Σε λίγους ίσως έρχεται στο μυαλό η εικόνα της διάσημης Πάρις Χίλτον που όταν καταδικάστηκε για ναρκωτικά στις ΗΠΑ, πριν από κάποια χρόνια, εξέτισε την ποινή της καθαρίζοντας χρώματα και μπογιές στους δρόμους του Λος Αντζελες, γιατί αυτή ήταν η απόφαση του δικαστηρίου.
Η Χίλτον, έστω και με τακούνια και το γνωστό ιδιαίτερο ντύσιμό της, εργάστηκε αντί να πληρώσει την ποινή που της επιβλήθηκε και βέβαια προτίμησε την εργασία για κοινωφελή σκοπό αντί να μπει στη φυλακή.
Ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας, που είχε ψηφιστεί, άκουσον-άκουσον, πριν από 27 χρόνια στη χώρα μας, από το 1977, αλλά έμεινε, όπως και άλλοι νόμοι, στα χαρτιά, επιτέλους με αναφορές στο σήμερα και υπό το φως των νέων τεχνολογικών δεδομένων άρχισε να εφαρμόζεται πριν από λίγους μήνες!
Η πρώτη εικόνα από την εφαρμογή του μέτρου
Η εφαρμογή της παροχής κοινωφελούς εργασίας με βάση τον νόμο που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ξεκίνησε ουσιαστικά με την έναρξη του νέου δικαστικού έτους, τον Σεπτέμβριο, και ήδη έχει προχωρήσει. Τα δικαστήρια ξεκίνησαν πράγματι να στέλνουν κρατούμενους σε κοινωφελείς δράσεις και πολλές ποινές που θα ήταν εξαγοράσιμες, δηλαδή μετατρέψιμες σε χρήμα, εκτίονται πλέον με την προσφορά εργασίας.
Αλλά ας τα πάρουμε με τη σειρά. Η κοινωφελής εργασία κρατουμένων, μέτρο – απόλυτα σωστό – εναλλακτικής έκτισης ποινών για μικρής ή μεσαίας ποινικής απαξίας αδικήματα, είχε «κακοπεράσει» για δεκαετίες.
Από τη δεκαετία του ’90 που ψηφίστηκε εξαγγέλθηκε πολλές φορές η εφαρμογή του από πολλές κυβερνήσεις και υπουργούς, στα χρόνια της οικονομικής κρίσης πού μυαλό για τέτοια μέτρα και από εφέτος το μέτρο αποτελεί πλέον σωφρονιστική πραγματικότητα.
Πέραν της πολιτικής βούλησης όμως της ηγεσίας του υπουργείου Δικαιοσύνης για εφαρμογή της κοινωφελούς εργασίας κρατουμένων βοήθησε σημαντικά και η τεχνολογική δυνατότητα που υπάρχει πλέον, καθώς πριν ακόμα ο νόμος ψηφιστεί οργανώθηκε ειδική ψηφιακή πλατφόρμα όπου ενδιαφερόμενοι φορείς εγγράφηκαν ως αποδέκτες καταδικασθέντων για να παρέχουν εργασία.
Σύμφωνα με τα πρώτα στατιστικά στοιχεία που έχει συγκεντρώσει το υπουργείο Δικαιοσύνης (τα παρουσιάζει «Το Βήμα»), συνολικά 216 φορείς μετέχουν στο πρόγραμμα. Δήμοι, περιφέρειες, δικαστήρια, νοσοκομεία, ιδρύματα, προνοιακές δομές, εκπαιδευτικά ιδρύματα και λοιπά. Ειδικότερα όλοι αυτοί οι φορείς έχουν προσφέρει – και έχουν πιστοποιηθεί αυτές οι θέσεις από ειδική επιτροπή που ήδη λειτουργεί με την εποπτεία του Εισαγγελέα Εκτέλεσης Ποινών της Αθήνας – 2.853 θέσεις εργασίας για καταδικασθέντες που επιθυμούν να εργαστούν αντί να πληρώσουν την ποινή τους ή να την εκτίσουν σε σωφρονιστικό κατάστημα.
Εργασία για 250 κρατουμένους
Ας δούμε όμως ποιους αφορά η κοινωφελής εργασία και πόσοι ήδη εργάζονται. Οι καταδικασθέντες που μπορούν να δουλεύουν είναι όσοι έχουν καταδίκες για ποινές ως δύο χρόνια φυλακή για αδικήματα, όπως εξυβρίσεις, απειλές, φθορές ξένης ιδιοκτησίας, σωματικές βλάβες, κλοπές και λοιπά.
Για αυτά τα αδικήματα μπορούν να ζητήσουν αντί να πληρώσουν ή να εκτίσουν (αν δεν έχουν να πληρώσουν) να εργαστούν σε πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας. Τη δήλωσή τους ακολουθεί ειδική διαδικασία, με βάση την προσωπικότητα του καταδικασθέντος, τις θέσεις εργασίας που προσφέρονται και πού κρίνεται κατάλληλο ότι μπορεί ο καταδικασθείς να ενταχθεί και να εργαστεί.
