Οι φοιτητές επιστρέφουν στα αμφιθέατρα

Οι «αιώνιοι» φοιτητές, η χαλάρωση μπροστά στα «τραπεζάκια» και τα άδεια αμφιθέατρα μπορεί να αποτέλεσαν ακαδημαϊκή μόδα επί σειρά ετών, ωστόσο φαίνεται ότι τα δεδομένα άλλαξαν. Το ρεπορτάζ μάλιστα δείχνει σήμερα την αντίστροφη εικόνα! Οι φοιτητές επιστρέφουν στα πανεπιστήμια και μάλιστα με στόχο και πρόγραμμα. Τα αμφιθέατρα της οικονομικής κρίσης είναι γεμάτα, η «επιστροφή» των φοιτητών εκκωφαντική και το αποτέλεσμα εντυπωσιακό για να μην το προσέξουμε.

Μια βόλτα στα κεντρικά πανεπιστήμια της χώρας δίνει εικόνα δημιουργικής… κινητικότητας. Και την εικόνα αυτή υποστηρίζουν τα στοιχεία. Οπως λέει ο πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών κ. Πέτρος Σφηκάκης «είναι εντυπωσιακό ότι το καλοκαίρι τα 2/3 των φοιτητών που ορκίσαμε ήταν παιδιά που ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους την πρώτη περίοδό τους, χωρίς καθυστερήσεις δηλαδή, και με βαθμό πτυχίου πάνω από 8,2».

Ο κ. Σφηκάκης δηλώνει ακόμη ότι βλέπει στα αμφιθέατρα της Σχολής του μια αναζωογόνηση, νέους και νέες που ασχολούνται σοβαρά με τις σπουδές τους, πολύ μικρότερο βαθμό πολιτικοποίησης και συμμετοχή όλο και λιγότερων φοιτητών κάθε χρόνο στις εκλογές για φοιτητικές παρατάξεις. Σε κάθε περίπτωση, επιστροφή των κύριων χαρακτηριστικών της ακαδημαϊκής ζωής: ήθος και προσπάθεια.

Το προφίλ συμπληρώνει η κυρία Ιωάννα Λαλιώτου, αντιπρύτανης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, που λέει στο «Βήμα» ότι οι φοιτητές επενδύουν σήμερα πολύ και στα προγράμματα εθελοντισμού που τους φτιάχνουν «προφίλ» και θεωρούν ότι τους βοηθούν στην επαγγελματική εικόνα και πορεία τους.

Οπως λέει βέβαια η κυρία Λαλιώτου, τα περιφερειακά πανεπιστήμια πάντα είχαν μια «κολεγιακή» φυσιογνωμία, λιγότερους φοιτητές, πιο προσωπική σχέση με τους καθηγητές τους, φροντισμένα κάμπους και ελάχιστα περιστατικά βίας. «Σίγουρα όμως όσοι παρακολουθούν σήμερα τα μαθήματά μας έχουν πιο σταθερό στόχο στην ολοκλήρωση των σπουδών τους» αναφέρει.

Κάτι άλλαξε τελικά στο «βασίλειο» της ανώτατης εκπαίδευσης της χώρας μας; Ο κ. Αγγελος Συρίγος από το Πάντειο Πανεπιστήμιο παρατήρησε εφέτος μια αύξηση πάνω από 50% στη συμμετοχή στα μαθήματά του και μάλιστα από φοιτητές ενεργούς, με ενδιαφέρον για σύνθετα επιστημονικά αντικείμενα. «Μου έκανε εντύπωση το ότι οι φοιτητές μου κάθονταν και στα παράθυρα γιατί όλες οι θέσεις είχαν γεμίσει. Τόσο πολύ με ικανοποίησε η εικόνα τους, που θέλησα να τους φωτογραφίσω» λέει χαρακτηριστικά στο «Βήμα».

