Ηταν, ο Θόδωρος Πάγκαλος, ευτραφής, ογκώδης, με ένα μυαλό υπέροχο που σε έκανε να νιώθεις ότι ο χρόνος φεύγει πιο γρήγορα από ό,τι φεύγει συνήθως! Ηταν αθυρόστομος ακόμη κι αν του έλεγες «καλημέρα» και αν δεν ήταν σε κέφια μπορεί να σε… έβριζε. Ηταν όμως αυθόρμητος, με χιούμορ που συχνά σε αφόπλιζε. Δεν δίσταζε να σαρκάσει τον εαυτό του. «Είναι μοναδικό να μιλάς για τον εαυτό σου σαν να τον βλέπεις στον καθρέφτη». Μα πάνω από όλα ήταν πατριώτης. Ετρεξε σε όλους τους αγώνες, βάφτισε την Αναστασία, κόρη του ήρωα Τάσου Ισαάκ που δολοφόνησαν οι Τούρκοι στην πράσινη γραμμή, ήταν ο σταρ στα συμβούλια Εξωτερικών Υποθέσεων, ο διοργανωτής κάθε φορά της ελληνικής προεδρίας στην ΕΕ και όταν ήρθε η κρίση με τον Οτσαλάν, με μια φοβερή ηρεμία είπε το απλούστερο από όλους όσοι ανέλυαν το σύνθετο για την υπόθεση του κούρδου ηγέτη! Την ώρα που όλοι ντρέπονταν και μιλούσαν για προδότες, κατηγορουμένους, αυτός δεν πτοήθηκε, κατήγγειλε τους «κουραδόμαγκες» που βρήκαν και πάλι την ευκαιρία να προβάλουν τους εαυτούς τους!

Με τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1994

Το λαγούμι στο υπουργείο Εμπορίου

Δεν θα σταθώ ούτε στην υπόθεση της σημαίας των Ιμίων (που την πήρε, όπως είπε, ο άνεμος) ούτε βεβαίως στην ιστορική φράση «μαζί τα φάγαμε», γνωστά άλλωστε γεγονότα της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας του τόπου. Αλλά θα σας περιγράψω ένα άγνωστο περιστατικό, όταν ο Θόδωρος Πάγκαλος, υφυπουργός Εμπορίου το 1982, ανακάλυψε στο υπουργείο του ένα… λαγούμι μέσω του οποίου δραπέτευαν προς την πλατεία Κλαυθμώνος οι δημόσιοι υπάλληλοι: Πήγε ο αθεόφοβος, χωρίς να πει τίποτα σε κανέναν, κοτζάμ υφυπουργός, και στήθηκε μπροστά στο λαγούμι. Μόλις ξεπρόβαλλε ο υπάλληλος, του έπιανε το χέρι, ο άλλος νόμιζε ότι κάποιος ήθελε να τον βοηθήσει και μετά αντίκριζε τον Πάγκαλο. Ο υφυπουργός του τραβούσε… το αφτί και τον έστελνε πίσω στην υπηρεσία του. Μέσα σε μια μέρα συνέλαβε πάνω από 20 «δραπέτες» δημόσιους υπαλλήλους.

Με τον Κώστα Σημίτη σε συνέντευξη Τύπου στο Ζάππειο Μέγαρο το 1996

Δεν του άρεσαν τα ρουσφέτια. Μπορεί οι συνεργάτες του να εισέπρατταν τα χαρτάκια με τα λαϊκά αιτήματα, αλλά ουδέποτε ασχολούνταν με αυτά. Και όμως, όταν αφυπηρέτησε, νικημένος από το βάρος των ασθενειών που κουβαλούσε, τόλμησε να ζητήσει και αυτός το μοναδικό ρουσφέτι από τον αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Παναγιώτη Πικραμμένο: ένα πιο ευρύχωρο και πιο άνετο υπηρεσιακό αυτοκίνητο επειδή το πρόβλημα κινητικότητας που αντιμετώπιζε γινόταν όλο και περισσότερο περίπλοκο.

