Μια ανάσα μακριά από την πιάτσα ναρκωτικών στην οδό Αριστοτέλους της Αθήνας, εκεί που η ζωή κοστολογείται όσο λίγα γραμμάρια ηρωίνης, τα τελευταία δύο χρόνια ένας χώρος προσφέρει ασφάλεια σε όλους εκείνους που για χρόνια ζουν στο περιθώριο, φλερτάροντας ακόμα και με τον θάνατο.

Ετσι, στο θλιβερό περιβάλλον της πιάτσας των ναρκωτικών τον Απρίλιο του 2022 κάτι άλλαξε. Στον αριθμό 46 της οδού Καποδιστρίου άνοιξε τις πόρτες του το «STEKI 46», ο πρώτος στη χώρα – αλλά και σε όλη την Ανατολική Ευρώπη – σταθερός Χώρος Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) από τον ΟΚΑΝΑ ή αλλιώς το στέκι των εξαρτημένων. Εκεί όπου ενεργοί χρήστες μπορούν να κάνουν επιτηρούμενοι ενέσιμη ή εισπνεόμενη χρήση ουσιών με καθαρά σύνεργα.

Το πρόβλημα χρήσης ναρκωτικών στο κέντρο της Αθήνας εξάλλου έχει ήδη κορυφωθεί, με αποτέλεσμα οι αρμόδιοι φορείς να αναζητούν νέους τρόπους διαχείρισης του προβλήματος και στήριξης όλων εκείνων που είδαν τα χρόνια να προσπερνούν και το μόνο που θυμούνται είναι η λίγων ωρών «γαλήνη» που τους προσφέρουν οι ουσίες.

Πρώτη κινητή μονάδα στη Θεσσαλονίκη

Μάλιστα πολύ σύντομα – και για πρώτη φορά στη χώρα – ο ΟΚΑΝΑ αναμένεται να λειτουργήσει και στη Θεσσαλονίκη κινητό ΧΕΧ, «που θα καλύψει τις ανάγκες των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης στο πεδίο και δεν έχουν ενταχθεί ή δεν επιθυμούν να ενταχθούν ακόμη σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα, θα προστατεύσει τους ωφελουμένους από μεταδιδόμενα νοσήματα και πιθανή υπερδοσολογία», όπως εξηγεί ο προϊστάμενος δικτύου υπηρεσιών άμεσης πρόσβασης Νομού Θεσσαλονίκης του ΟΚΑΝΑ, Παναγιώτης Ζούπας.

Η μονάδα αυτή αναμένεται να βγει στους δρόμους το καλοκαίρι, ενώ θα περιλαμβάνει ενισχυμένη ομάδα επιστημόνων που θα τη στηρίξουν. Στη Θεσσαλονίκη δημιουργείται, παράλληλα, και το πρώτο Κέντρο Αναφοράς Τοξικώσεων και Υπερδοσολογίας της Ελλάδας, το οποίο θα λειτουργεί ως ένας κόμβος άμεσης πληροφόρησης και ενημέρωσης φορέων του συστήματος υγείας για τη διαχείριση και αντιμετώπιση τοξικώσεων σε πραγματικό χρόνο.

Με τα μάτια των χρηστών

Επιστρέφοντας στην Αθήνα, τον Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης στην οδό Καποδιστρίου επισκέπτεται συχνά ο Δ. Γ. που δέχεται να μας μιλήσει, ωστόσο για ευνόητους λόγους επιθυμεί να κρατήσει την ανωνυμία του. Για αρκετά χρόνια ζει στον σκοτεινό κόσμο των ουσιών, αντιμετωπίζοντας σχεδόν καθημερινά τον φόβο, την επιθετικότητα και τις κακοποιητικές συμπεριφορές που συναντούσε στο πεζοδρόμιο.

Τους τελευταίους μήνες όμως αυτός ο φόβος έχει δώσει τη θέση του στο αίσθημα ασφάλειας, κάθε φορά που περνά την πόρτα του ΧΕΧ για να κάνει χρήση σε μία από τις 12 ειδικά διαμορφωμένες θέσεις, υπό το… βλέμμα των ειδικών. «Λίγα μέτρα από την πιάτσα, κι όμως είναι ένα ασφαλές μέρος» λέει.

«Στην αρχή αναρωτιόμουν λίγο γιατί υπάρχει αυτό το μέρος. Αλλά μετά ήρθα εδώ και ένα μέλος του προσωπικού έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον να με βοηθήσει. Για τα μπάνια, για τα ρούχα μου, αν χρειαστώ βοήθεια με συμβουλές, πρόσβαση σε υπηρεσίες, μέχρι και την παρακίνηση να μπούμε σε ένα πρόγραμμα θεραπείας. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για εμάς» λέει η Ε. Α., μία από τους 150 χρήστες που σε καθημερινή βάση βρίσκονται στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο.

