Κλιματική αλλαγή και πόλεις. Μια ολέθρια σχέση. Οι συχνότεροι, παρατεταμένοι καύσωνες και οι ισχυροί άνεμοι απειλούν τα αστικά κέντρα με πυρκαγιές – όσα γειτνιάζουν με δασικές περιοχές – ενώ ραγδαίες βροχοπτώσεις και πλημμύρες προκαλούν τεράστιες οικονομικές ζημιές σε υποδομές και δίκτυα.Οι πόλεις δεν συμβάλλουν μόνο με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στην κλιματική κρίση, αλλά δέχονται, με αυξημένη ένταση και συχνότητα, και τις επιπτώσεις της.
Επιπτώσεις
Εως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, το 75% των ευρωπαίων πολιτών θα διαμένει σε πόλεις, σύμφωνα με υπολογισμούς του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά κρίσιμη την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε αυτές. Γι’ αυτό επιβάλλεται αλλαγή στον σχεδιασμό και στον τρόπο οργάνωσής τους ώστε να μετριαστούν οι συνέπειες της παγκόσμιας αστάθειας στο κλίμα και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους σε αυτές.
Η προετοιμασία
«Οι δομημένες περιοχές είτε συγκροτούν μεγάλες πόλεις, είτε μικρότερες, είτε κώμες είναι πολύ περισσότερο τρωτές στους κλιματικούς κινδύνους (πλημμύρες, καύσωνες κ.λπ.) εξαιτίας συγκέντρωσης πληθυσμών σε αυτές αλλά και λόγω δομικών ιδιαιτεροτήτων. Επιπρόσθετα οι κίνδυνοι αυτοί είναι πολύ περισσότερο δύσκολο να διαχειριστούν μέσα σε ημιαστικά και αστικά περιβάλλοντα απ’ ό,τι στην ύπαιθρο, όπως για παράδειγμα η εφαρμογή σχεδίων εκκένωσης» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο διευθυντής του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Διαχείρισης Ανθρωπογενών και Φυσικών Καταστροφών «ASSIST» του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, καθηγητής κ. Δημήτρης Εμμανουλούδης.
Η επιστήμη και η τεχνολογία δίνουν απαντήσεις για την προετοιμασία των πόλεων, απαιτείται ωστόσο πολιτική βούληση, έγκαιρος σχεδιασμός και προσαρμογή σε τοπικό επίπεδο, η οποία είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο, ελλείψει και των απαραίτητων πόρων. Είναι αξιοσημείωτο ότι, για το 2024 η επιχορήγηση των 332 δήμων της χώρας για πολιτική προστασία (μόνο για πυροπροστασία) ήταν μόλις 27,4 εκατ. ευρώ.
Συσπείρωση
Γι’ αυτό οι 113 δήμαρχοι ελληνικών πόλεων αποφάσισαν να συσπειρωθούν κάτω από μια κοινή «ομπρέλα» – ξεπερνώντας ιδεολογικοπολιτικές οριοθετήσεις – ώστε να αντιμετωπίσουν κοινούς εχθρούς (πυρκαγιές, πλημμύρες, χιονοθύελλες, λειψυδρία κ.λπ.). Ετσι δημιουργήθηκε το νέο Ελληνικό Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων (ΕλΔΑΠ) ως μια ισχυρή συμμαχία για την αντιμετώπιση των νέων απειλών και τη διεκδίκηση των απαιτούμενων πόρων ώστε να οργανωθούν προκειμένου ένα ακραίο φαινόμενο να μην καταλήγει σε καταστροφή.
Ερευνα του Δικτύου καταδεικνύει ότι 9 στους 10 δήμους έχουν αντιμετωπίσει καταστροφές την τελευταία 10ετία και αποκαλύπτει τις μακροχρόνιες αδυναμίες της τοπικής αυτοδιοίκησης στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Το 42% δεν διαθέτει κανένα πυροσβεστικό όχημα, το 76% δεν έχει πόρους για εκπόνηση εξειδικευμένων σχεδίων πολιτικής προστασίας προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες της περιοχής τους, το 68% δηλώνει ανεπαρκή αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών και συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και ανεπάρκεια τεχνολογικού εξοπλισμού, το 64% διαθέτει υποστελεχωμένο τμήμα πολιτικής προστασίας. Επιπλέον, 9 στους 10 δήμους παρουσιάζουν αδυναμία αξιοποίησης χρηματοδοτικών εργαλείων με συνέπεια να μην μπορούν να συμμετέχουν σε συγχρηματοδοτούμενα έργα και δράσεις για την ενίσχυση των υποδομών τους και διαχείρισης έκτακτων αναγκών.
