Το σωτήριο έτος 2019 ξεκίνησε για την Ορθοδοξία με τη «γένεση» μιας νέας Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Της Εκκλησίας του Κιέβου. Την παραμονή των Θεοφανίων στο Φανάρι καταφθάνει ο πρόεδρος της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο μαζί με εκατοντάδες ορθοδόξους χριστιανούς. Την ημέρα των Θεοφανίων ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα παραδώσει στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Και στη συνέχεια, συνοδευόμενος από τον νέο Προκαθήμενο, τον Μητροπολίτη Κίεβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο, και τον Πέτρο Ποροσένκο θα αγιάσει τα ύδατα του Κεράτιου Κόλπου.
Η Μόσχα με το βλέμμα στην Πόλη
Την ίδια ώρα, στη Μόσχα τα εκατομμύρια των ρώσων πιστών προετοιμάζονται για τον εορτασμό των Χριστουγέννων με βάση το παλαιό ημερολόγιο που ακολουθούν πιστά για λόγους παράδοσης. Και ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κύριλλος θα χοροστατήσει στη θεία λειτουργία την οποία παραδοσιακά παρακολουθεί η πολιτική ηγεσία της χώρας έχοντας στραμμένο το βλέμμα στην Κωνσταντινούπολη και τον Βαρθολομαίο, τον οποίο κάλεσε με επιστολή να σταματήσει κάθε ενέργεια στην Ουκρανία, σε διαφορετική περίπτωση, όπως δηλώνει, «θα στερηθείτε διά παντός της δυνατότητος να υπηρετείτε την ενότητα των Αγίων του Θεού Εκκλησιών, θα παύσετε να είστε Πρώτος εν τη Ορθοδοξία μετά των εκατομμυρίων αυτής πιστών, ενώ αι ταλαιπωρίαι, ας θα προκαλέσετε εις τους Ορθοδόξους Ουκρανούς, θα Σας ακολουθήσουν εις το Φοβερόν Κριτήριον του αδεκάστου Κυρίου ημών εις μαρτυρίαν καθ’ Υμών».
Ποιος είναι ο νέος Προκαθήμενος
Γεννημένος στην ευρύτερη περιοχή της Οδησσού μόλις το 1979, ο νέος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιος, κατά κόσμον Σεργκέι Πετρόβιτς Ντουμένκο, είναι διδάκτωρ Θεολογίας και απόφοιτος του Θεολογικού Σεμιναρίου και της Θεολογικής Ακαδημίας του Κιέβου που ίδρυσε ο άλλοτε Μητροπολίτης της Μόσχας, μετέπειτα σχισματικός Πατριάρχης Κιέβου Φιλάρετος, ο οποίος αποκαταστάθηκε και μετά την ενωτική Σύνοδο που διεξήχθη στο Κίεβο τον Δεκέμβριο παραιτήθηκε από τις αξιώσεις για τον θρόνο του Προκαθημένου. Προέταξε όμως και τελικά επέβαλε τον στενό του συνεργάτη Επιφάνιο ο οποίος χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 2008 και Επίσκοπος το 2009. Ελληνομαθής και φοιτητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας για δύο χρόνια, ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας μαθήτευσε στον «γερόλυκο» της σοβιετικής εποχής και του Ψυχρού Πολέμου, τον 90 ετών Φιλάρετο, στον οποίο παρέμεινε πιστός σε κάθε δύσκολη στιγμή του.
Τα μεγάλα προβλήματα για τον Επιφάνιο επικρέμανται ως δαμόκλειος σπάθη καθώς σύντομα πρέπει να δείξει αν θα καταφέρει να ενώσει τις πολλές, διαφορετικές και πολυπληθείς εκκλησιαστικές ομάδες που υπάρχουν στο εσωτερικό της χώρας και κυρίως αν θα μπορέσει να ξεπεράσει τις όποιες γεωστρατηγικές και πολιτικές εξελίξεις στο Κίεβο. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αντιμετωπίζει διαρκώς τα προβλήματα που θα δημιουργεί η Μόσχα, αρχής γενομένης με την αναγνώριση της νέας Εκκλησίας.
Οι άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες
Οι ορθόδοξοι αρχιεπίσκοποι και πατριάρχες έχουν λάβει ήδη τις επιστολές του Οικουμενικού Πατριάρχη με τις οποίες τους ενημερώνει για τα όσα διαδραματίστηκαν στο Κίεβο. Ενώ ο Μητροπολίτης Κιέβου με δικές του επιστολές ζητεί από τους αδελφούς του αρχιεπισκόπους και πατριάρχες την ένταξή του στα Δίπτυχα και τη μνημόνευσή του.