«Μειώνουν κινδύνους και σώζουν ζωές»

«Ο πρώτος ΧΕΧ στη χώρα μας αποτέλεσε μια καινοτομία πριν από δύο χρόνια. Σήμερα αποτελεί μια βέλτιστη πρακτική που λαμβάνει μνεία για τα επιτεύγματά του από τη διεθνή κοινότητα. Αυτό μας οδηγεί στο να αντιληφθούμε τη σημασία του για τους ωφελουμένους και την κοινωνία, αλλά και το πόσο απαραίτητη δομή είναι» εξηγεί στο «Βήμα» ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, Θανάσης Θεοχάρης, ο οποίος μιλώντας πρόσφατα στην 67η Σύνοδο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά στη Βιέννη τόνισε πως δεν θα πρέπει να φοβόμαστε αντίστοιχες πολιτικές καθώς «μειώνουν τον κίνδυνο και σώζουν ζωές».

Και τα αριθμητικά στοιχεία το αποδεικνύουν: Στους 24 αυτούς μήνες λειτουργίας του χώρου έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά 37.285 επισκέψεις για ασφαλέστερη χρήση, καλύπτοντας την ανάγκη περισσότερων από 150 ατόμων καθημερινά. Στους 1.675 μοναδικούς ωφελουμένους, δε, ηλικίας από 25 έως 60 ετών, έχουν παρασχεθεί και επιπλέον υπηρεσίες, όπως είναι η σίτιση, η υγιεινή κ.ά. Το στοιχείο όμως που προκαλεί μεγάλη εντύπωση σε αυτά τα δύο χρόνια είναι ότι εντός του ΧΕΧ έχουν σωθεί 318 ανθρώπινες ζωές.

Μάλιστα, σε 135 περιπτώσεις υπερδοσολογίας χορηγήθηκε ναλοξόνη, το… αντίδοτο στην υπερβολική δόση, σώζοντας τη ζωή των χρηστών, ενώ σε 183 περιστατικά έγινε πρόληψη πιθανής υπερδοσολογίας μέσω στενής παρακολούθησης.

Μάλιστα, η φήμη που έχει το «STEKI 46» έχει ταξιδέψει και εκτός των ελληνικών συνόρων, καθώς η συγκεκριμένη πρακτική του ΟΚΑΝΑ παρουσιάστηκε τόσο στο αγγλικό κοινοβούλιο ως παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής προς υιοθέτηση όσο και σε διεθνή και πανευρωπαϊκά συνέδρια.

Κινητές μονάδες και στην Αθήνα

Η κεντρική ιδέα ωστόσο ήταν ο Χώρος Εποπτευόμενης Χρήσης του ΟΚΑΝΑ να συμπληρωθεί, έπειτα από απόφαση του Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με τον Οργανισμό, από αντίστοιχες κινητές μονάδες, στις οποίες θα μπορεί να γίνεται με επίβλεψη χρήση από τα τοξικοεξαρτημένα άτομα.

Και ενώ το αρχικό χρονοδιάγραμμα ήθελε τα αυτοκινούμενα οχήματα να βγαίνουν στους δρόμους της Αθήνας προς το τέλος του 2020, τέσσερα χρόνια μετά οι κινητές αυτές μονάδες – πέντε τον αριθμό, με βάση τον αρχικό σχεδιασμό – φαίνεται πως έχουν μείνει στα χαρτιά.

Στελέχη της νέας δημοτικής αρχής τονίζουν στο «Βήμα» πως ύστερα από πολύμηνη καθυστέρηση, εξαιτίας γραφειοκρατικών διαδικασιών, αναμένεται πιθανότατα μέσα στον επόμενο μήνα να κυκλοφορήσουν δύο – και όχι πέντε – μεγάλες κινητές μονάδες, 10 τόνων η καθεμία.

Αυτές θα είναι στελεχωμένες με νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό, ψυχολόγους αλλά και κοινωνικούς λειτουργούς καθώς και ειδικούς θεραπευτές, οι οποίοι θα είναι απεξαρτημένοι και θα βοηθούν στην προσέγγιση των εξαρτημένων ατόμων στον δρόμο. Με αυτόν τον τρόπο, όπως εξηγούν, ο Χώρος Εποπτευόμενης Χρήσης θα πηγαίνει στον χρήστη και όχι το αντίστροφο.

  • 37.285 επισκέψεις για ασφαλέστερη χρήση πραγματοποιήθηκαν στο «Στέκι 46» κατά τους πρώτους 24 μήνες της λειτουργίας του.
  • 25-60 έτη είναι η διακύμανση της ηλικίας των 1.675 χρηστών που έχουν ωφεληθεί από το πρόγραμμα.
  • 318 ζωές έχουν σωθεί εντός του Χώρου Ελεγχόμενης Χρήσης, καθώς αντιμετωπίστηκαν περιπτώσεις υπερδοσολογίας ή έγινε πρόληψη πιθανής υπερδοσολογίας.