Κάν’ το όπως το Ισραήλ

Δεν έχει κατακτήσει τυχαία τον τίτλο του «start-up nation». To Ισραήλ, ένα κράτος που βιώνει ήδη τις ακραίες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, κατορθώνει με κύριο οδηγό την τεχνολογική καινοτομία όχι μόνο να ενισχύσει την επιχειρηματικότητα αλλά να δώσει απαντήσεις σε προβλήματα που αφορούν το μέλλον του πλανήτη.

Συνολικά, 637 start-ups, εκ των οποίων η πλειονότητα μετρά το πολύ επτά έτη ζωής, επιχειρούν με στόχο το περιβαλλοντικό και κλιματικό όφελος, εντοπίζοντας κλάδους με υψηλές δυνατότητες ανάπτυξης. Αλλες στα… σπάργανα ακόμη, άλλες πάλι με τζίρους που… ζαλίζουν για νεοσύστατες εταιρείες, καταφέρνουν και ισορροπούν το περιβαλλοντικό προφίλ του Ισραήλ που «βαραίνει» από την ξέφρενη ανοικοδόμηση τεράστιων κατασκευών, απ’ άκρου εις άκρον της χώρας, καθώς και από τα χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (καταγράφεται μόλις 8,1% συμμετοχή ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα).

Αλλωστε, στο Ισραήλ των μεγάλων αντιθέσεων από πολιτική, οικονομική, κοινωνική και θρησκευτική άποψη, όπως φαίνεται, όλα μπορούν να χωρέσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι στην 27η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27) που ξεκινά σήμερα στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου αυτό το μικρό κράτος της Μέσης Ανατολής θα συμμετάσχει με ειδικό περίπτερο, παρουσιάζοντας επιτεύγματα ερευνητών, εταιρειών και αγροτών που διεκδικούν την πρωτοπορία στην επίλυση περιβαλλοντικών και κλιματικών προβλημάτων. Είναι αξιοσημείωτο ότι το διάστημα 2018-2020 οι συνολικές επενδύσεις στο Ισραήλ μόνο για την κλιματική τεχνολογία έφτασαν τα 2,97 δισ. δολάρια, με την κυβέρνηση της χώρας να παρέχει συμπληρωματική στήριξη 280 εκατ. δολάρια.

Ευκαιρίες στα σκουπίδια

Από τις πιο πρωτοποριακές start-ups εταιρείες είναι η UBQ, η οποία ανέπτυξε μια καινοτόμα επιχειρηματική ιδέα και πλέον μετρά πελάτες όπως η McDonald’s, η Mercedes-Benz, η PepsiCo, η Nestle κ.ά. Οπως ανέφερε χαρακτηριστικά η αντιπρόεδρος του εμπορικού τμήματος της εταιρείας κυρία Λίατ Αράντ μιλώντας σε δημοσιογράφους, «εκεί όπου όλοι έβλεπαν σκουπίδια, εμείς είδαμε μια ευκαιρία».

Η εταιρεία αξιοποιεί απορρίμματα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν (π.χ. το κουτί μιας πίτσας, στο οποίο έχουν κολλήσει υπολείμματα τυριού κ.λπ.) και αναπόφευκτα θα οδηγηθούν σε ταφή, καθώς και οργανικά απόβλητα, τα οποία μετατρέπει σε ένα κλιματικά ουδέτερο θερμοπλαστικό, το UBQ, το οποίο αντικαθιστά το κοινό πλαστικό. Ενας τόνος UBQ αποτρέπει την ταφή σε ΧΥΤΑ 1,3 τόνου απορριμμάτων και την έκλυση στην ατμόσφαιρα 11,7 τόνων ισοδύναμου CO2. Με το συγκεκριμένο υλικό κατασκευάζονται υλικά οικοδομής, καλώδια, κάδοι ανακύκλωσης, δίσκοι σερβιρίσματος, κρεμάστρες, κιβώτια, γλάστρες, μικροέπιπλα κ.λπ.

