Ο «σιδηρούς βραχίων» του Πατριαρχείου Μόσχας

Με πυρά κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη, του θεσμού που εκπροσωπεί, του ρόλου, της ιστορίας και της πορείας του στο διάβα των αιώνων, απαντούν σχεδόν σε ημερήσια βάση τα στελέχη του πολυθρύλητου Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Υποθέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, με αφορμή την παραχώρηση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Ο «σιδερένιος βραχίονας» του Πατριαρχείου Μόσχας, ο οποίος από το 1946 ειδικεύεται στη διπλωματία και τα στελέχη του αποτελούν τους κορυφαίους των κορυφαίων της Εκκλησίας της Ρωσίας, απολαμβάνουν τη στήριξη του εκάστοτε πατριάρχη, ταξιδεύουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, έχοντας πάντα στο πλευρό τους την κρατική μηχανή του πανίσχυρου κράτους τους, δημιουργούν νέες σφαίρες επιρροής μοιράζοντας δώρα, τώρα πέρασε στον πόλεμο.

Εναν πόλεμο που δείχνουν να διεξάγουν με βάση τις αρχές της στρατηγικής, όπως τις όρισε ο πρώσος θεωρητικός Καρλ φον Κλαούζεβιτς και σύμφωνα με τον οποίο «στον πόλεμο χτυπάμε πρωτίστως το κέντρο βάρους του εχθρού». Ετσι, τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα, με συνεντεύξεις, δηλώσεις, τοποθετήσεις και ανακοινώσεις, αμφισβητούν το κέντρο βάρους του «εχθρού». Και αφού αμφισβήτησαν την οικουμενικότητα του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, τις τελευταίες ώρες τού αφαιρούν ακόμα και το δικαίωμα του συντονισμού των ορθοδόξων Εκκλησιών.

Τρία επίλεκτα στελέχη

Τρεις κληρικοί, ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ κ. Ιλαρίωνας, πρόεδρος της Επιτροπής Εκκλησιαστικών Υποθέσεων, ο αντιπρόεδρος πρωτοπρεσβύτερος Νικολάι Μπαλασόφ και ο γραμματέας για τις σχέσεις με τις ορθόδοξες Εκκλησίες Ιγκορ Γιακιμτσούκ είναι οι «διπλωμάτες» που κινούν τα νήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ διαδέχθηκε τον ίδιο τον Κύριλλο, ο οποίος μέχρι και την εκλογή του το 2009 στον πατριαρχικό θρόνο ως Μητροπολίτης Σμολένσκ ήταν ο κορυφαίος των κορυφαίων των εκκλησιαστικών «διπλωματών» επί δεκαετίες.

Ο βραχύσωμος κ. Ιλαρίωνας δείχνει να μετράει τους φίλους του, καθώς είναι ο κύριος χειριστής της υπόθεσης «Ουκρανία». «Δηλώσατε ότι ο πρόεδρος Ποροσένκο δωροδόκησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σας ερωτώ ευθέως: Μπορείτε να το αποδείξετε, αδικείτε τη Μητέρα Εκκλησία και θα έχετε την κατάρα της… Είναι ασυγχώρητο όταν εν γνώσει σας ψεύδεστε» φέρεται να δήλωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος απευθυνόμενος στον Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ σε εκείνη των ολίγων ωρών επίσκεψη στα τέλη Αυγούστου του Πατριάρχη Μόσχας στο Φανάρι, με θέμα την τύχη της Ουκρανίας. «Μακαριότατε, ο αδελφός δεν το έχει πράξει μία φορά αλλά συνεχώς είναι επιθετικός και τρέφει εχθρικά αισθήματα για τη Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως. Σας παρακαλώ να τον επιπλήξετε και να τον συμμαζέψετε γιατί σας προκαλεί ζημιά» «προκάλεσε και προσκάλεσε» ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης τον αδελφό του της Μόσχας σύμφωνα με τα πρακτικά της συνάντησης που είδαν το φως της δημοσιότητας στη διαδικτυακή ιστοσελίδα orthodoxia.info και δεν διαψεύστηκαν.

Δύο μήνες μετά ο κ. Ιλαρίωνας συνεχίζει να ανεβάζει τους τόνους και να σκληραίνει την αντιπαράθεσή του με το Φανάρι· άλλωστε πλέον έχει την αφορμή. Στα 54 του χρόνια ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ έχει βρεθεί σε όλες τις ηπείρους, επισκέφθηκε περισσότερες από 100 χώρες και 300 πόλεις, προωθώντας τα συμφέροντα του Πατριαρχείου Μόσχας. Με ιδιωτικά αεροπλάνα, τρένα και πλοία ταξιδεύει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, υποστηριζόμενος από την κρατική ρωσική μηχανή, και χτίζει ναούς και πνευματικά κέντρα, ενώ προωθεί και την πολιτιστική εικόνα του Πατριαρχείου που εκπροσωπεί. Λάτρης του Τσαϊκόφσκι και του Μπαχ ο κατά κόσμον Γρηγόριος Βαλέργεβιτς Αλφέγεφ, αφοσιωμένος στη μουσική, στη φιλοσοφία και στη θεολογία, μιλάει έξι γλώσσες, μεταξύ των οποίων και ελληνικά. Διαδέχθηκε τον Πατριάρχη Μόσχας κ. Κύριλλο στην ηγεσία της Επιτροπής, με τον οποίο συνδέονται πνευματικά από τον «γερόλυκο» της εκκλησιαστικής διπλωματίας – πρόεδρο του ίδιου Τμήματος από το 1960 έως το 1972 -, τον Μητροπολίτη Λένινγκραντ και Νοβγκόροντ Νικόδημο Ροτόφ.

