Η ιστορία, με την οποία τυχαία «συναντήθηκε» το 2016, εκτυλίσσεται πριν από 137 ολόκληρα χρόνια. Μια μαρμάρινη ταφόπλακα γραμμένη στα ελληνικά και θαμμένη κάτω από το πατρικό σπίτι του τούρκου κινηματογραφιστή Κερέμ Σογιλμάζ, στο χωριό Καρατζάκιοϊ, περίπου 100 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Κωνσταντινούπολης, κατάφερε να ενώσει δύο λαούς.
Εγινε, μάλιστα, η… πρωταγωνίστρια ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αναζητώντας τη Ροδάκη» που έκανε πρεμιέρα τον Μάρτιο του 2023 στη Θεσσαλονίκη και ετοίμασε βαλίτσες για διεθνή φεστιβάλ, με σταθμούς όπως η Κωνσταντινούπολη, το Λος Αντζελες και σε λίγες ημέρες το Καστελλόριζο, όπου θα διαγωνιστεί στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Beyond Borders».
Ολα ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2016, όταν ο Κερέμ Σογιλμάζ, ο οποίος ζει μόνιμα στην Κοπεγχάγη, βρέθηκε στο χωριό της γιαγιάς του για να επιβλέψει εργασίες ανακαίνισης του σπιτιού της. Ξαφνικά οι εργάτες εντόπισαν ένα κομμάτι μάρμαρο, πάνω στο οποίο υπήρχε μια επιγραφή σε μια γλώσσα που κανείς από τους παρευρισκομένους δεν γνώριζε: «Ενθάδε κείται η δούλη του Θεού Χρυσούλα Ροδάκη θανούσα τη δεκάτη ογδόη Μαρτίου 1887».
Παρ’ όλο που δεν είχε ιδέα για το τι ακριβώς έγραφε η πλάκα, ο τούρκος κινηματογραφιστής σκέφτηκε πως δεν θα έπρεπε να καταλήξει στα σκουπίδια μαζί με τα υπόλοιπα μπάζα. Οταν, δε, κατάφερε πια να… αποκρυπτογραφήσει την επιγραφή, πήρε την απόφαση να φτάσει αυτή η ταφόπλακα στους απογόνους της Χρυσούλας Ροδάκη.
Δημιούργησε μια σελίδα στο Facebook για αυτόν τον σκοπό, όπου άρχισε να «ανεβάζει» σχετικές φωτογραφίες. Τα μηνύματα που λάμβανε ο κινηματογραφιστής κατά τη διάρκεια της αναζήτησης των απογόνων της Ροδάκη ήταν εκατοντάδες και από κάθε γωνιά της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ελαβε μηνύματα που τον πληροφορούσαν πως οι Ελληνες από το χωριό της γιαγιάς του μετεγκαταστάθηκαν στο χωριό Δορκάδα Θεσσαλονίκης.
«Και αυτή την πληροφορία τη βρήκα ιδιαίτερα χρήσιμη, αφού karaca – το χωριό λέγεται Karacakoy – είναι το ζαρκάδι ή η δορκάδα στα ελληνικά. Αγνοούσα το γεγονός ότι από το χωριό μου είχαν φύγει οι τελευταίοι Ελληνες με την ανταλλαγή ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών πριν από έναν αιώνα».
Χρειάστηκε έλεγχος πληροφοριών, επαφές με επίσημους φορείς τόσο σε Ελλάδα όσο και σε Τουρκία και πολλές ώρες ψαξίματος για να βρεθεί έστω και ένα στοιχείο που θα τον οδηγούσε στην οικογένεια της Ροδάκη. Πριν από δύο χρόνια, μια πληροφορία που έφτασε στον 40χρονο Κερέμ τον ενημέρωνε για έναν κάτοικο Θεσσαλονίκης, ο οποίος πιθανότατα έχει κάποια σχέση με την ιστορία. Και τότε άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι που είχε… μπλεγμένες τις ιστορίες δύο λαών.
