Ως τις 2 Αυγούστου κανένας δεν περίμενε ότι ο προγραμματισμένος για εκείνη την ημέρα αγώνας ανάμεσα στην 25χρονη αλγερινή πυγμάχο Ιμάν Κελίφ και στην 26χρονη Ιταλίδα Αντζελα Καρίνι θα γινόταν το σημείο αναφοράς για μία από τις μεγαλύτερες δημόσιες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις για το πώς ορίζουμε και κυρίως πώς αντιλαμβανόμαστε τα φύλα.

Ουσιαστικά, μετά τη νίκη της Κελίφ σε 46 δευτερόλεπτα η παρισινή αρένα μετατράπηκε σε πεδίο μιας συμβολικής μάχης του γυναικείου με το «ανδρόγυνο», του παγιωμένου στερεοτύπου με την κοινή λογική, της ρητορικής μίσους με την πρόοδο, του σεξισμού με τη συμπερίληψη.

Αφορμή ο θόρυβος που ξεκίνησε όταν ένα ευρύ φάσμα εκπροσώπων της παγκόσμιας anti-gender Ακροδεξιάς άρχισε να διαδίδει, βασισμένη σε αμφισβητούμενους και ποτέ πλήρως δημοσιευμένους ελέγχους που είχε κάνει η Παγκόσμια Ομοσπονδία Πυγμαχίας (που βρίσκεται σε σύγκρουση με τη ΔΟΕ), ότι η Κελίφ «δεν είναι γυναίκα», ότι «δεν έχει χρωμοσώματα γυναίκας» και ότι «δεν πρέπει να αγωνίζεται εναντίον γυναικών».

Και αυτό παρά τις διαβεβαιώσεις και της ίδιας της Κελίφ, των αθλητικών αρχών της Αλγερίας, ακόμα και της ΔΟΕ, ότι γεννήθηκε γυναίκα, αγωνίζεται επί χρόνια ως γυναίκα και ότι όπως όλες οι αθλήτριες έχει περάσει τους σχετικούς ελέγχους. Για την ιστορία, η Κελίφ κέρδισε και τον επόμενο αγώνα, αυτή τη φορά χωρίς κάποια αμφισβήτηση, και έφτασε μέχρι την εξασφάλιση του πρώτου της ολυμπιακού μεταλλίου.

Η διεκδίκηση της ορατότητας

Ομως, ανεξαρτήτως της περίπτωσης της ίδιας της Κελίφ και των επιθέσεων με έντονο ρατσιστικό χαρακτήρα που δέχτηκε, η όλη συζήτηση επανέφερε το ερώτημα για το πώς τελικά αντιμετωπίζουμε τα ίντερσεξ ή διαφυλικά άτομα, δηλαδή εκείνα που τα χαρακτηριστικά του φύλου τους δεν είναι απόλυτα ή «τυπικά» αρσενικά ή θηλυκά, όπως και το πόσο τραυματικό μπορεί να είναι το βίωμά τους υπό το βάρος του στίγματος της «μη κανονικότητας» και της παθολογικοποίησης, όταν η σωματικότητά τους δεν «ταιριάζει» στο δυτικό τυπικό δίπολο του βιολογικού φύλου.

Οπως λέει στο «Βήμα» η Ε. Μ., που κρατά την ανωνυμία της και είναι ίντερσεξ άτομο, η συζήτηση αυτή «ξύπνησε ξανά το τραύμα. Η ταπείνωση που δεχθήκαμε από τον ανελέητο και ανθρωποφαγικό ρατσισμό από όλον τον πλανήτη σχεδόν επανέφερε την ντροπή, τον τρόμο της αποκάλυψης ότι «είμαι ίντερσεξ», καταδικάζοντάς με να συνεχίσω να ζω στις σκιές και να αμφισβητώ την αξία της ύπαρξής μου» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Σήμερα τα ίντερσεξ άτομα και όσοι συνοδοιπορούν μαζί τους, συνεχίζει, διεκδικούν το αυτονόητο: την ορατότητα και τη διεκδίκηση του δικαιώματός τους «να είναι απλά ο εαυτός τους» στην καθημερινή αρένα της δικής τους ζωής, χωρίς προϋποθέσεις, υποσημειώσεις και αστερίσκους.

«Υγιές είναι να είμαστε διαφορετικοί»

Μιλώντας στο «Βήμα» ο Δρακούλης Γιαννουκάκος, κλινικός εργαστηριακός γενετιστής, διευθυντής ερευνών στο Εργαστήριο Μοριακής Γενετικής του Ανθρώπου στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», σημειώνει ότι η άγνοια και η προκατάληψη ενισχύονταν από την αντίληψη της χρωμοσωμικής διαφορετικότητας ως παθολογίας, που μέχρι πρότινος υιοθετούνταν και από μέρος της επιστημονικής κοινότητας.