Η κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής Αθήνας κυρία Ελένη Καραμολέγκου προσθέτει ότι στο μάθημά της (διδάσκει Λατινική Φιλολογία) η συμμετοχή αυτές τις ημέρες είναι μεγάλη και αυτό δεν αποτελεί απλώς ένα φαινόμενο συνδεδεμένο με την έναρξη της εκπαιδευτικής χρονιάς, αλλά χαρακτηριστικό των τελευταίων 1-2 ετών. «Κάνω μάθημα σε ένα αμφιθέατρο 300 θέσεων που είναι κυριολεκτικά γεμάτο και οι φοιτητές συχνά κάθονται μέχρι και στα σκαλοπάτια. Είναι δε φοιτητές απολύτως ενεργοί, με συμμετοχή στη διαδικασία» τονίζει.

Ο κ. Κώστας Ρέμελης, καθηγητής Νομικής και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Θράκης, δίνει περισσότερο… χρώμα στην περιγραφή του, καθώς δηλώνει ότι εφέτος, εκτός από γεμάτα αμφιθέατρα με φοιτητές, είδε και τους γονείς τους!

«Η συμμετοχή στην παράδοση είναι σχεδόν καθολική και αυτό δίνει μια εικόνα για τη νέα γενιά των φοιτητών μας και εφέτος έφτασα να τους συγχαρώ μπαίνοντας στο αμφιθέατρο» λέει ο κ. Ρέμελης. «Είναι χαρακτηριστικό όμως ότι είδα εφέτος μέχρι και γονείς να παρακολουθούν τα μαθήματα. Παράλληλα να πω ότι οι νέοι φοιτητές δείχνουν να αδιαφορούν για τις φοιτητικές παρατάξεις. Δεν περιμένουν από την πολιτική λύσεις, ούτε βοήθεια στην προσωπική τους πρόοδο και εξέλιξη. Η κρίση άλλαξε τους ανθρώπους και έδωσε αφορμή για σκέψεις, ωριμότητα και χάραξη στόχων» καταλήγει.

Πίσω στην Αθήνα, ο πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Γιάννης Γκόλιας, ο οποίος είδε για δεύτερη χρονιά τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του στην 7η θέση παγκοσμίως σύμφωνα με το Ινστιτούτο της Σανγκάης και το Τμήμα Μεταφορών του στη 17η θέση, έχει κάθε λόγο να νιώθει ικανοποιημένος. «Νομίζω ότι οι φοιτητές μας συνειδητοποιούν ότι απευθύνονται πλέον σε έναν ανταγωνιστικό χώρο και φροντίζουν να τελειώσουν γρήγορα τις σπουδές τους για να αυξήσουν τα προσόντα και τις δεξιότητές τους» δηλώνει. Και συνεχίζει: «Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι εμπιστεύονται τα ελληνικά πανεπιστήμια και ξέρουν ότι μπορούν να τους οδηγήσουν στις ανώτερες θέσεις διεθνώς – ο καθένας στο επιστημονικό πεδίο που επιλέγει».

«Φαίνεται καθαρά ότι οι φοιτητές πλέον έχουν όρεξη να διαβάσουν, οι βιβλιοθήκες είναι πάντα γεμάτες, τα αμφιθέατρα ζωντανά και η πανεπιστημιακή ζωή δίνει εφέτος εικόνα ζωντάνιας» συμπληρώνει από την πλευρά της η πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κυρία Ισμήνη Κριάρη.

Οπως έδειξε η τελευταία έρευνα του ΙΟΒΕ, η εκπαίδευση έχει θετική επίδραση στις προοπτικές απασχόλησης καθώς π.χ. οι πτυχιούχοι πανεπιστημίων και ΤΕΙ έχουν υψηλότερες πιθανότητες να εργάζονται σε σύγκριση με τους αποφοίτους Λυκείου (κατά 65% και 41% αντίστοιχα). Η επίδραση, ειδικότερα, της ανώτατης εκπαίδευσης στην πρόσβαση στην απασχόληση ενισχύθηκε την περίοδο της κρίσης, ιδιαίτερα η επίδραση στην προοπτική απασχόλησης στον δημόσιο τομέα.