«Το UBQ είναι σαν το τόφου. Μεταμορφώνεται ανάλογα με το τι υλικά του προσθέτεις» επισήμανε η κυρία Αράντ. Οι πρώτες εμπορικές δοκιμές του προϊόντος έγιναν το 2018, οπότε και έλαβε διεθνή πρότυπα και πιστοποιήσεις. To 2021 η εταιρεία επεκτάθηκε και στην Ευρώπη επενδύοντας 170 εκατ. δολάρια σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις στην Ολλανδία. Παράλληλα, μια άλλη start-up, η HomeBiogas, αναπτύσσει μικρά συστήματα παραγωγής βιοαερίου, εύκολα στη χρήση, δίνοντας τη δυνατότητα σε απλούς καταναλωτές, αγροτικές μονάδες αλλά και επιχειρήσεις να μετατρέψουν τα οργανικά τους απόβλητα σε καθαρή ενέργεια στον χώρο τους, παράγοντας αέριο μαγειρέματος αλλά και λίπασμα. Ηδη τα συστήματα της εταιρείας χρησιμοποιούνται σε περισσότερες από 100 χώρες.

Μέλισσες-ρομπότ

Παντρεύοντας την επιστήμη με τις μπίζνες, με «όχημα» το οικοσύστημα, αλλά και πρωτοπόρες μεθόδους, εκ των οποίων πολλές προέρχονται από τη στρατιωτική τεχνολογία, οι Ισραηλινοί αντιμετώπισαν τις προκλήσεις της άγονης γης και των περιορισμένων φυσικών πόρων. Ανακυκλώνοντας το 90% των υδατικών πόρων και καλλιεργώντας στην έρημο Νεγκέβ διαθέτουν πλέον μια αξιοσημείωτη παραγωγή.

Σύμφωνα με τον ειδικό απεσταλμένο για το κλίμα και την αειφορία στο υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ, πρεσβευτή Γκίντεον Μπεχάρ, στη χώρα δραστηριοποιούνται περισσότερες από 500 start-ups αγροτεχνολογίας, εκ των οποίων το 50% δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι η χρηματοδότηση της αγροτεχνολογίας στο Ισραήλ, από 55 εκατ. δολάρια το 2014, έφτασε το 2021 στα 827 εκατ. ευρώ. Ενα από τα επενδυτικά κεφάλαια που στηρίζουν την έρευνα και επιχειρηματική ανάπτυξη αυτών των εταιρειών είναι το «Smart agro Fund», το οποίο προσβλέπει στο εμπορικό μέλλον της τεχνολογίας που αναπτύσσουν οι συγκεκριμένες start-ups και στην υποσχόμενη οικονομική αξία τους. Μία από τις καινοτόμες εταιρείες που βρίσκονται κάτω από την «ομπρέλα» τους είναι η Arugga AI Farming, η οποία ήδη δοκιμάζει με επιτυχία σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες λαχανικών μια… μέλισσα-ρομπότ για την επικονίαση των φυτών. Την ίδια ώρα που η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα αναζητά τη λύση στο πρόβλημα της «εξαφάνισης» των μελισσών, στο Ισραήλ δοκιμάζουν μια νέα μέθοδο: μια μηχανική μέλισσα εντοπίζει τα άνθη και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να τα «φυσά» με συγκεκριμένο τρόπο και για καθορισμένο χρονικό διάστημα, βοηθώντας τη γονιμοποίησή τους.

