Ο θερινός πόλεμος για το κάμπινγκ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Άγγελος Σκορδάς
ΓΡΑΦΟΥΝ: Ηλιάνα Δανέζη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Γιωργος Μουρμουρης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός

Το ημερολόγιο έδειχνε 27 Ιουλίου 1976 και ο νόμος «περί ιδρύσεως και λειτουργίας χώρων οργανωμένης κατασκηνώσεως (κάμπινγκ)» έδειχνε ότι κάτι διαφορετικό συντελούνταν στην εγχώρια τουριστική βιομηχανία που έχρηζε ρύθμισης. Τα οργανωμένα κάμπινγκ όριζαν μια εναλλακτική πρόταση διακοπών. Ούτε λόγος όμως για τη διασφάλιση της ελεύθερης κατασκήνωσης, η οποία από τότε απαγορευόταν ρητά, καθώς το βασικό περιεχόμενο του εν λόγω νόμου στόχευε στην «απαγόρευση εγκατάστασης σκηνών και στάθμευσης τροχόσπιτων σε αρχαιολογικούς χώρους, αιγιαλούς, παραλίες και γενικότερα κοινόχρηστους χώρους».

Στα 47 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε, το θέμα ενίοτε επανέρχεται στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης, ωστόσο η «επίσημη γραμμή» δεν έχει αλλάξει. Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές απολαμβάνουν ελεύθερα, μεν, «λαθραία», δε, τη θάλασσα και τον ήλιο, καθώς κάποιες περιοχές είναι διαχρονικά φιλόξενες απέναντί τους και κάποιες όχι, ενώ σε ορισμένες τα δεδομένα αλλάζουν μαζί με τους τοπικούς άρχοντες.

Οι πολέμιοι του ελεύθερου κάμπινγκ προβάλλουν ως βασικό επιχείρημα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνουν κάποιοι ασυνείδητοι κατασκηνωτές αλλά και την αλλοίωση του φυσικού τοπίου που επέρχεται ως συνέπεια της μαζικής προσέλευσης των κάμπερ. Από την άλλη, η συνεισφορά τους στην τοπική οικονομία είναι αδιαμφισβήτητη. Aμεση συνέπεια των παραπάνω είναι η δημιουργία μιας άτυπης διαμάχης μεταξύ όσων υποστηρίζουν το καθεστώς της ελεύθερης κατασκήνωσης και όσων το αντιμάχονται. Ζητήσαμε από δημάρχους δημοφιλών, για τους κατασκηνωτές, προορισμών να μοιραστούν την εμπειρία τους και να καταθέσουν την άποψή τους επί του θέματος.

Ο λόγος στους δημάρχους

«Είμαι κάθετα αντίθετος με την ύπαρξη του ελεύθερου κάμπινγκ» υποστηρίζει ο Γιάννης Αθανασίου, δήμαρχος Αγκιστρίου, ενός εκ των δημοφιλέστερων προορισμών για ολιγοήμερες αποδράσεις κάτω από τα αστέρια. Την άποψη αυτή, περί εναρμόνισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το «γράμμα του νόμου», υιοθετεί και ο Νίκος Γαλατούμος, δήμαρχος Σαμοθράκης, σύμφωνα με τον οποίο «η ελεύθερη κατασκήνωση υπάρχει αλλά απαγορεύεται». «Εμείς, ως δήμος, δεν μπορούμε να νομιμοποιήσουμε κάτι που εκ του νόμου απαγορεύεται» σπεύδει να επισημάνει. Στην εξίσου δημοφιλή μεταξύ των κάμπερ Ανάφη τα πράγματα είναι πιο αυστηρά, όπως λέει στο «Βήμα» και ο δήμαρχος του νησιού, Ιάκωβος Ρούσσος: «Η ελεύθερη κατασκήνωση ήταν κάτι που ίσχυε, όμως τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει απαγορευτεί αυστηρά στο νησί μας και είμαστε ξεκάθαροι ότι δεν την επιτρέπουμε πια».