Τα τελευταία στοιχεία του ΙΟΒΕ που σχετίζονται με τα προσόντα των νέων δείχνουν  δείχνουν ότι αυξήθηκε στον ιδιωτικό τομέα κατά 4 μονάδες το μερίδιο των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης στους απασχολούμενους (από 14% σε 18%) και των αποφοίτων Λυκείου (από 29% σε 34%), ενώ στον δημόσιο τομέα το μερίδιο των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης αυξήθηκε κατά 7 μονάδες (από 57% σε 64%) και των κατόχων μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών κατά 3 μονάδες (από 1% σε 4%). Αντίθετα, μειώθηκαν κατά 5 μονάδες τα μερίδια του Λυκείου (από 26% σε 21%), του Δημοτικού (από 8% σε 3%) και του Γυμνασίου κατά 1 μονάδα (από 3% σε 2%), δείχνοντας ότι η πολιτική της διεύρυνσης της ανώτατης εκπαίδευσης οδήγησε σε αύξηση της απασχόλησης πτυχιούχων, πρωτίστως, στον δημόσιο τομέα.

Οι σημαντικότεροι κλάδοι απασχόλησης των αποφοίτων του πανεπιστημιακού τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης ήταν στην Ελλάδα η εκπαίδευση και η δημόσια διοίκηση, τομείς στους οποίους απασχολούνται αναλογικά περισσότεροι πτυχιούχοι σε σύγκριση με τις χώρες της ΕΕ-28.

Οι απασχολούμενοι στον ιδιωτικό τομέα με ανώτατη εκπαίδευση και με μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές αυξήθηκαν (με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 1,8% και 8,2% αντίστοιχα), ενώ οι απασχολούμενοι με χαμηλό ή μεσαίο επίπεδο εκπαίδευσης μειώθηκαν.

Επιπλέον σήμερα ο μισθός ενός εργαζόμενου, όπως λέει ο επιστημονικός συνεργάτης του ΙΟΒΕ κ. Αποστόλης Δημητρόπουλος, έχει θετική σχέση με το επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς αυξάνεται ανάλογα με τα προσόντα του. Το 2016 η αμοιβή των εργαζομένων με διδακτορικό δίπλωμα κυμαινόταν σε διπλάσιο επίπεδο από εκείνο των εργαζομένων με απολυτήριο Δημοτικού (αναλογία σχεδόν αντίστοιχη με εκείνη του 2008). Ετσι ο μέσος μηνιαίος μισθός στα άτομα με διδακτορικό κυμαινόταν στα 1.486 ευρώ το 2016 έναντι 2.033 ευρώ το 2008 (-26,9%), ενώ σε ελαφρώς χαμηλότερο επίπεδο βρισκόταν ο μέσος μισθός για τα άτομα με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών (1.420 ευρώ). Αρκετά χαμηλότερος ήταν ο μέσος μισθός για τους αποφοίτους πανεπιστημίου, χωρίς ωστόσο να εμφανίζει ουσιαστική διαφορά με τους εργαζομένους που είναι απόφοιτοι ΤΕΙ (1.074 ευρώ έναντι 1.045 ευρώ).

«Τα αμφιθέατρα των ελληνικών πανεπιστημίων πράγματι γεμίζουν. Τα τελευταία χρόνια μπορώ να επιβεβαιώσω ότι υφίσταται μια τέτοια τάση επιστροφής. Από τις παραστάσεις μου, το αμφιθέατρο είναι ασφυκτικά γεμάτο και οι φοιτητές κάθονται ακόμη και στα σκαλοπάτια της αίθουσας» λέει στο «Βήμα» ο τριτοετής φοιτητής Νομικής Γιώργος Καράντζιος.

«Σαφώς έχει ξεπεραστεί κατά πολύ η μεταπολιτευτική αντίληψη του δημόσιου πανεπιστημίου ως χώρου συστηματικής καλλιέργειας συνδικαλιστικής νοοτροπίας και κομματικής ταυτότητας, ενώ η επιρροή των πολιτικών παρατάξεων έχει υποχωρήσει σε σημαντικό βαθμό συγκριτικά με το παρελθόν» αναφέρει. «Είναι, αν θέλετε, και η συνειδητοποίηση του μέσου φοιτητή ότι μια τέτοια προοπτική δεν έχει να του προσδώσει τίποτα ουσιαστικό στη μετέπειτα διαδρομή του, παρά μόνο «κομματικά εύσημα» για εργασία στα «τραπεζάκια». Η περιθωριοποίηση του κομματισμού των πανεπιστημίων, εξάλλου, συνυφαίνεται άμεσα και με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών. Λίγο η πανθομολογούμενη δυσπιστία στις ιδεολογίες, λίγο η ματαιότητα της οικοδόμησης ενός μέλλοντος επί τη βάσει «κομματικών σωλήνων», συνετέλεσαν στη διαπιστούμενη αυτή επιστροφή» συνεχίζει χαρακτηριστικά.

