Την ώρα που οι αρχηγοί των κρατών-μελών της ΕΕ προσπαθούν να βρουν μια συμφωνία για το Μεταναστευτικό, υπάρχουν πληροφορίες ότι ο Frontex έχει πρόβλημα με την Ελλάδα και μάλιστα ετοιμάζεται να αναστείλει τις δραστηριότητές του στη χώρα λόγω πιθανών παραβιάσεων, από πλευράς Αθήνας, της νομοθεσίας για την παροχή διεθνούς προστασίας στους αιτούντες άσυλο.
Παράλληλα, ο Frontex τονίζει τις τελευταίες εβδομάδες συνομιλώντας με δημοσιογράφους – μεταξύ άλλων και του «Βήματος» – ότι την ώρα που εξελισσόταν το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο και προσφέρθηκε να συνδράμει με ένα drone, η Αθήνα του ζήτησε να το κατευθύνει σε άλλη επιχείρηση στην Κρήτη.
Το δημοσίευμα της «Le Monde»
Εκπρόσωπος Τύπου του Frontex (κατά την πάγια τακτική του Frontex τα στελέχη του δεν μιλούν επωνύμως), με τον οποίο συνομίλησε «Το Βήμα», αρνήθηκε να σχολιάσει πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Le Monde» που φέρει τον τίτλο «Ο Frontex απειλεί να αναστείλει τις δραστηριότητές του στην Ελλάδα». Οι συντάκτες του άρθρου αναφέρουν ότι κατά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου του Frontex στις 20 και 21 Ιουνίου ο υπεύθυνος θεμελιωδών δικαιωμάτων του Οργανισμού, Γιόνας Γκρίμχεντεν, συνέστησε την προσωρινή αναστολή των δραστηριοτήτων του Frontex στην Ελλάδα βάσει του άρθρου 46 των κανονισμών που ισχύουν για τον Οργανισμό, σε περίπτωση «σοβαρών ή πιθανών παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων ή υποχρεώσεων όσον αφορά τη διεθνή προστασία». Με βάση αυτή τη σύσταση, η οποία υποστηρίζεται από έκθεση που παρουσιάστηκε στο διοικητικό συμβούλιο, ο εκτελεστικός διευθυντής του Frontex «κατέστησε την Ελλάδα υπόλογη».
«Δεν είναι η πρώτη φορά που ο επικεφαλής των θεμελιωδών δικαιωμάτων κάνει αυτού του είδους τη σύσταση, αλλά είναι η πρώτη φορά που ο Οργανισμός λαμβάνει πραγματικά υπ’ όψιν τη γνώμη του» αναλύει διπλωματική πηγή. Στο άρθρο του «Monde» επισημαίνεται ότι η έκθεση, που βρίσκεται στη διάθεση της εφημερίδας, υποστηρίζει ότι «οι ελληνικές αρχές ζήτησαν από δύο ξεχωριστές ομάδες του Frontex να μην αναφέρουν ότι είχε εντοπιστεί σκάφος μεταναστών. Οταν οι ελληνικές αρχές έκαναν τελικά την αναφορά, παρουσίασαν άλλες συντεταγμένες, υποδεικνύοντας μια πιο «ευνοϊκή» θέση του σκάφους από ελληνικής άποψης». Ο εκτελεστικός διευθυντής του Οργανισμού Χανς Λέιτενς ζήτησε να ερευνηθούν αυτά τα περιστατικά και κάλεσε τις ελληνικές αρχές να μοιραστούν όλες τις πληροφορίες, ακόμη και εμπιστευτικές.