Καινοτομίες στην έρημο

Για να αναπτυχθεί η αγροτεχνολογία, δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Καινοτομίας του Ισραήλ, του υπουργείου Περιβάλλοντος της χώρας, του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν και του ιδρύματος Merage Foundation Israel η κοινότητα καινοτομίας «DeserTech», η οποία προωθεί την ανάπτυξη, προσαρμογή και εμπορευματοποίηση τεχνολογιών που επιτρέπουν τη βιώσιμη διαβίωση σε ξηρά κλίματα. Παράλληλα, μετέτρεψαν την άγονη περιοχή Μπερ Σεβά στο Νότιο Ισραήλ σε έναν παγκόσμιο επιχειρηματικό κόμβο για αυτές τις τεχνολογίες και την έρημο Νεγκέβ σε ένα ζωντανό εργαστήριο επιστήμης και τεχνολογίας. Μια από τις κορυφαίες αγροτικές εγκαταστάσεις στην καρδιά της ερήμου είναι το Ramat-HaNegev Desert Agro Research & Innovation Center, το οποίο εστιάζει στην καλλιέργεια τροφίμων σε ημίξηρες και άνυδρες ζώνες. Εδώ και περίπου τέσσερις δεκαετίες διεξάγει εφαρμοσμένη έρευνα αναζητώντας λύσεις για μια κερδοφόρα και προηγμένη γεωργία, βελτιώνοντας διαρκώς τις αποδόσεις των καλλιεργειών, περιορίζοντας παράλληλα τη χρήση νερού, τη λίπανση, τα παράσιτα και τις ασθένειες. Οι αγρότες στο Ramat-HaNegev καλλιεργούν σε άνυδρα εδάφη μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων, όπως το 70% της παραγωγής ντομάτας «τσέρι» της χώρας, ελιές, φράουλες, γαλακτοκομικά προϊόντα, σταφύλια για την παραγωγή κρασιού, εξωτικά μανιτάρια, βατόμουρα, ανανάδες, χουρμάδες, ασιατικά χόρτα, πατάτες κ.ά.

Το σύστημα AirBattery και η παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου

Η Augwind, μια ισραηλινή εταιρεία τεχνολογίας που ιδρύθηκε το 2012 από τον δρα Ορ Γιόγκεφ, ανέπτυξε μια εναλλακτική λύση για την αποθήκευση ενέργειας, ακολουθώντας μια μέθοδο υπόγειας αποθήκευσης αέρα σε υψηλή πίεση. Η βασική τεχνολογία αποτελεί τη βάση για δύο «προϊόντα»: το σύστημα ενεργειακής απόδοσης AirSmart για βιομηχανικές εφαρμογές που διατίθεται στο εμπόριο από το 2016, με περισσότερες από 50 εγκαταστάσεις σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες στο Ισραήλ, και το σύστημα αποθήκευσης ενέργειας AirBattery. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν συνδυασμό αντλούμενης υδροηλεκτρικής ενέργειας και αποθήκευσης ενέργειας με πεπιεσμένο αέρα.
Υποστηριζόμενη από την Αρχή Καινοτομίας του Ισραήλ και την Ευρωπαϊκή Ενωση, η Augwind έκανε σημαντικά βήματα προς την ανάπτυξη και την εμπορευματοποίηση των κατοχυρωμένων με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τεχνολογιών της. Το σύστημα αποθήκευσης ενέργειας AirBattery έχει εξασφαλίσει έργα άνω των 200 MWh στο Ισραήλ και πλέον εισχωρεί στις διεθνείς αγορές, ενώ το AirSmart είναι πλέον διαθέσιμο στις αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Από το 2019 η μετοχή της εταιρείας διακινείται στο Χρηματιστήριο του Τελ Αβίβ.