Η σχέση του με τον Ανδρέα

Ηταν λάτρης της παραδοσιακής ταβέρνας. Είτε ψαροταβέρνας είτε χασαποταβέρνας. Μας καλούσε συχνά σε μια ταβέρνα στα Καλύβια, στο βουνό, στη μέση του πουθενά («που είχε εξαίρετη γουρουνοπούλα», όπως έλεγε) για πολιτική συζήτηση μακριά από μικρόφωνα και κάμερες και μερικά περίεργα ώτα κάποιας τοπικής αυτοδιοίκησης. Και εκεί, στην ταβέρνα, πάνω από τον δίσκο με το γουρουνόπουλο (που είχε μάλιστα και το μήλο στο στόμα) και τα πιάτα από… παϊδάκια, ξεδιπλωνόταν μια συζήτηση ποιότητας για τα εσωτερικά της κυβέρνησης και τη διεθνή πολιτική.

Με την Ντόρα Μπακογιάννη στα μέσα τη δεκαετίας του ’90

Μίλησε ένα βράδυ για τον Ανδρέα, όταν τον πρότεινε για δήμαρχο της Αθήνας, νομίζοντας πως έτσι θα ήθελε να τον περιθωριοποιήσει. Ηταν σκεπτικός, πήγε αμέσως (ωσάν ήθελε να ανταποδώσει το «ατόπημα» Ανδρέα») στο θέμα της διαδοχής του ΠαΣοΚ: «Η ιδέα ενός διαδόχου ή της διαδοχής ήταν κάτι τελείως ξένο για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Οπως και σε πολλές άλλες μεγάλες ιστορικές φυσιογνωμίες, του ήταν αδύνατο να συλλάβει την εικόνα του κόσμου ή της πολιτικής πραγματικότητας χωρίς τον εαυτό του και μάλιστα στο επίκεντρο» μας έλεγε.

Με τον Γιώργο Παπανδρέου στο υπουργείο Εξωτερικών το 1999

Αλλά πολύ γρήγορα γυρνούσε και πάλι στον Ανδρέα λέγοντας, με εκείνη τη βαριά, γεμάτη μπάσα φωνή του, που νόμιζες πως έβγαινε από τα σωθικά του: «Χρωστώ στον Ανδρέα πολλές σημαντικές στιγμές, είμαι ευτυχής που τις έζησα μαζί του. Εζησα και δύσκολες στιγμές μαζί του, δύσκολες για τα εθνικά θέματα και την εξωτερική πολιτική, και άλλες. Επιπλέον, στη δύσκολη εποχή για τον ίδιο, δεν βγήκα απλώς στο πρώτο χαράκωμα, βγήκα πέρα από τα χαρακώματα, έγινα στόχος. Και πρέπει να σας πω ότι υπάρχουν πολλοί που τώρα κόπτονται για τον Παπανδρέου και τη μνήμη του, οι οποίοι τότε είχαν σιωπήσει. Και δεν εννοώ μόνο μέσα στο ΠαΣοΚ, μιλώ και για μερίδα του Τύπου».

Η προσέγγιση με την Τουρκία

Ηταν ο διοργανωτής της προσέγγισης με την Τουρκία. Εκεί όπου οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονταν ένα βήμα πριν από θερμό επεισόδιο, αυτός (μαζί με τον Γιάννη Κρανιδιώτη) κατέστρωναν ένα ιδιοφυές σχέδιο για να ανακόψουν τις αντιδράσεις της Τουρκίας, ώστε η Κύπρος να μπορέσει γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η Ελλάδα πρότεινε να στηρίξει το αίτημα της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ. Το σχέδιο στήθηκε με κάθε λεπτομέρεια και πέτυχε. Ισως η πιο δύσκολη στιγμή για τον Θόδωρο Πάγκαλο ήταν όταν έχανε τον καλύτερο συνεργάτη και φίλο του, υφυπουργό Εξωτερικών Γιάννο Κρανιδιώτη, στο αεροπορικό δυστύχημα κοντά στο Βουκουρέστι.

Τα δηλητηριώδη σχόλια

Ενα φθινοπωρινό βράδυ στις 7 Νοεμβρίου του 2000, μιλώντας ως υπουργός Πολιτισμού σε ημερίδα με θέμα «Μεγάλα τεχνικά έργα – Πρόκληση και ευκαιρία», είπε μια άλλη μεγάλη αλήθεια που κανείς έως τώρα δεν τολμούσε να πει: Πρώτα κάνεις το μουσείο και μετά ζητείς να σου επιστρέψουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Γιατί «αν αποφάσιζαν να μας τα επιστρέψουν σήμερα, θα τα βάζαμε σε μια αποθήκη».

