Τέλος στις ποινές φυλάκισης που μένουν μόνο «στα χαρτιά» ετοιμάζεται να βάλει το υπουργείο Δικαιοσύνης. Eτσι, στη φυλακή θα οδηγούνται υποχρεωτικά για ένα μέρος της ποινής τους όσοι καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης από δύο έτη και άνω (ακόμα και για πλημμελήματα), ενώ σχεδιάζεται ειδική πλατφόρμα για τους καταδικασμένους που θα εκτίουν τις ποινές τους προσφέροντας κοινωφελή εργασία. Η κοινωφελής εργασία δε, επεκτείνεται και θα ελέγχεται σε καθημερινή βάση, ενώ θα τηρείται «ψηφιακό απουσιολόγιο».
Πηγές από το υπουργείο Δικαιοσύνης χρησιμοποιούν τη χαρακτηριστική φράση «μην αφήσεις ποτέ το τρένο στον ίδιο σταθμό», περιγράφοντας τις σαρωτικές αλλαγές που σχεδιάζονται στο κεφάλαιο της έκτισης των ποινών για τα πλημμελήματα, που έως σήμερα πολύ συχνά δεν εκτίονται. Oπως σημειώνουν νομικοί κύκλοι, στη συντριπτική τους πλειονότητα οι ποινές για πλημμελήματα που φτάνουν και τα πέντε χρόνια είτε αναστέλλονται είτε μετατρέπονται σε χρηματικές ποινές, με αποτέλεσμα η λέξη «φυλάκιση» να παραμένει μόνο στις σελίδες του Ποινικού Κώδικα. Παράλληλα, αλλάζουν όλα και στο κομβικό ζήτημα της παροχής κοινωφελούς εργασίας, ως εναλλακτικού τρόπου για την έκτιση της ποινής των καταδικασθέντων. Στόχος πλέον είναι να μη μένει η κοινωφελής εργασία μόνο στη θεωρία, αλλά ο καταδικασθείς να προσφέρει επί της ουσίας κοινωνικά ωφέλιμη εργασία στον τομέα που θα έχει οριστεί με βάση τη δικαστική απόφαση, ενώ η παραβίαση του σχετικού όρου θα τον οδηγεί στη φυλακή.
Ειδική πλατφόρμα
Για τον σκοπό αυτόν, για πρώτη φορά το υπουργείο Δικαιοσύνης ετοιμάζει ειδική πλατφόρμα, στο πλαίσιο της ψηφιοποίησης του δικαστικού συστήματος, στην οποία θα καταχωρούνται τα ονόματα των κατηγορουμένων-υπόχρεων προς παροχή κοινωφελούς εργασίας, ενώ θα δίνεται η δυνατότητα σε εισαγγελικούς λειτουργούς να αναθέτουν σε δικαστικούς επιμελητές να ελέγχουν αιφνιδιαστικά εάν εφαρμόζεται στην πράξη η δικαστική απόφαση. Και αυτό γιατί, όπως εξηγούν αρμόδιοι στο «Βήμα», πολλές φορές (αν όχι τις περισσότερες) οι υπόχρεοι για την παροχή κοινωφελούς εργασίας δεν εμφανίζονται τις ώρες και τις ημέρες που έχει ορίσει το δικαστήριο, με αποτέλεσμα η απόφαση να μένει «κενό γράμμα». Για την αποτελεσματικότερη μάλιστα λειτουργία του μέτρου αυτού, εξετάζεται το ενδεχόμενο να διευρυνθούν οι φορείς του Δημοσίου στους οποίους μπορούν να προσφέρουν εργασία κατηγορούμενοι-υπόχρεοι του μέτρου και να ενταχθούν και άλλοι φορείς πέρα από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα το ζήτημα της έκτισης της ποινής για τα πλημμελήματα με βάση τις προωθούμενες αλλαγές, για φυλάκιση μέχρις ενός έτους θα δίνεται η δυνατότητα αναστολής, για φυλάκιση από ένα έως δύο έτη θα δίνεται η δυνατότητα μετατροπής της ποινής σε χρηματική ή παροχή κοινωφελούς εργασίας, ενώ για μεγαλύτερες ποινές (μέχρι και τα πέντε έτη που είναι το «ταβάνι» της τιμωρίας για αυτή την κατηγορία αδικημάτων) θα προβλέπεται μερική ή ολική έκτιση της ποινής ανάλογα με τη βαρύτητα της πράξης.
Οι βασικές αλλαγές
Συγκεκριμένα και σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», οι βασικότερες αλλαγές που αφορούν τον «οδικό χάρτη» της Ποινικής Δικαιοσύνης είναι:
Περιορισμός στις αναβολές των ποινικών δικών, ώστε ακόμα και στις πολυπρόσωπες δίκες να μη χορηγούνται περισσότερες από μία αναβολές και να προχωρούν ταχύτερα οι ποινικές υποθέσεις.