Παράγοντας υδρογόνο

Ο Μπιλ Γκέιτς είχε πει ότι το υδρογόνο είναι ο ελβετικός σουγιάς της απανθρακοποίησης για την παγκόσμια οικονομία. Γι’ αυτό η Breakthrough Energy Ventures, την οποία έχει δημιουργήσει ο αμερικανός μεγιστάνας για να στηρίξει τη στροφή προς τη βιώσιμη ενέργεια, έθεσε υπό την «ομπρέλα» της και μια καινοτόμα τεχνολογία της ισραηλινής εταιρείας H2Pro, η οποία επιτρέπει την ευρεία παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου. H H2Pro, η οποία ιδρύθηκε το 2019, με έδρα την Καισάρεια του Ισραήλ, έπειτα από χρόνια έρευνας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ισραήλ Technion, έχει συγκεντρώσει επενδύσεις άνω των 100 εκατ. δολαρίων και υποστηρίζεται, εκτός από τον Μπιλ Γκέιτς, και από άλλους κορυφαίους επενδυτές, όπως οι εταιρείες Hyundai, New Fortress Energy, Temasek Holdings, Horizons Ventures, ArcelorMittal, Yara Growth Ventures, Sumitomo Corporation, Extantia, Bazan και Doral. Μάλιστα, το H2Pro θα συμμετέχει στην επίσημη αντιπροσωπεία του Ισραήλ στην COP27. Τα πρώτα πιλοτικά της συστήματα 0,4 MW θα λανσαριστούν το 2023 και η εμπορική γραμμή παραγωγής θα ξεκινήσει το 2024, με μια μονάδα 600 MW/έτος. Η H2Pro σχεδιάζει να παραδώσει τα συστήματά της σε εμπορική κλίμακα έως το 2025.

Η έρευνα της ιδρυτικής της ομάδας κατέληξε στην ανάπτυξη ενός ηλεκτροχημικού θερμικά ενεργοποιημένου χημικού, του E-TAC, το οποίο χρησιμοποιεί ηλεκτρική ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για να διαχωρίσει το νερό σε υδρογόνο και οξυγόνο. Σε αυτή τη διαδικασία, το υδρογόνο και το οξυγόνο παράγονται χωριστά σε διαφορετικές φάσεις: μια ηλεκτροχημική φάση και μια θερμικά ενεργοποιημένη χημική φάση. Στην ηλεκτροχημική φάση, καταναλώνεται ηλεκτρισμός και παράγεται υδρογόνο. Το κύριο πλεονέκτημα του E-TAC είναι η απόδοση που φτάνει στο 95% (σε σύγκριση με 60%-70% άλλων εναλλακτικών μεθόδων παραγωγής υδρογόνου), γεγονός που μειώνει σημαντικά το λειτουργικό κόστος. Σε κάθε περίπτωση και ο επικεφαλής της H2PRO κ. Μάρκο Τάλμον παραδέχεται ότι εάν το κόστος παραγωγής υδρογόνου δεν πέσει από τα 5 με 10 δολάρια που είναι σήμερα στο 1 δολάριο η παραγωγή δεν θα είναι συμφέρουσα.Παράλληλα, πολλές άλλες ισραηλινές start-ups δραστηριοποιούνται στο ενεργειακό. Οπως η Electreon, η οποία αναπτύσσει για τον στόλο των ηλεκτρικών οχημάτων μια τεχνολογία ασύρματης φόρτισης, τοποθετώντας χάλκινα πηνία ακριβώς κάτω από την επιφάνεια του δρόμου – κατά μήκος αυτοκινητοδρόμων, σε σταθμούς λεωφορείων, σε χώρους στάθμευσης και σε κέντρα logistics. Αλλη πάλι, η Eco Wave Power, λειτουργεί από το 2014 στο λιμάνι της Γιάφα έναν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής κυματικής ενέργειας. Μάλιστα, η εταιρεία προωθεί την επέκταση του έργου σε συνεργασία με την Electricite De France (EDF).

Φιλικό τσιμέντο για το θαλάσσιο οικοσύστημα

Οσο η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας απειλώντας τις παράκτιες πόλεις πολλαπλασιάζονται και οι ανάγκες για δημιουργία θαλάσσιων προστατευτικών κατασκευών (κυματοθραύστες, φράγματα κ.λπ.). Η Econcrete δημιούργησε ένα νέο μπετόν, 10% ισχυρότερο από τα παραδοσιακά μείγματα, με 120 χρόνια διάρκεια ζωής και δύο φορές μεγαλύτερη απορρόφηση άνθρακα. Παράλληλα, ο σχεδιασμός των μπλοκ που παράγονται μπορεί να τα μετατρέψει σε καταφύγιο θαλάσσιας ζωής. Εως σήμερα έχουν εγκατασταθεί σε 40 σημεία 12 χωρών.