Βρίσκεται η ανθρωπότητα μπροστά στην ψηφιακή «αθανασία»; Οι γκουρού της τεχνολογίας υπόσχονται ένα εγγύς μέλλον όπου οι αγαπημένοι μας ή ακόμα και εμείς οι ίδιοι θα μπορούμε, με τη δημιουργία ενός ψηφιακού άβαταρ, να συνεχίσουμε να «ζούμε» και μετά θάνατον και να επικοινωνούμε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα. Μάλιστα, υπάρχουν ήδη εταιρείες που δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να εμπλουτίσουν με ψηφιακά δεδομένα (ηχογραφήσεις φωνής, φωτογραφίες ή και βίντεο) τα άβαταρ αγαπημένων τους ανθρώπων ώστε στην περίπτωση θανάτου να μπορούν να έρχονται σε επαφή και να επικοινωνούν μαζί τους. Καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται πλέον με ιλιγγιώδεις ρυθμούς η δημιουργία αυτών των άβαταρ όχι μόνο είναι εφικτή στις μέρες μας, αλλά υπόσχεται στο μέλλον να… αναιρέσει το τελεσίδικο του θανάτου. Παράλληλα βέβαια οι εξελίξεις αυτές εγείρουν μύρια όσα διλήμματα όχι μόνο ηθικά, αλλά και νομικά και οικονομικά.
Το υψηλό τίμημα της ζωής
Ζούμε σε έναν πολιτισμό που η ασθένεια και το γήρας χρειάζεται να διορθωθούν και ο θάνατος αντιμετωπίζεται σαν ένα «κατασκευαστικό λάθος». Ο θάνατος έχει εξαφανιστεί από τον δημόσιο χώρο, από τη ζωή, έχει γίνει ταμπού, δεν τον συζητούμε, τον κρύβουμε, τον θεωρούμε ένα γεγονός που μας δημιουργεί τρόμο, απέχθεια και αμηχανία. Καθόλου τυχαία όλοι οι ολιγάρχες της τεχνολογίας, από τον Ζάκερμπεργκ του Facebook μέχρι τον ιδρυτή του Paypal Πίτερ Τιλ ή τον νονό του ρωσικού Ιντερνετ Ντμίτρι Ιτσκοφ, ανήκουν σε αυτούς που ονειρεύονται την αιωνιότητα. Ο Λάρι Πέιτζ και ο Σεργκέι Μπριν, οι δύο δισεκατομμυριούχοι συνιδρυτές της Google, επενδύουν εκατομμύρια με την εταιρεία βιοτεχνολογίας Calico που ίδρυσαν στον αγώνα τους κατά του θανάτου: «»Να σκοτώσουμε τον θάνατο» είναι το σύνθημά τους» αναφέρει χαρακτηριστικά ο ψυχοθεραπευτής κ. Γ. Πανόπουλος. Και προσθέτει: «Ο σύγχρονος πολιτισμός ονειρεύεται μια ανθρωπότητα που δεν θα πεθαίνει. Ο θάνατος από δεδομένο της ύπαρξής μας έχει γίνει ένα πρόβλημα που χρειάζεται να λύσουμε. Νιώθουμε οδύνη, πενθούμε, ο κόσμος αδειάζει με τον θάνατο κάποιου που αγαπάμε. Ναι, η απώλεια και ο θάνατος είναι το υψηλό τίμημα της ζωής. Ομως οι άνθρωποι που «έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου» κατά τον Ανδρέα Εμπειρίκο, έφτιαξαν αυτοκρατορίες, πολιτισμούς, δημιούργησαν τέχνη, επιστήμη και σηκώνονται κάθε μέρα από το κρεβάτι τους για να αγαπήσουν, να παθιαστούν, να ονειρευτούν, να κλάψουν και να γελάσουν, να συνεχίζουν να αγωνίζονται. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος επειδή ξέρει ότι θα πεθάνει».