Μπαλασόφ και Γιακιμτσούκ

Στον «αντίποδα» του Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ ο πάντα ψύχραιμος πρωθιερέας Νικολάι Μπαλασόφ, αντιπρόεδρος του Τμήματος, ο οποίος δεν μοιράζει χαμόγελα. Στοχευμένος και προσηλωμένος, αποφεύγει τις εξάρσεις. Επιτίθεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο επί δεκαετίες, με έναν τρόπο ωστόσο που αποφεύγει να κόψει τις γέφυρες επικοινωνίας. Πρόκειται για έναν εκ των ισχυροτέρων εγγάμων κληρικών της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με άμεσες προσβάσεις στο Κρεμλίνο, στη Δούμα και στο υπουργείο Εξωτερικών της χώρας του. Στα 62 του χρόνια αποτελεί τον «σιδηρό» του «σιδηρού» βραχίονα του Πατριαρχείου Μόσχας και «έκφραση» της οργανωτικής δομής του. Χημικός και θεολόγος, είναι πατέρας δύο παιδιών και από τα νεανικά του χρόνια βρίσκεται δίπλα στον κ. Κύριλλο.

Ο τρίτος της ομάδας γεννήθηκε το 1972 και αποτελεί πνευματικό παιδί του Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ. Κυρίλλου. Πρόκειται για τον πρωθιερέα Ιγκορ Γιακιμτσούκ, επί δεκαετίες γραμματέα για τις σχέσεις με τις ορθόδοξες Εκκλησίες. Γόνος εκκλησιαστικής οικογένειας, σπούδασε νοσηλευτική και θεολογία και υπηρέτησε στις πρώτες βοήθειες προτού χειροτονηθεί από τον Πατριάρχη Μόσχας κ. Κύριλλο, την εποχή που ήταν μητροπολίτης Σμολένσκ. Ελληνομαθής και πατέρας δύο παιδιών, σπάνια χαμογελάει και αποτελεί την πρώτη γραμμή αντιμετώπισης των προβλημάτων του Πατριαρχείου Μόσχας με τις ορθόδοξες Εκκλησίες.

Στα 1946 στην ορθόδοξη κοινότητα εμφανίζεται για πρώτη φορά το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων… Είναι η εποχή της σταλινικής Ρωσίας. Και κανένας στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν καταλαβαίνει ή δεν θέλει να καταλάβει ποιοι είναι οι στόχοι της δημιουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας στο εσωτερικό του Πατριαρχείου. Στα 70 και πλέον έτη που μεσολάβησαν από τη δημιουργία του, πέντε αρχιερείς βρέθηκαν στο τιμόνι της ηγεσίας του – ανάμεσά τους κορυφαίοι κληρικοί όπως ο Μητροπολίτης Λένινγκραντ και Νοβγκόροντ κ. Νικόδημος και ο σημερινός Πατριάρχης Μόσχας.

Το χαρακτηριζόμενο ως υπουργείο Εξωτερικών του Πατριαρχείου Μόσχας βρέθηκε πολλές φορές στο μικροσκόπιο των κρατικών αρχών, του άλλοτε κραταιού και πανίσχυρου πρόεδρου της Επιτροπής Εκκλησιαστικών Υποθέσεων του Κρεμλίνου Γκέοργκι Καρπόφ, του Στάλιν… του Χρουστσόφ, σήμερα του Βλαντίμιρ Πούτιν, της NKVD, της διαδόχου της KGB και της σημερινής FSB. Δεν είναι λίγες οι φορές που σε στελέχη του έχουν αποδοθεί και κωδικές ονομασίες όπως «Σχετοσλάβ», «Οστρόφσκι», «Αδάμαντας» ή «Μιχαήλοβιτς». Και ακόμη πιο εντυπωσιακές είναι οι εκθέσεις που έχουν διαρρεύσει κατά καιρούς για ορισμένους από τους επικεφαλής του. «Ζηλωτής, φιλόδοξος και εγωιστής» ήταν κάποιοι χαρακτηρισμοί σε αναφορές ρώσου αξιωματούχου στα μέσα της δεκαετίας του ‘50. Ακόμη και η απομάκρυνση στελεχών του κατά το παρελθόν έγινε με συνοπτικές διαδικασίες.

Ανεξάρτητα από όλα αυτά, το συγκεκριμένο εκκλησιαστικό «υπουργείο Εξωτερικών» στήριξε το Πατριαρχείο Ρωσίας, έφερε πιο κοντά την Εκκλησία της Μόσχας στην Οικουμενική κίνηση, συνέβαλε στον διάλογο με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, πρωτοστάτησε στην αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας και οργάνωσε τις μητροπόλεις του Πατριαρχείου στο Εξωτερικών.

Με τα ατελείωτα χρήματα που διαθέτει, τον μηχανισμό και την οργανωτική του δομή, που είναι άρτια, έχει προσφέρει πολλές υπηρεσίες στο Πατριαρχείο Μόσχας. Σήμερα όμως πρέπει να φέρει σε πέρας μια υπόθεση που προκαλεί μεγάλους τριγμούς… Ο φάκελος «Ουκρανία» μόλις άνοιξε και ο «σιδηρούς βραχίων» πρέπει να τον κλείσει πάση θυσία χωρίς απώλειες.