Ο εκπρόσωπος Τύπου του Frontex δήλωσε στο «Βήμα» ότι «ο Frontex δραστηριοποιείται στην Ελλάδα», αποφεύγοντας πάντως να διαψεύσει το δημοσίευμα του «Monde». Πρόσθεσε ότι υπάρχει προηγούμενο αποχώρησης του Frontex – από συγκεκριμένες χερσαίες επιχειρήσεις (όχι συνολικά από τη χώρα) – όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση σύμφωνα με την οποία ο νόμος για το άσυλο στην Ουγγαρία ήταν αντίθετος προς το ευρωπαϊκό δίκαιο. Eπιβεβαίωσε πάντως ότι ο Frontex ξεκίνησε τη σύνταξη έκθεσης «σοβαρού περιστατικού» (SIR) για το τραγικό ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου. Ομως, θέλησε να χαμηλώσει τους τόνους κάνοντας λόγο για μια «κανονική εσωτερική διαδικασία, ένα εσωτερικό εργαλείο για συλλογή πληροφοριών».
Ναυτικό δίκαιο και αρμοδιότητες
Ειδικότερα για το ναυάγιο στην Πύλο, ο εκπρόσωπος Τύπου εξήγησε στο «Βήμα» ότι ο Frontex δεν μπορεί να ξεκινήσει ή να διεξαγάγει ή να συντονίσει μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης ενός σκάφους που βρίσκεται σε κίνδυνο καθώς, σύμφωνα με το διεθνές ναυτικό δίκαιο, είναι αποκλειστική ευθύνη της χώρας που είναι αρμόδια για την περιοχή. Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Frontex όταν ένα σκάφος με μετανάστες ναυαγεί ή βρίσκεται στα πρόθυρα ενός ναυαγίου; τον ρωτάμε. «Οταν βλέπουμε ότι ένα πλοιάριο είναι υπερπλήρες, δεν είναι αξιόπλοο, ενημερώνουμε τις αρμόδιες εθνικές αρχές, οι οποίες έχουν την ευθύνη για την εν λόγω περιοχή. Είναι μέρος της δέσμευσής μας και της υποχρέωσής μας σύμφωνα με το διεθνές ναυτικό δίκαιο. Αλλά όσον αφορά την έρευνα και διάσωση, δεν μπορούμε ως Οργανισμός να ξεκινήσουμε ή να διεξαγάγουμε ή να συντονίσουμε μια τέτοια επιχείρηση. Ενα μέρος των επιχειρησιακών μας δραστηριοτήτων είναι έρευνα και διάσωση, οπότε βοηθούμε όποτε μας ζητείται».
Το drone και το ναυάγιο της Πύλου
Εξηγεί ότι αεροσκάφος του Frontex παρακολούθησε το σκάφος ανοιχτά της Πύλου, αλλά αποχώρησε για να ανεφοδιαστεί με καύσιμα. Προσθέτει ότι ο Frontex πρότεινε στις ελληνικές αρχές να στείλει drone στην περιοχή πριν βυθιστεί το μοιραίο σκάφος, αλλά η απάντηση που έλαβε ήταν να κατευθυνθεί προς άλλη επιχείρηση έρευνας και διάσωσης νότια της Κρήτης. «Τη στιγμή που το σκάφος βυθιζόταν στα ανοιχτά της Πύλου, υπήρχαν τρεις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στην Ελλάδα, μια εκ των οποίων ήταν το σκάφος που βυθίστηκε και η δεύτερη στην Κρήτη.
Πριν βυθιστεί το σκάφος, είχαμε σχεδιάσει την πτήση ενός drone και προτείναμε στις ελληνικές αρχές να ξεκινήσει νωρίτερα για να βοηθήσει στην Πύλο. Οι ελληνικές αρχές απάντησαν να κατευθυνθεί το drone νότια της Κρήτης. Μόλις ολοκληρώθηκε η επιχείρηση στην Κρήτη, πήγαμε να βοηθήσουμε στην Πύλο. Οταν φτάσαμε, βρισκόταν σε εξέλιξη μεγάλη επιχείρηση έρευνας και διάσωσης από τις ελληνικές αρχές, αλλά δεν υπήρχε ούτε ίχνος του αλιευτικού σκάφους. Κανένα αεροπλάνο ή σκάφος του Frontex δεν ήταν παρόν την ώρα της τραγωδίας».
