Ο εφιάλτης των πυρκαγιών ξύπνησε και εφέτος. Στάχτες και αποκαΐδια από τον Εβρο έως την Κω και από την Αττική έως τη Χίο, περιοχές όπου o «συναγερμός» του 112 τις προηγούμενες ημέρες χτύπησε περισσότερο από όσο αναμενόταν.
Από το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής βρίσκονται αντιμέτωπες με μεγάλες φωτιές και συνεχείς αναζωπυρώσεις. Και είμαστε ακόμη στην αρχή της αντιπυρικής περιόδου.
Στην πολύπαθη Δαδιά μια έρπουσα πυρκαγιά έκαψε γεωργικές εκτάσεις και ρεματιές, αλλά η έγκαιρη ανταπόκριση των πυροσβεστικών δυνάμεων έδωσε τέλος στην αγωνία των κατοίκων, οι οποίοι τον Σεπτέμβριο του 2023 είχαν δει περισσότερα από 935.000 στρέμματα παρθένου δάσους να γίνονται στάχτη. Στη Σέριφο όμως, οι φλόγες έσβησαν στη θάλασσα αφού είχαν επεκταθεί σε ένα ενεργό μέτωπο 15 χιλιομέτρων.
Περικυκλωμένη από πυρκαγιές ήταν την προηγούμενη εβδομάδα και η Αττική, με μια πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, στο Κατσιμίδι και άλλες στην Κερατέα, στη Σταμάτα, στα Γλυκά Νερά, στο Κορωπί. Περιοχές που έχουν πληγεί από αλλεπάλληλες πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια, γεγονός που θα δυσχεράνει την αποκατάστασή τους.
Διπλοκαμένες εκτάσεις
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ανίχνευσης και Παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο FireHUB της Επιχειρησιακής Μονάδας Beyond του Εθνικού Αστεροσκοπείο Αθηνών, περίπου το 20% των εκτάσεων που κάηκαν εφέτος τον Ιούνιο είχαν καεί και στο παρελθόν (από το 2007 και έπειτα). Μάλιστα το 11,7% ανήκει στο δίκτυο των προστατευόμενων περιοχών NATURA. Η πυρκαγιά στα όρια των νομών Αχαΐας – Ηλείας συνέβη σε μία πολύ επιβαρυμένη περιοχή που πλήττεται συχνά από σοβαρές πυρκαγιές, όπως και η φωτιά στη Σταμάτα Αττικής, όπου σημειώνονται πυρκαγιές σχεδόν κάθε χρόνο.
Ειδικά η Πάρνηθα έχει καταστραφεί από διαδοχικές φωτιές το 2019, το 2021, το 2023 και εφέτος, ενώ η Κερατέα το 2016 και το 2021. Στις διπλοκαμένες εκτάσεις, οι μηχανισμοί φυσικής αναγέννησης εξαντλούνται και η βλάστηση δεν μπορεί να ανακάμψει. «Στην Κερατέα η πυρκαγιά έκαψε παλιά καμένα και κάποιες περιοχές που βρίσκονταν σε φυσική αναγέννηση από τις φωτιές του 2016 και του 2021. Αυτό σημαίνει ότι εκεί δεν θα δούμε δάσος να αναγεννιέται με φυσικό τρόπο, ούτε στην Πάρνηθα όπου η φωτιά έκαψε ολοσχερώς φυσική αναγέννηση του 2021, ούτε στη Χίο όπου η πυρκαγιά πέρασε από εκτάσεις που είχαν ξανακαεί το 2016» σημειώνει ο συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές στο WWF Ελλάς κ. Ηλίας Τζιρίτης.
Το πρόβλημα στις περιοχές που καίγονται επανειλημμένα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ποιοτικό. «Οσες εκτάσεις είχαν καεί στο παρελθόν πρέπει να προστατεύονται κατά προτεραιότητα, γιατί αν καούν επανειλημμένα, τότε μοναδική λύση είναι η τεχνητή αποκατάσταση με ό,τι κόστος και κόπο σημαίνει αυτό. Παράλληλα, στο Λαύριο απειλήθηκαν και εκτάσεις που είχαν αναδασωθεί ενώ κάηκαν και φράγματα που είχαν τοποθετηθεί από το δασαρχείο, μετά την προηγούμενη πυρκαγιά. Αρα υπάρχει και πάλι κίνδυνος διάβρωσης» αναφέρει ο κ. Τζιρίτης.