Στην κουβέντα μας προσθέτει ότι «η οικονομική κρίση τώρα συνιστά μια αντικειμενικά πρωταρχική αιτία του προβληματισμού. Είναι γνωστό ότι οι περισσότερες οικογένειες σπουδάζουν τα παιδιά τους προβαίνοντας σε μεγάλες θυσίες και στερήσεις. Δημιουργείται συνεπώς μια τρόπον τινά ηθική δέσμευση των παιδιών έναντι των γονέων όχι μόνο για ταχεία περάτωση των σπουδών, αλλά και για επαγγελματική σταδιοδρομία, ώστε η πολυδάπανη φοίτηση να πιάσει τόπο. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και ότι προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν ασφαλώς και ο ανταγωνιστικός χαρακτήρας της εποχής μας, ο μεγάλος περιορισμός των «βολικών» και «εύκολων» επαγγελματικών οριζόντων, η απομυθοποίηση του δόγματος «περί φοιτητικής ζωής και ακόρεστης καλοπέρασης».

Πάντως οι λόγοι της επιστροφής στα αμφιθέατρα είναι αναρίθμητοι» καταλήγει. «Και ασφαλώς συσχετίζονται με την παρούσα κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώρας μας».

«Στους πανεπιστημιακούς κύκλους υπάρχει ένα ανέκδοτο που αποτυπώνει τη διαφορά των εποχών ως προς τη σχέση διδασκόντων – διδασκομένων» λέει ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο:

«Τη δεκαετία του 1950 ο συνήθως συνοφρυωμένος καθηγητής εμφανιζόταν στο αμφιθέατρο, όπου τον υποδέχονταν όρθιοι οι φοιτητές καλημερίζοντάς τον.
Τη δεκαετία του 1980 η εμφάνιση του καθηγητή στο (συνήθως ευρισκόμενο σε καθεστώς διαρκούς γενικής συνελεύσεως) αμφιθέατρο συνοδευόταν από το ερώτημα: Ποιος είναι αυτός;
Στα τέλη της δεκαετίας του 2010 ο καθηγητής εμφανίζεται στο αμφιθέατρο και λέει “καλημέρα σας” και οι φοιτητές σημειώνουν με θρησκευτική προσήλωση: “καλημέρα σας”!
Τα τελευταία χρόνια έχει πράγματι αυξηθεί ο αριθμός των φοιτητών που παρακολουθούν τα μαθήματα. Εχει επίσης αυξηθεί ο αριθμός των φοιτητών που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους σε 4 ή 5 έτη. Το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι στα μεταπτυχιακά προγράμματα οι φοιτητές έχουν υψηλές απαιτήσεις από τους καθηγητές τους και διεκδικούν επιπλέον εργασίες και κατ’ επέκταση γνώσεις.

Η συνήθεια της αυθαίρετης διακοπής του μαθήματος για την εκφώνηση κάποιας φοιτητικής ανακοινώσεως έχει εξαφανισθεί. Οι φοιτητικές παρατάξεις σέβονται τους συναδέλφους τους και εκφωνούν τις ανακοινώσεις στα διαλείμματα.

Ενθαρρυντικά σημάδια από μια κοινωνία που κάποτε θεώρησε ότι το πανεπιστημιακό αμφιθέατρο είναι πρωτίστως το προστάδιο για την επανάσταση και δευτερευόντως για μάθηση και υψηλού επιπέδου γνώση. Εάν προχωρήσουμε και στην ουσιαστική αξιολόγηση των μελών ΔΕΠ, θα περιορισθούν τα φαινόμενα κάποιων καθηγητών που εμφανίζονται ως διάττοντες αστέρες αφήνοντας τη διδασκαλία σε κάποιον βοηθό τους, καθώς και οι άλλου τύπου συναλλαγές που επιδιώκουν ορισμένοι διδάσκοντες και βγήκαν στην επιφάνεια στο ΤΕΙ Σερρών».