Ελλείψεις δομών και χώρου

Ο Δημήτρης Λιανός, δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων όπου υπάγεται η Δονούσα (στην οποία για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά απαγορεύει το ελεύθερο κάμπινγκ), υποστηρίζει πως η ελεύθερη κατασκήνωση είναι προβληματική λόγω δομικών ελλείψεων. «Η έλλειψη υποδομών είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν μπορεί να υπάρξει ελεύθερο κάμπινγκ. Ελλείψει μιας οργανωμένης δομής που να μπορεί να εξυπηρετήσει κανόνες υγιεινής και λειτουργικής διαβίωσης τα προβλήματα που ανακύπτουν υπερτερούν του όποιου οφέλους» εξηγεί και αναδεικνύει ένα ακόμα πρόβλημα που απορρέει από την αθρόα προσέλευση κάμπερ: «Στις μικρές παραλίες οι ελεύθεροι κατασκηνωτές καταλαμβάνουν σχεδόν όλη την παραλία με σκηνές και δεν υπάρχει χώρος για τους άλλους λουόμενους».

Αντιθέτως, μια πιο ελαστική στάση τηρεί ο Γιώργος Ψαθάς, δήμαρχος Διρφύων-Μεσσαπίων, με δεδομένη, ωστόσο, την ανυπαρξία υποδομών ικανών να ανταποκριθούν στον όγκο των ανθρώπων που επισκέπτονται τις παραλίες της Χιλιαδούς και του Λιμνιώνα. «Είμαστε ανεκτικοί με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν ξενοδοχειακές μονάδες ικανές να φιλοξενήσουν τα χιλιάδες άτομα που συρρέουν στην περιοχή κάθε καλοκαίρι» αναφέρει.

Ωστόσο και ο δήμαρχος Καντάνου-Σελίνου, Αντώνης Περράκης, παραδέχεται ότι η διοίκησή του είναι ανεκτική απέναντι στους κατασκηνωτές: «Ο δήμος μας δεν τάσσεται υπέρ, ούτε κατά. Είναι ένα γεγονός το οποίο αποδεχόμαστε. Οι άνθρωποι απολαμβάνουν τις παραλίες και από ό,τι γνωρίζουμε σέβονται το περιβάλλον, από το Κεδρόδασος μέχρι την Παλαιόχωρα».

Από την άλλη, η Μαρία Καμμά, δήμαρχος Τήλου, όπως και οι συντοπίτες της, συντάσσεται με το δικαίωμα στην ελεύθερη κατασκήνωση. «Γνωρίζουμε το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το νησί μας. Εμείς δεν είμαστε αρνητικοί, είμαστε φιλόξενοι» λέει χαρακτηριστικά, ενώ αναφερόμενη στη νομοθετική διάταξη που απαγορεύει τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, καταθέτει μια πιο… ριζοσπαστική άποψη: «Δεν ξέρω κατά πόσο είναι δημοκρατικό να μην αφήνεις στην ελληνική κοινωνία το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης».

Οι τοπικές οικονομίες

Η παρουσία των ελεύθερων κατασκηνωτών είναι ιδιαίτερα ζωογόνος για την οικονομία της τοπικής κοινωνίας που τους φιλοξενεί, συμφωνούν οι περισσότεροι δήμαρχοι. Ο Ιάκωβος Ρούσσος από την Ανάφη – που έχει ήδη βάλει ισχυρό «μπλόκο» στην ανεξέλεγκτη κατασκήνωση – τονίζει: «Θα είμαστε άδικοι αν δεν αναγνωρίσουμε ότι τα τελευταία τουλάχιστον 10 χρόνια το νησί αναδείχθηκε σε μεγάλο βαθμό από το συγκεκριμένο κομμάτι τουριστικού πληθυσμού, εγώ προσωπικά το είχα στηρίξει». Παρ’ όλα αυτά, όπως παραδέχεται, ο προσανατολισμός της Ανάφης είναι πλέον διαφορετικός και στρέφεται στις μικρές ξενοδοχειακές μονάδες.