Τον Αλέξη Τσίπρα στην αρχή τον είδε με συμπάθεια, αλλά όσο περνούσε ο καιρός και τον ζούσε δεν του χαρίστηκε καθόλου: «Ο Τσίπρας θα μπορούσε να είναι ο ηγέτης του μεγάλου Κέντρου, που φαίνεται ότι θα κυβερνήσει τη χώρα μας και θα δώσει διέξοδο στα προβλήματα που σήμερα δηλητηριάζουν την ύπαρξή μας. Είχε όμως αναστολές. Στην αρχή δεν επιθυμούσε αρκετά τη μεταστροφή του. Τώρα πια δεν είναι κανένα τζόβενο. Θα γελοιοποιήσει τελικά τον εαυτό του και θα απέλθει κάτω από τη γενική κατακραυγή έτσι απλά» έλεγε..

Ούτε είχε μεγάλες συμπάθειες στον Καραμανλή. Δεν μπορεί κάποιος επειδή είχε εκλεγεί βουλευτής να γίνει και πρωθυπουργός, έλεγε. Οσο για τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, που ήταν αντίπαλός του το 1994 στον δημοτικό θώκο της Αθήνας, δεν δίστασε να τον χαρακτηρίσει: «Ο κύριος τίποτα». Στα νεανικά του χρόνια ήταν από τα ηγετικά στελέχη της Νεολαίας Λαμπράκη και σύμφωνα με μαρτυρίες ήταν στην ομάδα που απέτρεψε την κηδεία – εν κρυπτώ και εσπευσμένα – του Σωτήρη Πέτρουλα από τις Αρχές πριν πάρει το πτώμα του η οικογένειά του. Παράλληλα συμμετείχε ως εκπρόσωπος των Οργανώσεων της Δυτικής Ευρώπης στην ιστορική 12η Ολομέλεια του ΚΚΕ, που οριστικοποίησε το ρήγμα και την οργανωτική διάσπαση με το λεγόμενο «ΚΚΕ εσωτερικού».

Αυθόρμητος και αθυρόστομος

Αυτός ο αυθορμητισμός του αλλά και η αθυροστομία έγιναν ακόμα και ανέκδοτα, τα οποία πολλές φορές τα έλεγε ο ίδιος. Οπως αυτό με τις δύο κυρίες που συνάντησε πηγαίνοντας, με τον ταπεινό Σκαραβαίο του, ένα μεσημέρι στη Χαριλάου Τρικούπη. Στο φανάρι της Πανεπιστημίου οι δύο κυρίες μέσα σε ένα πολυτελέστατο κάμπριο τον αναγνωρίζουν και τον ρωτούν πώς κατάντησε ένας πρώην υπουργός να κυκλοφορεί με ένα σαραβαλάκι. Και ο Πάγκαλος, που τέτοια δεν τα άφηνε να πέσουν κάτω, τους απάντησε: «Δυστυχώς τα λεφτά μου τα έφαγαν κάτι π@τ@νες σαν και εσάς», αφήνοντάς τες… παγωτό.

Οι πιο παλιοί σίγουρα τον γνώριζαν ως τον αγωνιστή του ΚΚΕ, τον εξόριστο αριστερό, τον «τυπά» που τριγυρνούσε στους διαδρόμους της Νομικής παρέα με το «Κεφάλαιο» του Μαρξ, τον «El Toro» της πλατείας, όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του, με το πληθωρικό ανάστημα και τον χειμαρρώδη λόγο. Ο άνθρωπος με το συνοφρυωμένο ύφος και την μπάσα φωνή που μόνο δύο πράγματα ερωτεύθηκε στη ζωή του: την πολιτική και τη γυναίκα. Εδωσε μάχες και για τις δύο. Κατάφερε να κατακτήσει και τις δύο, αλλά εν συνεχεία συγκρούστηκε και με τις δύο. Τι κι αν τις χώρισε, ο Πάγκαλος παρέμεινε ως το τέλος μοναδικός.