«Παλιότερα χρησιμοποιούνταν ο όρος Disorders of Sex Development (DSDs) ο οποίος τείνει να αντικατασταθεί από τον όρο Variations in Sex Characteristics (VSCs). Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα πολύς κόσμος και μέλη της επιστημονικής κοινότητας θεωρούν ότι το «φυσιολογικό» είναι το δίπολο άνδρας – γυναίκα. Και οτιδήποτε παρεκκλίνει από αυτό θεωρείται ως μη κανονικό. Και όμως, όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, αυτό τελικά είναι το υγιές, όπως δεν υπάρχει και απόλυτα υγιές DNA» εξηγεί.

Ο έμπειρος γενετιστής, εστιάζοντας στις διαφοροποιήσεις, ορατές και μη, που εμφανίζουν τα ίντερσεξ άτομα, περιγράφει πως αυτές «μπορεί να είναι εμφανείς και να υπάρχουν στα εξωτερικά γεννητικά όργανα, γι’ αυτό και παλιότερα γίνονταν χειρουργικές επεμβάσεις, οι οποίες πλέον έχουν απαγορευτεί θεωρούμενες ως ακρωτηριασμοί. Από την άλλη, υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που οι παραλλαγές αυτές δεν είναι εμφανείς, καθώς δεν αφορούν τα εξωτερικά γεννητικά όργανα αλλά τα χρωμοσώματα, τις ορμόνες και τα εσωτερικά γεννητικά όργανα (γονάδες, όρχεις και ωοθήκες)».

Η εξήγηση για τις παραλλαγές

Εξηγώντας την αιτία αυτών των παραλλαγών, ο Δρακούλης Γιαννουκάκος επισημαίνει πως «στα ίντερσεξ άτομα υπάρχουν μεταλλάξεις στα γονίδια που έχουν σχέση με τον σχηματισμό των γεννητικών οργάνων. Μέχρι τους δύο μήνες δεν υπάρχει φύλο στο έμβρυο. Μετά τους δύο μήνες ζωής του εμβρύου ενεργοποιούνται συγκεκριμένες ορμόνες και δημιουργούνται η μήτρα και οι ωοθήκες ή το πέος και οι όρχεις.

Τυχαίες μεταλλάξεις στα γονίδια που συμμετέχουν στη διαφοροποίηση των κυττάρων που δημιουργούν τα γεννητικά όργανα έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτών των παραλλαγών, οι οποίες είναι πολλές – περίπου 41 – και αφορούν τα εξωτερικά γεννητικά όργανα, τα εσωτερικά, τις ορμόνες και όλο εν γένει το αναπαραγωγικό σύστημα».

Παράλληλα, όμως, σπεύδει να διευκρινίσει πως αυτές οι χρωμοσωμικές διαφοροποιήσεις σε καμία περίπτωση δεν συνιστούν χρωμοσωμική ανωμαλία: «Τα ίντερσεξ έμβρυα παρουσιάζουν παραλλαγές του DNA τους οι οποίες είναι απόλυτα βιώσιμες. Από τη στιγμή που ένα κύημα είναι βιώσιμο θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό και ο τερματισμός της εγκυμοσύνης σε ένα τέτοιο κύημα θεωρείται μη ηθικά αποδεκτός».

«Πολλά παιδιά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σχολείο»

Η Ρηνιώ Συμεωνίδου, μητέρα ίντερσεξ παιδιού στην εφηβεία, περιγράφει από την πλευρά της ποια είναι τα εμπόδια με τα οποία καλείται να αναμετρηθεί ένα διαφυλικό άτομο στην Ελλάδα του 2024.

«Σε μια χώρα όπου το φύλο αναγνωρίζεται επίσημα μόνο ως δίπολο (άρρεν/θήλυ), στα ίντερσεξ παιδιά συνήθως επιβάλλεται, τόσο ιατρικά όσο και κοινωνικά, να “συμμορφωθούν” με το φύλο που καταγράφηκαν στη γέννησή τους, είτε υπέστησαν επεμβάσεις “κανονικοποίησης φύλου” εν αγνοία τους είτε η αρχική ιατρική εκτίμηση ήταν λανθασμένη ή όχι».

Για την ίδια, λόγω της έλλειψης νομικής αναγνώρισης της ύπαρξής τους, τα διαφυλικά παιδιά «δέχονται συνεχείς πιέσεις από την οικογένεια και την κοινωνία να χωρέσουν στα γνωστά έμφυλα στερεότυπα, ενώ στην πραγματικότητα αυτά τους είναι αδιάφορα».

Η ίδια υπογραμμίζει επίσης πως «σημαντικότατο εμπόδιο αποτελεί η έλλειψη γνώσης για τους ίντερσεξ ανθρώπους, γεγονός που τους καθιστά “αόρατους” ήδη από τα σχολικά χρόνια, ενώ ταυτόχρονα η ίδια άγνοια και οι συνήθεις παρανοήσεις τα εκθέτουν σε πολλαπλούς ψυχοσωματικούς κινδύνους – από το λεκτικό μπούλινγκ των συνομηλίκων και των εκπαιδευτικών τους ως τη φυσική βία και τη σεξουαλική κακοποίηση, γεγονός που απέδειξε και η πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή έρευνα που διεξήχθη το 2019 από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης».