Μέχρι σήμερα συνολικά 250 καταδικασθέντες έχουν ενταχθεί και εργάζονται, κυρίως σε δήμους, σε υπηρεσίες καθαριότητας, πρασίνου, σε άλλες βοηθητικές δουλειές σε νοσοκομεία και λοιπά.
Οσοι καταδικασθέντες εργάζονται ανήκουν σε όλο το ηλικιακό φάσμα από 25 ως και 65 χρόνων και με βάση τα στατιστικά του υπουργείου η συντριπτική τους πλειοψηφία είναι άνδρες.
Οι φορείς που τους απασχολούν είναι μεταξύ άλλων ο Δήμος Αθηναίων, το Εφετείο Αθηνών (σε υπηρεσίες καθαριότητας),ο Δήμος Καρδίτσας, ο Δήμος Καβάλας, ο Δήμος Λοκρών και άλλοι.
Στο πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας έχουν δηλώσει συμμετοχή μεταξύ άλλων δημόσιοι φορείς, όπως ΟΤΑ πρώτου βαθμού και περιφέρειες, νοσοκομεία, πανεπιστήμια, δικαστήρια και Εφορείες Αρχαιοτήτων, μεταξύ αυτών ο Δήμος Αθηναίων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η Εισαγγελία Πρωτοδικών Ιωαννίνων, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Γενικό Νοσοκομείο Διδυμοτείχου, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης, το Πρωτοδικείο Χαλκίδας, ο Δήμος Καστοριάς, ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων και άλλοι φορείς του δημόσιου τομέα, καλύπτοντας γεωγραφικά όλες τις περιοχές της χώρας.
Ο έλεγχος και η ευθύνη της εποπτείας
Το ερώτημα που τίθεται και είναι σοβαρό αφορά το με ποιον τρόπο εποπτεύεται η παροχή της εργασίας τους και πώς διασφαλίζεται ότι ο καταδικασμένος σε μια ποινή πράγματι εργάζεται και δεν εκτίει την ποινή… στο σπίτι του.
Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, ο έλεγχος γίνεται μέσω της πλατφόρμας όπου φαίνεται πού εργάζεται ο κρατούμενος. Την ευθύνη της εποπτείας για την παροχή εργασίας πρωτίστως έχει ο φορέας που τον απασχολεί (νοσοκομείο, ίδρυμα, δήμος και λοιπά) με την πρόβλεψη ποινικών κυρώσεων, σε άλλο επίπεδο ο ίδιος ο εισαγγελέας που είναι αρμόδιος για την εκτέλεση των ποινών, αλλά οι κοινωνικοί επιμελητές που εμπλέκονται στη διαδικασία προώθησης του κρατουμένου για εργασία.
Ως τώρα, όπως σημειώνει ο κ. Μπούγας, δεν έχουν παρατηρηθεί καταδικασθέντες να μην παρέχουν κοινωφελή εργασία, ενώ προσθέτει πως στις σκέψεις του υπουργείου είναι για ορισμένα αδικήματα, όπως οι φθορές ξένης ιδιοκτησίας (κυρίως δημόσιας) με καταστροφές σε κτίρια ή σε πολιτιστικά μνημεία, οι ποινές να προβλέπονται υποχρεωτικά με την παροχή κοινωφελούς εργασίας, δηλαδή αυτός που καταστρέφει και καταδικάζεται να εργάζεται για την αποκατάσταση της ζημιάς που έχει προκαλέσει. (Πραγματικά πολύ ενδιαφέρον και κοινωνικά χρήσιμο μέτρο.)
Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης δηλώνει στο «Βήμα» σχετικά με την κοινωφελή εργασία των καταδικασθέντων ότι «η εφαρμογή του θεσμού της κοινωφελούς εργασίας υπηρετεί δύο ζητούμενα: την πρόληψη και αποτροπή της παραβατικότητας και την αναμόρφωση και την ομαλή επανένταξη του παραβάτη μέσω της παροχής εργασίας σε τομείς κοινωνικού ενδιαφέροντος και προσφοράς».
Από την πλευρά του, ο υφυπουργός κ. Μπούγας υπογραμμίζει ότι «ο συγκεκριμένος τρόπος έκτισης ποινών γίνεται προς όφελος της κοινότητας που υπέστη την εγκληματική προσβολή, καθότι επιδιώκεται να καταδειχθεί στον μεν δράστη το κοινωνικά επιβλαβές της πράξης του, στη δε κοινωνία ότι υπάρχει και άλλη λύση για την καταστολή της παραβατικότητας».
Οι εκτιμήσεις του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι πως τους επόμενους μήνες οι καταδικασθέντες που θα επιλέγουν να εργάζονται θα αυξηθούν με γεωμετρική πρόοδο, ενώ αν προβλεφθεί ότι σε ορισμένα αδικήματα θα είναι υποχρεωτική η κοινωφελής εργασίας ως έκτιση ποινής, θα επεκταθεί σημαντικά.
