστιοπλοϊκά είναι σκάφη τεράστιας ευστάθειας χάρη στην καρίνα που διαθέτουν».

Στη δίνη ανεμοστρόβιλου

Και όμως, ως άλλος «Τιτανικός», το «Bayesian» βρίσκεται σήμερα στον βυθό της θάλασσας έχοντας παρασύρει μαζί του επτά από τους φιλοξενούμενούς του, μεταξύ των οποίων ο Μάικ Λιντς και η έφηβη κόρη του. Σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα (μέλος πληρώματος καραβιού που βρισκόταν σε μικρή απόσταση από το «Bayesian») το σκάφος βρέθηκε στη δίνη ενός θαλάσσιου ανεμοστρόβιλου και βυθίστηκε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα.

Κατ’ αντιστοιχία με τους επίγειους, οι θαλάσσιοι ανεμοστρόβιλοι, ή υδροσίφωνες (ή «σιφόνια» όπως ονομάζονται από τους ναυτικούς), είναι κολόνες στροβιλιζόμενου αέρα οι οποίοι δημιουργούνται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και ως εκ τούτου εμπλουτίζονται και με σταγονίδια νερού. Δεν πρόκειται για ιδιαίτερα σπάνια φαινόμενα, ούτε στην ευρύτερη Μεσόγειο, ούτε στα ελληνικά ύδατα. «Στο Ιόνιο παρατηρούνται συχνά υδροσίφωνες» μας είπε ο δρ Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, εξηγώντας ότι αυτά τα τοπικά κυκλωνικά συστήματα «κερδίζουν ενέργεια χάρη στις αυξημένες θαλάσσιες θερμοκρασίες που παρατηρούνται στα τέλη του καλοκαιριού».

Πώς θα μπορούσε όμως ένας υδροσίφωνας να βυθίσει ένα σκάφος τέτοιας σταθερότητας; Μήπως συνετέλεσε σε αυτό και το γεγονός ότι το αλουμινένιο κατάρτι του είχε ύψος 72 μέτρων, ένα από τα ψηλότερα στον κόσμο; Επ’ αυτού ο κ. Χατζηγεωργίου είναι κατηγορηματικός: «Το κατάρτι δεν μπορεί να έπαιξε ρόλο στη βύθιση του πλοίου. Η μόνη αιτία που θα μπορούσε να βυθίσει ένα τέτοιο σκάφος είναι η βίαιη και ισχυρή δύναμη του νερού. Μπορεί κανείς να φανταστεί ότι σε μικρό χρονικό διάστημα μεγάλος όγκος νερού εισήλθε στο σκάφος (αδύνατον να γνωρίζουμε πώς ακριβώς) και γέμισε κενούς χώρους μεταβάλλοντας τη σταθερότητά του».

Θα απαιτηθεί πολύς χρόνος μέχρι οι πραγματογνώμονες να αποφανθούν σχετικά με το πώς ακριβώς βυθίστηκε το σκάφος και μάλιστα μέσα σε διάστημα ενός με δύο λεπτών. Ωστόσο δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο ανεμοστρόβιλος που το έπληξε δεν ήταν συνηθισμένος. «Μαύροι κύκνοι» ονομάζονται τα ιδιαίτερα σπάνια και με εκτεταμένες συνέπειες καιρικά φαινόμενα και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις το «Bayesian» υπήρξε θύμα ενός τέτοιου μαύρου κύκνου.

Ποιες παράμετροι όμως συνετέλεσαν στη δημιουργία του; Πιθανότατα η δραματική αύξηση της θερμοκρασίας των θαλάσσιων υδάτων: η μέση θερμοκρασία της Μεσογείου κατέρριψε κάθε προηγούμενο ρεκόρ τον Αύγουστο. Οπως χαρακτηριστικά μας είπε ο κ. Λαγουβάρδος «ιδιαίτερα αυξημένες ήταν οι θερμοκρασίες στην Κεντρική Μεσόγειο, δηλαδή ανοιχτά της Σικελίας όπου έγινε το συμβάν, φτάνοντας ακόμη και τους 31 βαθμούς Κελσίου». Οπως εξήγησε ο έλληνας επιστήμονας, «οι θερμοκρασίες αυτές οι οποίες είναι κατά τρεις βαθμούς υψηλότερες των κανονικών αυξάνουν την εξάτμιση και εντείνουν τα φαινόμενα. Δεν τα δημιουργούν, ενισχύουν όμως τη δύναμή τους, τα καθιστούν βίαια».

Επικίνδυνα σημεία

Με δεδομένη την κλιματική κρίση, γεγονότα όπως η βύθιση του «Bayesian» είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Αν ένα τεράστιο και άρτια εξοπλισμένο γιοτ δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει, τι μπορεί κανείς να ελπίζει για τα μικρότερα πλεούμενα;

Εχει άραγε τα μέσα η επιστήμη να προστατεύσει τους ναυτιλλομένους με ακριβέστερες ίσως προβλέψεις; «Οι υδροσίφωνες είναι φαινόμενα μικρής χρονικής διάρκειας και μικρής χωρικής διαμέτρου. Είναι αδύνατον να προβλέψει κανείς ακριβώς πότε και πού θα δημιουργηθούν. Ωστόσο, μπορούμε να πούμε πότε και σε ποιες περιοχές υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συμβούν» σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος προσθέτοντας ότι μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου, με τη θερμοκρασία της θάλασσας να παραμένει υψηλή, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα για καταιγίδες και φυσικά υδροσίφωνες «κυρίως στο Ιόνιο και λιγότερο στο Αιγαίο όπου τα μελτέμια κρατούν τη θαλάσσια θερμοκρασία σε χαμηλότερα επίπεδα».

Ως εκ τούτου, θα σύστηνε σε όλους και ιδίως τους ερασιτέχνες ναυτικούς «να παρακολουθούν ευλαβικά τις ανακοινώσεις της ΕΜΥ και να μη θέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο αψηφώντας προειδοποιήσεις για καταιγίδες».

Το προηγούμενο στον αέρα

Ηταν τον περασμένο Μάιο όταν αεροσκάφος της Singapore Airlines που πετούσε εν αιθρία έπεσε απροσδόκητα σε σοβαρές αναταράξεις με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους δύο επιβάτες και να τραυματιστούν 30 ακόμη. Οι ειδικοί συνέδεσαν το φαινόμενο με την κλιματική αλλαγή, ενώ μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ διαπίστωνε πως οι σοβαρές αναταράξεις πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό είχαν αυξηθεί κατά 50% από το 1979 έως το 2020.

«Οι τελευταίες μας προβλέψεις δείχνουν διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των σοβαρών αναταράξεων έως το 2050 εάν το κλίμα συνεχίζει να αλλάζει όπως αναμένουμε» δήλωνε χαρακτηριστικά στο «Βήμα» ο επικεφαλής της έρευνας Πολ Γουίλιαμς.