Ως αποτέλεσμα των ατομικών και συλλογικών τραυματικών εμπειριών που βιώνουν τα διαφυλικά άτομα, η κυρία Συμεωνίδου υπογραμμίζει πως «πολλά ίντερσεξ παιδιά – στη χώρα μας και αλλού – αναγκάζονται ακόμα και να εγκαταλείψουν το σχολείο ή να παρακολουθούν τα μαθήματα αποσπασματικά λόγω των ιατρικών παρεμβάσεων που μπορεί να υφίστανται μεσούσης της χρονιάς.

Αυτό μεταφράζεται σε σημαντικά κενά στη σχολική τους εκπαίδευση, με συνέπεια να αντιμετωπίζουν περαιτέρω ελλείμματα και προβλήματα στη μετέπειτα αναζήτηση εργασίας, άρα και στη δυνατότητά τους να αξιοποιήσουν τη δυναμική τους για να ζήσουν μια καλή ζωή».

Διεκδικώντας έναν δίκαιο και αξιοκρατικό κόσμο για τα διαφυλικά άτομα, μάλιστα, συνδημιούργησε μαζί με άλλους γονείς παιδιών και ίντερσεξ ενηλίκους την Intersex Greece, μια συλλογικότητα ίντερσεξ ανθρώπων, των οικογενειών και υποστηρικτών τους που ζουν στην Ελλάδα, δίνοντας καθημερινούς αγώνες που σχετίζονται «τόσο με την πρακτική υποστήριξη των ίδιων και των οικογενειών τους όσο και με την ενημέρωση του κοινού γύρω από τις δικαιωματικές παραβιάσεις που υφίστανται οι ίντερσεξ άνθρωποι».

«Μας χρωστάτε μια συγγνώμη και άπειρες επανορθώσεις»

«Είμαι καθημερινός άνθρωπος, έχω σπουδάσει και εξασκώ το επάγγελμά μου, έχω δική μου οικογένεια και φίλους, όνειρα, απογοητεύσεις, στόχους, οικονομικές προκλήσεις με μία μόνο διαφορά: Tα χαρακτηριστικά φύλου μου δεν είναι απολύτως τυπικά». Ετσι συστήνεται στο αναγνωστικό κοινό η Ε. Μ., η οποία έχει αποφασίσει πως η αποκάλυψη της κατάστασής της γίνεται μόνο αν πειστεί πως «αυτή δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί εναντίον μου».

Και ομολογεί με πικρία: «Κοινώς, κρύβομαι γιατί έτσι νιώθω ασφάλεια. Και δεν θα έπρεπε να ντρέπομαι εγώ για αυτό».

Απευθυνόμενη, δε, σε όσους είτε λόγω άγνοιας είτε λόγω προκατάληψης χρησιμοποίησαν έναν άκρως κακοποιητικό λόγο έναντι των ίντερσεξ ατόμων με αφορμή την περίπτωση της αλγερινής αθλήτριας, δηλώνει:

«Ξέχασαν να είναι άνθρωποι και όσα είπαν με/μας πλήγωσαν βαθιά και αυτό δεν μας άξιζε. Αν μας γνώριζαν, θα είχαν άλλη άποψη. Είμαστε εδώ, υπάρχουμε, ζούμε ανάμεσά σας και έχει φτάσει πια η ώρα να έχουμε και εμείς τα ίδια δικαιώματα με όλους τους ανθρώπους. Οποιος δυσκολεύεται με αυτό θα τον προσπεράσει η Ιστορία».

Για την Ε. Μ. έχει φτάσει η ώρα της απόλυτης ορατότητας, καθώς εκτιμά ότι «βρισκόμαστε σε ένα σημείο της διαδρομής μας που δεν υπάρχει επιστροφή στις σκιές. Μας χρωστάτε μια συγγνώμη και άπειρες επανορθώσεις για όλα αυτά που μας κάνατε να νιώσουμε αλλά και για τον τρόπο που μας έχετε υποχρεώσει να ζούμε» προσθέτει εμφατικά.

Οπως λέει καταλήγοντας, η ευθύνη της επανόρθωσης δεν είναι μόνο ατομική αλλά και συλλογική – θα πρέπει να πάψει η άγνοια, ηθελημένη και μη.

«Η πολιτεία θα πρέπει να αναγνωρίσει την ύπαρξή μας και να μας πλαισιώσει όπως ακριβώς μας αναλογεί. Να μπούμε στα βιβλία, να διδαχθούν οι επιστήμονες για εμάς χωρίς να μας παθολογικοποιούν. Η ίντερσεξ σωματικότητα από μόνη της μπορεί να μην είναι προβληματική, ο τρόπος όμως που αυτή πλαισιώνεται είναι τερατώδης».

Συντονισμός: Αγγελος Σκορδάς

Γράφει: Ηλιάνα Δανέζη

Επιμέλεια: Παναγιώτης Σωτήρης