Τον Οκτώβρη του 2022 ο 40χρονος Κερέμ έφτασε στη πόλη του Θερμαϊκού όπου συναντήθηκε με τον Θεόδωρο Γεωργιάδη, ο οποίος, όπως αποδείχθηκε, είναι τελικά ο ανιψιός της νεαρής θανούσης Χρυσούλας Ροδάκη. Οσο για την επιτύμβια στήλη που ένωσε Ελληνες και Τούρκους, βρίσκεται πια σε μουσείο κοντά στην Κωνσταντινούπολη αφιερωμένο στην ανταλλαγή πληθυσμών.
«Οταν συναντήθηκα με τον κ. Θεόδωρο από τη Θεσσαλονίκη ύστερα από έξι χρόνια έρευνας, ένιωσα ανακούφιση. Η μεγάλη του περιέργεια για το παρελθόν της οικογένειάς του με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να γνωρίζουμε την ιστορία της δικής μας οικογένειας. Οταν ήρθε στο χωριό μας και είδε την ταφόπλακα, συγκινήθηκε πολύ» εξηγεί στο «Βήμα» ο Κερέμ Σογιλμάζ.
Η ιστορία 130 και πλέον ετών της Ροδάκη «χώρεσε» σε ένα φιλμ μόλις 57 λεπτών, το οποίο ξεκίνησε να προβάλλεται μέσα στο 2023, τη χρονιά που συμπληρώθηκαν τα 100 χρόνια από την ανταλλαγή πληθυσμών που ορίστηκε με τη Σύμβαση της Λωζάννης και αφορούσε περίπου ενάμισι εκατομμύριο Ελληνες που ζούσαν στην Τουρκία και μισό εκατομμύριο μουσουλμάνους που βρίσκονταν στην Ελλάδα.
Μέσα από τη δημιουργία της ταινίας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, συνειδητοποίησε ότι όταν οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσω της μουσικής, του φαγητού και των κοινών ιστοριών, «μπορούν να παρακάμψουν το αφήγημα που επιβάλλει το κράτος, το οποίο οδηγεί σε πόλωση που φέρνει φόβο. Είμαι υπερήφανος για την ταινία γιατί δείχνει αυτό χωρίς να προωθεί καμία πολωτική ιδεολογία. Ο διαχωρισμός των ανθρώπων έχει ακόμη συναισθηματική επίδραση και στις δύο πλευρές του Αιγαίου και μερικές φορές απλά είναι η κούραση από την κρατική ιδεολογία και η νοσταλγία για τους γείτονες».
Τα επόμενα σχέδιά του δεν θα μπορούσαν να μην περιλαμβάνουν με κάποιον τρόπο τις δύο χώρες, το Αιγαίο αλλά και τις γεύσεις των δύο λαών.
«Εργάζομαι σε νέες ιστορίες που θα συνδέουν τους ανθρώπους της Ελλάδας και της Τουρκίας και ιστορίες που θα βοηθήσουν την Τουρκία να έχει μια καλύτερη σχέση με το παρελθόν της. Επικοινώνησε μαζί μου κάποιος που αναζητάει την καμπάνα μιας εκκλησίας που έγινε τζαμί τη δεκαετία του 1940. Τώρα εργάζομαι πάνω σε αυτή την ιστορία, γιατί η προσπάθεια των ανθρώπων να γνωρίσουν περισσότερα για το παρελθόν και να συνδεθούν με τον πόνο και το τραύμα με συγκινεί βαθύτατα».
Η αφορμή
Μετά την πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη τον Μάρτιο του 2023, η ταινία «Αναζητώντας τη Ροδάκη» έχει κερδίσει 4 βραβεία καλύτερης ταινίας και 2 τιμητικές αναφορές από διάφορα φεστιβάλ κινηματογράφου.
«Η ταινία θεωρείται μία από τις σημαντικότερες που ασχολούνται με την ανταλλαγή πληθυσμών και τα τραυματικά κοινωνικά της αποτελέσματα στους ανθρώπους» σημειώνει ο Κερέμ, ο οποίος αυτές τις ημέρες ετοιμάζει βαλίτσες για το ακριτικό Καστελλόριζο, όπου το ντοκιμαντέρ είναι μεταξύ των 18 ταινιών που περιλαμβάνονται στο κυρίως διαγωνιστικό μέρος του φεστιβάλ, το οποίο θα πραγματοποιηθεί από τις 25 Αυγούστου έως την 1η Σεπτέμβρη.