Ελλείψει ενός οργανωμένου χώρου κατασκήνωσης και με δεδομένο ότι οι συγκεκριμένοι επισκέπτες κρατούν ζωντανή την τοπική οικονομία, η δήμαρχος Γαύδου Λίλιαν Στεφανάκη παραδέχεται τη ζωτική σημασία που έχουν αποκτήσει για τους επαγγελματίες του νησιού. «Το νησί διαθέτει γύρω στις 300-320 κλίνες. Υπάρχουν οικογενειακές επιχειρήσεις που πρέπει να δουλέψουν και οι οποίες δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν στηριζόμενες αποκλειστικά στις κλίνες. Οπότε χρειαζόμαστε και το ελεύθερο κάμπινγκ» υπογραμμίζει και βρίσκει σε αυτό σύμφωνο τον συνάδελφό της από τον Δήμο Καντάνου-Σελίνου, Αντώνη Περράκη. «Οι άνθρωποι αυτοί εισφέρουν σημαντικά στην οικονομία. Οταν έρχεται κάποιος κατασκηνωτής, είναι φυσικό να επισκεφθεί τα τοπικά μαγαζιά, οι άνθρωποι δεν είναι αποκομμένοι από την οικονομία. Ειδικότερα οι παλαιότεροι ό,τι είχαν το ξόδευαν στα τοπικά μαγαζιά» περιγράφει.

Η Μαρία Καμμά εξηγεί πόσο σημαντική είναι η παρουσία των κατασκηνωτών στο νησί της Τήλου, του τόπου με την πλέον φιλική στάση απέναντι στο ελεύθερο κάμπινγκ. «Είμαστε ένα ακριτικό νησί και οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν βασικό πυλώνα της οικονομίας μας. Στην τελική όμως όλο αυτό που συζητάμε δεν έχει να κάνει μόνο με την οικονομία και με τα χρήματα αλλά και με τις ανθρώπινες σχέσεις. Και αυτό για εμάς είναι πέρα και πάνω από όλα» σημειώνει.

Κατακόρυφη υποβάθμιση

Στον αντίποδα, ο Γιάννης Αθανασίου στέκεται στη ζημιά που, όπως υποστηρίζει, έχει υποστεί το Αγκίστρι: «Με το ελεύθερο κάμπινγκ έγινε κατακόρυφη υποβάθμιση του νησιού μας. Δεκαεπτά χρόνια που υπηρετώ την Τοπική Αυτοδιοίκηση είμαι πεπεισμένος πως η παρουσία των ελεύθερων κατασκηνωτών μόνο κακό κάνει και τίποτα περισσότερο. Τα μόνα που εξυπηρετούνται είναι τα πλοία της γραμμής που κόβουν περισσότερα εισιτήρια. Η παρουσία των κατασκηνωτών είναι αποτρεπτική για τους τουρίστες που θα ήθελαν να επισκεφθούν το νησί».

Σκηνίτες δύο ταχυτήτων

Σκηνή, στρώμα, υπνόσακος και φύγαμε… Η γοητεία του ελεύθερου κάμπινγκ έγκειται, σύμφωνα με τους φανατικούς φίλους του, ακριβώς στην αίσθηση της ελευθερίας που παρέχει. Ολα γίνονται στη φύση με τα βασικά και απαραίτητα «εφόδια» του… πολιτισμένου κόσμου. Γίνονται όμως σεβαστά τα δάση και οι ακτές που φιλοξενούν τους κάμπερ από τους ίδιους; Πέραν του οικονομικού αποτυπώματος, οι τοπικοί παράγοντες εστιάζουν και στο περιβαλλοντικό.

«Πέρυσι είχαμε ένα περιστατικό πυρκαγιάς, υπήρξαν υπόνοιες ότι έγινε από υπαίθρια κατασκήνωση, αλλά δεν μπορώ να το πω με σιγουριά αυτό. Ετρεξε πάρα πολύς κόσμος και πολλοί ελεύθεροι κατασκηνωτές για να βοηθήσουν στην κατάσβεση, ήταν συγκινητική η προσέλευσή τους» θυμάται ο δήμαρχος Σαμοθράκης Νίκος Γαλατούμος.

Σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος, ο δήμαρχος Αγκιστρίου Γιάννης Αθανασίου, ο οποίος, όπως λέει, έχει συμμετάσχει προσωπικά σε ελέγχους για παράνομους σκηνίτες, βασισμένος στην εμπειρία του, εκφράζει την πεποίθηση ότι «δεν σέβονται το περιβάλλον»: Ελλοχεύει διαρκώς ο κίνδυνος πυρκαγιάς διότι δεν προσέχουν τίποτα. Βάζουν φωτιά μέσα στο δάσος για να ψήνουν… Και μιλάμε για ένα νησί με 85% δασοκάλυψη».

Τον προβληματισμό της για τους μη ευσυνείδητους κατασκηνωτές, που ενδεχομένως αμαυρώνουν την εικόνα του συνόλου τους, εκφράζει και η Λίλιαν Σταματάκη από το νοτιότερο σημείο της Ευρώπης. «Δυστυχώς όλοι όσοι έρχονται δεν έχουν την ίδια περιβαλλοντική παιδεία και αυτό θέλουμε να το τονίσουμε: Η Γαύδος διαθέτει ένα ευαίσθητο οικοσύστημα που πρέπει να το προστατεύσουμε και να διατηρηθεί για τις επόμενες γενιές. Οι περισσότεροι κατασκηνωτές που έρχονται είναι ευαισθητοποιημένοι και μας βοηθούν σε αυτό το έργο, ωστόσο υπάρχει πάντα και μια προβληματική μειοψηφία» εξηγεί. Υπερήφανος για τους επισκέπτες των μοναδικών ακτών της Νότιας Κρήτης δηλώνει ο δήμαρχος Καντάνου-Σελίνου Αντώνης Περράκης. «Από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι οι άνθρωποι αυτοί σέβονται το περιβάλλον, προσέχουν ιδιαίτερα να μην προκληθεί πυρκαγιά και μαζεύουν τα σκουπίδια τους. Οι παραλίες που έχουν ελεύθερους κατασκηνωτές είναι ίσως πιο καθαρές και από άλλες. Στο Κεδρόδασος, για παράδειγμα, δεν θα δείτε ίχνος σκουπιδιού ή γόπας» λέει, δίνοντας τον λόγο στη δήμαρχο Τήλου Μαρία Καμμά που συμφωνεί: «Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές αποτελούν μια κοινότητα που σέβεται τον χώρο που τη φιλοξενεί, τους ανθρώπους, την κουλτούρα του νησιού και το περιβάλλον. Σαν δημοτική αρχή, ουδέποτε μας απασχολεί η καθαριότητα και η ευταξία στην παραλία της Ερίστου, ακριβώς επειδή τη φροντίζουν εξ ολοκλήρου οι κατασκηνωτές της».

«Υπάρχουν απαράβατοι κανόνες, η τήρησή τους είναι θέμα παιδείας»

Πέρα όμως από τους τοπικούς άρχοντες, βασικός παράγοντας στην εξίσωση του ελεύθερου κάμπινγκ είναι οι ίδιοι οι κατασκηνωτές. Είναι αυτοί που απολαμβάνουν τη φιλοξενία παρθένων περιοχών μοναδικού κάλλους αλλά και αυτοί που καλούνται να παραδώσουν τα «σποτ» τους όπως ακριβώς τα βρήκαν. Είναι, επίσης, αυτοί που αναλαμβάνουν να συνετίσουν απείθαρχους «γείτονες» στους άγραφους κανόνες της ελεύθερης κατασκήνωσης αλλά και ενίοτε να πληρώσουν για την τοποθέτηση του αντίσκηνού τους – ενδεχομένως ακριβότερα και από ό,τι θα πλήρωναν για ένα άνετο ενοικιαζόμενο δωμάτιο, αφού το πρόστιμο για την κατασκήνωση σε μη οριοθετημένη περιοχή αγγίζει τα 300 ευρώ.

