Κλειστά σχολεία λόγω έλλειψης μαθητών – Η εξαίρεση της Νάξου

Κάποια σχολεία ξεκινούν τη νέα τους χρονιά στις 11 Σεπτεμβρίου χωρίς αλλαγές, κάποια συγχωνεύονται και κάποια… δεν ανοίγουν καθόλου. Η φετινή αποτύπωση των προειδοποιήσεων των δημογράφων έρχεται με τη μορφή κλειστών σχολικών τάξεων και άδειων νηπιαγωγείων ή δημοτικών. Την ίδια στιγμή βέβαια άλλες περιοχές της χώρας αντιστέκονται και οι φορείς τους αναζητούν μαθητές για να μην κλείσουν τα σχολεία τους και να μην ερημώσουν τελείως οι πλατείες των χωριών τους.

«Οταν πρωτοπήγα να δουλέψω στο 1ο Δημοτικό Σχολείο του Κιλκίς, το 2014, το σχολείο είχε 250 παιδιά. Μέσα σε δέκα χρόνια το δυναμικό του σχολείου έχει μειωθεί κατά 55 μαθητές» λέει στο «Βήμα» ο εκπαιδευτικός Νίκος Ασλανίδης αποτυπώνοντας ανάγλυφα ένα πρόβλημα που δείχνει να επιδεινώνεται κάθε σχολική χρονιά.

Και δεν τεκνοποιούν και μετακομίζουν

Τι δείχνουν τα στοιχεία; Στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, ενδεικτικά, αναστέλλεται η λειτουργία 4 δημοτικών και 9 νηπιαγωγείων τα οποία έως πέρυσι λειτουργούσαν. Η αιτία; «Μηδενικές εγγραφές» ή «Ελλειψη μαθητικού δυναμικού». Για την περιοχή η αρχή έγινε το 2008 με ένα ειδικό νηπιαγωγείο που τέθηκε σε αναστολή, ακολούθησε ένα ακόμα ειδικό νηπιαγωγείο μετά από 4 χρόνια και στη συνέχεια ήταν δύο αυτά που έκλεισαν το 2016 κ.λπ., οι καταγραφές ήταν δηλαδή αραιές. Τις τέσσερις συνεχόμενες τελευταίες σχολικές χρονιές, από το 2021, τέθηκαν σε αναστολή 23 σχολεία! Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως π.χ. το νηπιαγωγείο Ερμιόνης, όπως εξηγεί ο δήμαρχος Ερμιονίδας Γιάννης Γεωργόπουλος, πρόκειται για συγχώνευση δυο νηπιαγωγείων που βρίσκονταν στο ίδιο κτίριο. Αλλά αυτές είναι ελάχιστες – και αυτό φαίνεται από τα στοιχεία. Στην Αργολίδα τα παιδιά που θα πάνε στα νηπιαγωγεία και τα δημοτικά την προσεχή σχολική χρονιά θα είναι 425 λιγότερα από την περυσινή και 956 λιγότερα από όσα πήγαν πριν από μια πενταετία. «Είναι ένα γεγονός που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια και γενικότερα από την εποχή της κρίσης, η υπογεννητικότητα χτυπάει πολύ έντονα την πόρτα» λέει στο «Βήμα» ο προϊστάμενος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αργολίδας Δημήτρης Σίδερης. «Μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα φανερό στις πόλεις, αλλά στα σχολεία της περιφέρειας παρατηρείται μείωση των μαθητών. Αφενός δεν παντρεύονται οι νέοι, δεν κάνουν παιδιά και αφετέρου πολλοί γονείς παίρνουν τα παιδιά μαζί τους στα αστικά κέντρα, όπου εργάζονται, και έτσι μειώνεται ο αριθμός των περιφερειακών σχολείων».

Οι αυξανόμενες απαιτήσεις

Για τη μετακίνηση των γονέων προς τα αστικά κέντρα ώστε τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να φοιτούν σε σχολεία με πολλές ειδικότητες μιλάει με έμφαση τόσο ο κ. Ασλανίδης όσο και ο δήμαρχος Ζαγορίου Γιώργος Σουκουβέλος. «Εδώ και πολλά χρόνια κλείνουν σχολεία. Σε μας λειτουργούν πια μόνο νηπιαγωγείο και δημοτικό στους Μηλιωτάδες, νηπιαγωγείο και δημοτικό στο Πάπιγκο και νηπιαγωγείο στη Βωβούσα» λέει. Μιλάει ακόμη για τις δύσκολες καιρικές συνθήκες του χειμώνα αλλά και τις αυξημένες ανάγκες των παιδιών που «θέλουν πια τα αγγλικά τους, κολυμβητήριο, γυμναστήριο…». Ετσι, εξηγεί, τελικά τα παίρνουν οι γονείς τους από την περιοχή και εγκαθίστανται όλοι μαζί στα Ιωάννινα. «Για να μείνει κάποιος στο χωριό πρέπει να έχει δουλειά» συμπληρώνει. Στην περιφέρεια της Ηπείρου φέτος δεν θα ανοίξουν 20 νηπιαγωγεία και 13 δημοτικά σχολεία – τα 4 νηπιαγωγεία (Λεπτοκαρυάς, Μηλιάς, Χρυσοβίτσας και Νικόπολης) και τα 3 δημοτικά (Κυψέλης, Αβγού και Πλατανούσας) για πρώτη φορά λόγω έλλειψης μαθητών ή μετεγγραφής τους σε όμορη σχολική μονάδα.