Επιστρέφουν από το… επέκεινα
Το 2012 ένα ολόγραμμα του ράπερ Τούπακ Σακούρ εμφανίστηκε στη σκηνή ενός μουσικού φεστιβάλ 15 χρόνια μετά τον θάνατό του. Το 2014 ένα ψηφιακό είδωλο της 19χρονης Οντρεϊ Χέμπορν πρωταγωνίστησε σε μια διαφήμιση σοκολάτας. Η Κάρι Φίσερ αναβίωσε μετά θάνατον τον ρόλο της σε μια από τις ταινίες της σειράς του «Πολέμου των Αστρων». Αυτά δεν ήταν παρά μόνοι οι απαρχές της εξέλιξης μιας τεχνολογίας που έμελλε να εξελιχθεί με απρόβλεπτους ρυθμούς. Ετσι φτάσαμε στο 2021 όπου στο ντοκιμαντέρ «Roadrunner» που ήταν αφιερωμένο στον σεφ Αντονι Μπουρντέν, με τη βοήθεια αρκετών ωρών ηχογραφήσεων της φωνής του, μια εταιρεία λογισμικού δημιούργησε ένα μήνυμα 45 δευτερολέπτων, στο οποίο ακούγεται ο ίδιος να διαβάζει το email που έστειλε πριν αυτοκτονήσει το 2018. Πριν λίγες ημέρες μάλιστα, ανακοινώθηκε ότι οι Beatles θα ολοκληρώσουν την ηχογράφηση του τελευταίου τραγουδιού τους με τη βοήθεια φωνητικών του Τζον Λένον που δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ολη η ζωή μας στους υπολογιστές
Οι παραπάνω ψηφιακές αναπαραγωγές αφορούν διασήμους, ωστόσο όλοι μας πλέον έχουμε μια διαδικτυακή παρουσία η οποία θα συνεχίσει να υφίσταται και μετά τον θάνατό μας. «Αυτή τη στιγμή η Google έχει στη διάθεσή της την ιστορία της ζωής μου τις τελευταίες δεκαετίες» λέει χαρακτηριστικά ο διαφημιστής κ. Ηλίας Παπαγεωργίου. «Εχει στο Google Photos όλες τις φωτογραφίες και τα βίντεο που έχω τραβήξει, έχει όλα τα mail που έχω λάβει και έχω στείλει ακόμα κι αν εγώ τα έχω διαγράψει, έχει πολύ σαφείς πληροφορίες για τις περιηγήσεις μου στο Διαδίκτυο: τι έχω ψάξει, ποιες ιστοσελίδες έχω επισκεφθεί, ποιες ταινίες ή σειρές έχω παρακολουθήσει, ποια προϊόντα έχω αγοράσει κ.λπ. Επίσης στα κοινωνικά δίκτυα έχω πολλές φορές εκφράσει απόψεις για χιλιάδες θέματα. Με βάση αυτά τα δεδομένα θα μπορούσε κανείς να δημιουργήσει ένα άβαταρ πολύ κοντά στην προσωπικότητά μου. Θα ήθελα αυτό το άβαταρ να είναι διαθέσιμο μετά τον θάνατό μου; Δεν είμαι σίγουρος» σημειώνει. Πήραμε όλοι μια ιδέα του πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η όλη κατάσταση όταν μια γερμανική εφημερίδα δημοσίευσε με τη βοήθεια της ΤΝ μια συνέντευξη με τον οδηγό της Φόρμουλα 1 Μίχαελ Σουμάχερ που υπέστη σοβαρή εγκεφαλική βλάβη σε ένα ατύχημα το 2013. Η οικογένειά του απείλησε με μηνύσεις.
Ο Πάτρικ Στόουκς, λέκτορας Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ντίκιν, είχε δηλώσει πριν λίγο καιρό: «Εχουμε περάσει στην αντικατάσταση των νεκρών. Εχουμε φτάσει στο σημείο να μην αρκούμαστε απλά σε έναν γλαφυρό τρόπο να τους θυμόμαστε, αλλά διαθέτουμε τρόπους να καλύψουμε το κενό που άφησαν πεθαίνοντας».