Ωστόσο, σχεδόν όλοι προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο. Η Μόσχα επί μήνες χρησιμοποιεί «πάση δυνάμει». Φαίνεται όμως να αντιμετωπίζει προβλήματα με δύο βασικούς «δορυφόρους» της: τα Πατριαρχεία Γεωργίας και Βουλγαρίας όπου ομάδες μητροπολιτών δηλώνουν ότι θα πρέπει να τηρηθούν αποστάσεις στην παρούσα φάση από τη Μόσχα. Αλλωστε πρόκειται για δυο χώρες με φιλοδυτικές τάσεις, όμως και οι δύο πατριάρχες διατηρούν στενές και άριστες σχέσεις με την Εκκλησία της Ρωσίας που ξεκινούν από τη σοβιετική εποχή και τον Ψυχρό Πόλεμο.
Οι βασικοί πυλώνες στήριξης αυτή τη στιγμή από την πλευρά του Πατριαρχείου Μόσχας ήταν και παραμένουν τα Πατριαρχεία Αντιοχείας, καθώς η Συρία στηρίζεται με κάθε τρόπο από τη Μόσχα, και η Εκκλησία της Πολωνίας. Σε αυτή τη μάχη διαθέτει σταθερά τη στήριξη του Πατριαρχείου Σερβίας που τηρούσε πάντα ισορροπίες αλλά βρισκόταν πιο κοντά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αφού το Βελιγράδι αντιμετωπίζει προβλήματα και το ίδιο με τάσεις απόσχισης και σχίσματα όπως στο Μαυροβούνιο και στα Σκόπια και επιθυμεί να σταματήσει κάθε ενέργεια αντίστοιχη με την αυτοκεφαλία της Ουκρανίας.
Από την άλλη πλευρά, οι ενέργειες και οι αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου θεωρείται δεδομένο ότι, παρά τα προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις, θα υποστηριχθούν σε πρώτη φάση από την Εκκλησία της Ελλάδος. Αναμένονται οι αποφάσεις της Εκκλησίας της Κύπρου. Κοντά φαίνεται ότι θα είναι ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ, ο οποίος προς το παρόν δεν ανοίγει τα χαρτιά του αλλά συλλειτούργησε στο Βουκουρέστι πριν από δύο μήνες με τον Βαρθολομαίο ενώ αντιμετωπίζει προβλήματα με τους Ρώσους στη Μολδαβία καθώς το Πατριαρχείο Μόσχας περιλαμβάνει στο εθνοφυλετικό του ιδεολόγημα και την περιοχή αυτή, ενώ η κυβέρνηση της χώρας, σε αντίθεση με τον πρόεδρο, δεν διαθέτει φιλορωσικά συναισθήματα. Σε επικοινωνία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη είναι και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος, ο οποίος θα πρέπει να τοποθετηθεί το επόμενο χρονικό διάστημα. Ερωτηματικό παραμένει η στάση του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας καθώς ο Θεόδωρος διατηρεί στενές σχέσεις με τη Μόσχα αλλά η πλειονότητα των ιεραρχών θεωρούν ότι πρέπει να υπάρξει άμεσα αναγνώριση.
Ο κύβος ερρίφθη, ο Κύριλλος σείει την πατερίτσα του
Με την ενότητα της Ορθοδοξίας να βρίσκεται τους τελευταίους μήνες σε διαρκή απειλή και να κρέμεται στην κυριολεξία από μία κλωστή οι στενοί συνεργάτες του Οικουμενικού Πατριάρχη εκτιμούν ότι αυτή τη στιγμή οι εμπνευστές της σύγκρουσης από την πλευρά της Εκκλησίας της Μόσχας με την Κωνσταντινούπολη βρίσκονται σε στρατηγικό αδιέξοδο. Θεωρούν ότι το Φανάρι έδωσε μια λύση, όσο επώδυνη και αν φαντάζει, σε ένα ζήτημα που ταλανίζει επί δεκαετίες την Ουκρανία. Ακόμη επισημαίνουν ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα έχει τη στήριξη μιας Εκκλησίας που βρίσκεται στην κυριολεξία στο μαλακό «υπογάστριο» της πανίσχυρης, οικονομικά, πολιτικά και πληθυσμιακά Εκκλησίας της Ρωσίας. Μια Εκκλησία που, σε αντίθεση με το Πατριαρχείο της Μόσχας, θα λαμβάνει το Αγιο Μύρο, όπως προβλέπεται άλλωστε από τον Καταστατικό της Χάρτη, από την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και που αναγνωρίζει μέσα από το ίδιο κείμενο τον 28ο Κανόνα της 4ης Οικουμενικής Συνόδου, τη δικαιοδοσία του στη διασπορά, δηλαδή όλοι οι Ουκρανοί που ζουν εκτός χώρας θα αποτελούν ποίμνιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ αναγνωρίστηκε η νομική του υπόσταση με απόφαση της κυβέρνησης και απέκτησε ναό στο κέντρο του Κιέβου.
Ο «κύβος ερρίφθη» και οι δημόσιες εκδηλώσεις βρίσκονται προ των πυλών της Κωνσταντινουπόλεως και ερώτημα πλέον είναι ποια θα είναι η απάντηση του Πατριάρχη Μόσχας από τον Ναό του Σωτήρος…