Αύξηση του παραβόλου για την υποβολή των μηνύσεων στο ποσό των 100 ευρώ ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο της δικομανίας και των αβάσιμων μηνύσεων.
Αποποινικοποίηση του αδικήματος της απλής δυσφήμησης, που και τα πινάκια των δικαστηρίων βαρύνει χωρίς ουσιαστικό λόγο και αποτελεί βρόχο για την ελευθεροτυπία.
Αλλάζει η διάταξη για την εγκληματική οργάνωση δίνοντας ξανά στους δικαστές το δικαίωμα να αποφαίνονται κατά περίπτωση για την αναστολή ή μη της ποινής σε περίπτωση που κάποιος κατηγορούμενος κριθεί ένοχος. Η τροποποίηση αυτή αναμένεται να ξεμπλοκάρει τις περισσότερες από 400 υποθέσεις για εγκληματική οργάνωση που παραμένουν εδώ και πολλούς μήνες σε εκκρεμότητα μόνο στο Εφετείο της Αθήνας, λόγω της πολύμηνης αποχής των δικηγόρων που διαμαρτύρονταν για την επίμαχη διάταξη.
Περιορίζεται ο ρόλος των ενόρκων στα Μεικτά Ορκωτά Δικαστήρια, οι οποίοι μετά την ψήφιση των αλλαγών θα έχουν λόγο μόνο για την ενοχή των κατηγορουμένων, ενώ για την αναγνώριση των ελαφρυντικών, την ποινή και τη χορήγηση αναστολής θα αποφασίζουν μόνο οι τακτικοί δικαστές.
Η συντριπτική πλειοψηφία των πλημμελημάτων θα εκδικάζεται σε πρώτο βαθμό από τα Μονομελή Πλημμελειοδικεία και κατ’ έφεση από τα Τριμελή Πλημμελειοδικεία, ενώ εξετάζεται και η κατάργηση των Πενταμελών Εφετείων. Τέλος, αναμένεται η κατάργηση του σύννομου βίου και επανέρχεται ο έντιμος βίος, ως αναγκαία προϋπόθεση αναγνώρισης του ελαφρυντικού δίνοντας στους δικαστές τη δυνατότητα να αποφαίνονται για τη χορήγησή του χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να λαμβάνουν υπόψη τους μόνο το λευκό ποινικό μητρώο του κατηγορουμένου, αλλά και τον εν γένει βίο του.
«Ανάγκηπαρεμβάσεωνσε πολλαπλάεπίπεδα»
«Η ελληνική κοινωνία επαναφέρει με ένταση το αίτημα για την καταπολέμηση της ανομίας και την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας, ώστε να ενισχυθεί το αίσθημα ασφάλειας στην καθημερινή μας ζωή» λέει ο υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδης μιλώντας στο «Βήμα». «Οφείλουμε να δούμε το αίτημα αυτό με τη δέουσα προσοχή και σοβαρότητα. Το ελληνικό ποινικό σύστημα διακρίνεται από την πρόβλεψη πληθώρας σοβαρών ποινών για πολλά εγκλήματα, καθώς και από μια ξεχωριστή «ευρηματικότητα» ώστε οι επιβαλλόμενες από τα δικαστήρια ποινές να μην εκτίονται. Αυτό θα αλλάξει. Διακρίνεται επίσης, από έναν μοναδικό υπερπληθωρισμό μηνύσεων, εγκλήσεων και αναφορών. Στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών υποβάλλονται ετησίως 150.000 μηνύσεις και εγκλήσεις και στην αντίστοιχη της Θεσσαλονίκης 50.000. Κανένα σύστημα, όσο καλά οργανωμένο και να είναι, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό το τεράστιο φορτίο.
Η καθυστέρηση στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης έχει πολλές αιτίες και οφείλουμε να οργανώσουμε παρεμβάσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Από τα μέτρα περιορισμού των άσκοπων μηνύσεων, τον περιορισμό της χρονοβόρας ενδιάμεσης διαδικασίας, όπου αυτό είναι εφικτό, την ενίσχυση των μονομελών συνθέσεων σε όλους τους βαθμούς, τον περιορισμό των αδικαιολόγητων αναβολών, έως την καλύτερη δυνατή οργάνωση και ενίσχυση της ποινικής συνδιαλλαγής πριν την άσκηση της δίωξης. Με την ολοκλήρωση του έργου της ψηφιακής στρατηγικής για τη Δικαιοσύνη που βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι βέβαιο ότι θα έχουμε προχωρήσει πολλά βήματα μπροστά και στoν τομέα της επιτάχυνσης της ποινικής δικαιοσύνης. Υπάρχει ένα συνεκτικό σχέδιο, το οποίο με την καθοριστική συμβολή των βασικών συντελεστών, δηλαδή των δικαστών, των δικηγόρων και των δικαστικών υπαλλήλων, ελπίζουμε να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα, προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας».