Ο Θωμάς Καραγκούνης είναι ελεύθερος κατασκηνωτής τα τελευταία 17 χρόνια και έχει βρεθεί με τη σκηνή του σε «φιλόξενους» αλλά και «αφιλόξενους» τόπους. «Είχα την πρώτη επαφή μου με το ελεύθερο το καλοκαίρι του 2006 στη Βόρεια Ελλάδα. Τότε 16 χρόνων, ξεκινήσαμε να εξερευνούμε τον κόσμο γύρω μας, να πιέζουμε τα όριά του. Στην αρχή, απλώς με μια σκηνή, φωτιά στην παραλία και δύο-τρία καλά φιλαράκια. Σήμερα, στο 2023, ο όρος “πολυκατοικία”, έχει μεταφερθεί και στο ελεύθερο κάμπινγκ, σε γνωστές παραλίες, όπου πλέον παρατηρούμε πολλές σκηνές τη μία δίπλα – κολλητά – στην άλλη. Ταυτόχρονα, το κάμπινγκ έχει “αποδαιμονοποιηθεί”. Ωστόσο, η νομοθεσία είναι ξεκάθαρη με το τι είναι νόμιμο και τι όχι, γι’ αυτό και συνήθως αρκούμαστε στους “φιλικούς” προς τους κάμπερ προορισμούς, στους οποίους απλώς δεν μας “γράφουν”» λέει στο «Βήμα», περιγράφοντας το… mondus operandi των «ομοϊδεατών» του.
«Σπάνια θα συναναστραφείς με τα άτομα που δεν σε θέλουν εκεί… Στα μικρά χωριά της Εύβοιας που είχαμε μείνει από λάστιχο και ήρθαν από την πλατεία του χωριού να μας βοηθήσουν, μέχρι τη Σαμοθράκη που αν σηκώσεις χέρι για οτοστόπ δεν θα περιμένεις πάνω από πέντε λεπτά ή στη Νότια Πελοπόννησο που σκαλώσαμε στην άμμο με το αυτοκίνητο και μας έβγαλαν έξι ντόπιοι με ένα σκοινί.

Στη Χαλκιδική, τέλος άνοιξης, θυμάμαι να μη βρίσκουμε φαγητό – ήταν όλα κλειστά καθότι off season – και ένας κάτοικος άναψε φωτιά για να μας ψήσει να φάμε» περιγράφει. Και σπεύδει να εξηγήσει ότι το ελεύθερο κάμπινγκ κάθε άλλο παρά «απόλυτο χάος» είναι.

Οπως τονίζει, υπάρχουν κανόνες απαράβατοι: «Οταν κάνεις κάμπινγκ, δεν είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις – να φωνάζεις μέσα στο βράδυ, να βάζεις τέρμα τη μουσική, να ανάβεις φωτιά όπου θέλεις. Δυστυχώς, υπάρχουν και αυτοί που δημιουργούν προβλήματα και δεν σέβονται τους γύρω τους. Ομως, το ποσοστό τους είναι μικρό και δεν το συναντάς συχνά. Το να μολύνουν το περιβάλλον ή να αφήσουν τον χώρο με σκουπίδια είναι κάτι που δεν θα έπρεπε να το συζητάμε. Συμβαίνει, βέβαια, ακόμα. Είναι θέμα παιδείας. Το ίδιο άτομο θα πετάξει το αποτσίγαρο από το αυτοκίνητό του».

«Οφείλουμε να δείξουμε στις τοπικές κοινωνίες και στις κρατικές αρχές ότι οι κάμπερ – απλοί άνθρωποι, δηλαδή – σέβονται τον τόπο και το περιβάλλον, ενισχύουν την τοπική κοινωνία και στο τέλος αφήνουν τον χώρο σε καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι τον βρήκαν.
Ετσι, θα εκλείψει η καχυποψία απέναντί τους, θα δημιουργηθεί ένα θετικό κλίμα αλληλεγγύης και θα βελτιωθεί η εικόνα που έχουν οι τοπικές κοινωνίες για τον σημερινό κάμπερ» καταλήγει ο 33χρονος.