Αντίστοιχα, από τα 26 σχολεία (δημοτικά και νηπιαγωγεία) της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης των οποίων αναστέλλεται η λειτουργία αυτή τη σχολική χρονιά, τα 6 περιλαμβάνονται για πρώτη φορά στη λίστα. Ενα ακόμη παράδειγμα: από τα 18 δημοτικά σχολεία της Κεντρικής Μακεδονίας των οποίων αναστέλλεται η λειτουργία λόγω μικρού ή μηδενικού αριθμού εγγραφών, τα καινούργια είναι 2 και από τα 59(!) νηπιαγωγεία της ίδιας περιοχής που δεν θα λειτουργήσουν αυτή τη σχολική χρονιά, τα 18 κλείνουν για πρώτη φορά.

Η υπογεννητικότητα και οι συνέπειές της στον μαθητικό πληθυσμό έχουν απασχολήσει και σχετική έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) το 2022, όπου διατυπώνεται μάλιστα η εκτίμηση ότι το 2100 ο αριθμός των μαθητών των πρώτων δύο βαθμίδων εκπαίδευσης αναμένεται να μειωθεί κατά 32,1% (θα έχουμε δηλαδή 413.000 λιγότερους μαθητές).

Η αύξηση του αριθμού των σχολείων που φέτος θα βάλουν… λουκέτο εξαιτίας της έλλειψης μαθητών είναι η αρχή του τέλους για το δημογραφικό, σύμφωνα με τον Βύρωνα Κοτζαμάνη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και διευθυντή Ερευνών στο Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ). «Για τα επόμενα πέντε με έξι χρόνια αυτή θα είναι η κατάσταση που θα ζουν όλο και περισσότερες περιοχές. Η αιτία δε σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι τόσο η μείωση του ρυθμού γεννήσεων, ότι δηλαδή κάνουμε όλο και λιγότερα παιδιά, αλλά το γεγονός ότι σε περιοχές της περιφέρειας και ιδίως ορεινές περιοχές δεν υπάρχουν νέοι για να κάνουν παιδιά». Αυτό, όπως εξηγεί ο κ. Κοτζαμάνης, είναι αποτέλεσμα του μοντέλου ανάπτυξης που ακολουθήθηκε, όπου μεγάλο τμήμα του πληθυσμού άρχισε να συγκεντρώνεται αρχικά στις πρωτεύουσες των περιφερειών και στη συνέχεια στα μεγάλα αστικά κέντρα. «Δεν είναι κάτι που έγινε χθες. Είναι μια διαδικασία που έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του ’60, απλά τώρα αρχίζουν να είναι εμφανή τα αποτελέσματα».

Από την πλευρά του ο Σπύρος Μαρίνης, πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, λέει ότι «η λύση δεν είναι να κλείνουν σχολεία, νοσοκομεία και δημόσιες υπηρεσίες, αλλά να αγωνιστούμε ώστε οι εργαζόμενοι να δουλεύουν και να ζουν με αξιοπρέπεια, να στηρίζονται σε όλα τα επίπεδα ώστε να φτιάχνουν τη ζωή τους και να μένουν στο τόπο τους, εφόσον το επιθυμούν».

Το νησί που πλέει κόντρα στο ρεύμα

Συζητώντας με τον δήμαρχο Νάξου Δημήτρη Λιανό με αφορμή την αναστολή λειτουργίας του νηπιαγωγείου και του δημοτικού σχολείου στο χωριό Απόλλωνας του νησιού με 70 μόνιμους κατοίκους, ακολουθεί μια ευχάριστη έκπληξη. Οπως λέει ο ίδιος, τη σχολική χρονιά 2024-2025 θα επαναλειτουργήσει το νηπιαγωγείο στη Μονή, το οποίο βρισκόταν σε αναστολή. «Είμαστε από τις περιοχές που το 2021 παρατηρήθηκε αύξηση του πληθυσμού. Εχουμε μάλιστα και αρκετό μαθητικό πληθυσμό: 1.815 μαθητές πρωτοβάθμιας και 1.419 δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που φοιτούν στις 68 σχολικές μονάδες ενός νησιού με περίπου 21.000 μόνιμο πληθυσμό».