Δεν φτάνουν οι πόροι για την πρόληψη
Μόνο την περασμένη Κυριακή, ξέσπασαν 52 αγροτοδασικές πυρκαγιές, εκ των οποίων οι 44 αντιμετωπίστηκαν άμεσα, ενώ έως και την Τετάρτη οι καιρικές συνθήκες ευνόησαν κι άλλες σε Χίο, Κω, Ηράκλειο Κρήτης κ.α. Και η δύσκολη αντιπυρική περίοδος είναι ακόμη μπροστά, έπειτα από μια ιδιόμορφη καιρικά χρονιά κατά την οποία η κλιματική αλλαγή φαίνεται ότι έπαιξε τον ρόλο της, με την ανομβρία να έχει δημιουργήσει επικίνδυνες συνθήκες σε δάση και δασικές εκτάσεις.
Οσο για την πρόληψη εμφάνισης δασικών πυρκαγιών, οι πόροι που διατίθενται για καθαρισμούς δασικών εκτάσεων από καύσιμη βιομάζα, διάνοιξη και συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου, δημιουργία μεικτών αντιπυρικών ζωνών και άλλες δράσεις, μέσω του προγράμματος AntiNero, συνολικού προϋπολογισμού άνω του μισού δισ. ευρώ, υπολείπονται των αναγκών μιας εγκαταλελειμμένης για χρόνια υπαίθρου.
Οπως είχε αναφέρει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης παρουσιάζοντας τις δράσεις του AntiNero, «ακόμα και με αυτό το μεγάλης έκτασης πρόγραμμα προστατεύουμε το 10% των δασών», επισημαίνοντας παράλληλα ότι για τον καθαρισμό ενός στρέμματος δάσους απαιτούνται 200-400 ευρώ και τα ελληνικά δάση καλύπτουν επιφάνεια 34 εκατ. στρεμμάτων.
Πάντως, στο πλαίσιο των δράσεων I και ΙΙ του AntiNero πραγματοποιήθηκαν καθαρισμοί 117.000 στρεμμάτων, έγιναν εργασίες για τη βελτίωση και τη συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου 32.600 χλμ. και αντιπυρικών ζωνών 3.000 χλμ. και εκπονήθηκαν σχέδια αντιπυρικής προστασίας για 39 κρίσιμα δασικά οικοσυστήματα. Σε εξέλιξη βρίσκεται το AntiNero III για καθαρισμούς 71.058 στρεμμάτων δασών, βελτίωση και συντήρηση δασικού οδικού δικτύου 103.741 στρεμμάτων και αντιπυρικών ζωνών 21.197 χλμ. καθώς και δημιουργία μεικτών αντιπυρικών ζωνών 65.357 στρεμμάτων.
Οσο για την πρωτοβουλία του υπουργείου για δημιουργία αντιπυρικών ζωνών περιμετρικά οικισμών που βρίσκονται μέσα ή κοντά σε δάση και δασικές εκτάσεις υψηλής επικινδυνότητας για την εκδήλωση πυρκαγιών, είχε ανοίξει πρόγραμμα ύψους 30 εκατ. ευρώ από πόρους του Πράσινου Ταμείου για χρηματοδότηση δήμων, στο οποίο έχουν ενταχθεί 173 δήμοι. Εκτιμάται πως θα καλυφθεί περίπου το 60% του συνόλου των περιμετρικών ζωνών που περιβάλλουν οικισμούς που βρίσκονται εντός ή πλησίον δασικών οικοσυστημάτων. Ωστόσο, αποτελεί ακόμη ζητούμενο εάν τα έργα θα έχουν ολοκληρωθεί εντός της Εφετινής αντιπυρικής περιόδου.
Πού εστιάζει ευρωπαϊκή έκθεση
Σε κάθε περίπτωση, έκθεση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, η οποία καταρτίστηκε έπειτα από αίτημα του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης, συστήνει για την Ελλάδα να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη, στην καλύτερη συνεργασία Πυροσβεστικής και Δασικής Υπηρεσίας και στην υποστήριξή τους με εξειδικευμένο προσωπικό και έξτρα κονδύλια. Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι η χώρα μας τα τελευταία χρόνια καταβάλλει προσπάθειες για την αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιών το οποίο εστιάζει μεν στην καταστολή, αλλά σταδιακά στρέφεται στη διαχείριση του κινδύνου εμφάνισής τους, δηλαδή στην πρόληψη.
Ωστόσο, οι επιστήμονες από τη Γαλλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία και τη Νορβηγία που συνέταξαν την έκθεση επισημαίνουν την ανάγκη αύξησης των κονδυλίων για πρόληψη καθώς και την έλλειψη προσωπικού και πόρων των τοπικών φορέων και της Δασικής Υπηρεσίας.
Την ανάγκη ενίσχυσης του ρόλου των δασικών υπηρεσιών με πόρους και υπαλλήλους επισημαίνει και ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων κ. Νίκος Μπόκαρης ώστε να εφαρμόζουν στην πράξη την επιστημονική γνώση, να εποπτεύουν με επάρκεια στα δάση και να ολοκληρώνουν έγκαιρα προληπτικά και προκατασταλτικά έργα.