Ιδιαιτερότητες
«Η εκπόνηση κοινών σχεδίων προστασίας, αλλά και αλληλοβοήθειας σε περίπτωση εκδήλωσης κινδύνου, θα μπορούσε να οδηγήσει και σε οργάνωση κοινών ασκήσεων προετοιμασίας των εθελοντών και των πληθυσμιακών ομάδων τους, μια και ο πλημμυρικός, ο σεισμικός, ο θερμικός ή πυρικός κίνδυνος δεν εξαιρεί ορεινές, παράκτιες ή πεδινές περιοχές. Είναι κοινοί εχθροί για όλους τους πληθυσμούς» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Εμμανουλούδης.
Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιο «πατρόν» στο οποίο να ταιριάζουν όλοι οι δήμοι καθώς κάθε πόλη έχει ιδιαιτερότητες που πρέπει να συνυπολογιστούν, από τα αστικά χαρακτηριστικά της έως τη σφοδρότητα των κλιματικών φαινομένων που δέχεται και το είδος τους – π.χ. περισσότερους καύσωνες, ακραίες βροχοπτώσεις κ.λπ. – ώστε οι τελικές παρεμβάσεις να είναι αντίστοιχες.
Θωράκιση των πόλεων με €205 εκατ. προτείνει ο Πρόεδρος του Δικτύου, Γιάννης Κωνσταντάτος
To Ελληνικό Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων, όπως αναφέρει ο πρόεδρός του, δήμαρχος Ελληνικού – Αργυρούπολης κ. Γιάννης Κωνσταντάτος, έχει κοστολογημένη πρόταση για τη θωράκιση των ελληνικών πόλεων και χρειάζεται, σε πρώτη φάση, 205 εκατ. ευρώ, κονδύλι που όπως προέκυψε από μελέτη απαιτείται για τον επιχειρησιακό μηχανολογικό εξοπλισμό, την προμήθεια στόλου οχημάτων, την πρόσβαση σε ευφυή συστήματα πρόληψης, μελέτες κ.λπ.
Tα 205 εκατ. ευρώ επαρκούν για τη θωράκιση των 113 δήμων-μελών του ΕλΔΑΠ;
«Τα 205 εκατ. ευρώ αφορούν τους 88 δήμους που συμμετείχαν στην έρευνα, συνεπώς ο προϋπολογισμός αναμένεται να αυξηθεί συνυπολογίζοντας και τις ανάγκες των υπόλοιπων 26 δήμων-μελών που έχουν ενταχθεί έως σήμερα στο Δίκτυο. Εχουμε ζητήσει συνάντηση με τον Πρωθυπουργό και τα κοινοβουλευτικά κόμματα, ενώ το αίτημα υποβάλλεται άμεσα στα συναρμόδια υπουργεία. Παράλληλα, θα επιδιώξουμε χορηγίες από μεγάλες επιχειρήσεις στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης».
Θεωρείτε ότι είναι αναγκαίο να διαθέτει ο κάθε δήμος ξεχωριστό επιχειρησιακό σχέδιο; Δεν καλύπτεται από το ενιαίο μοντέλο του υπουργείου Πολιτικής Προστασίας;
«Θα ήθελα να επισημάνω ότι είμαστε δίπλα στην πολιτεία. Το προτεινόμενο σχέδιο δράσης του ΕλΔΑΠ επικεντρώνεται στην πρόληψη και την ετοιμότητα των δήμων για την αντιμετώπιση των κινδύνων που απειλούν τις τοπικές κοινωνίες και έρχεται συμπληρωματικά και ενισχυτικά στο εθνικό σχέδιο. Η πρόληψη απαιτεί γνώση των απειλών και των κινδύνων στη μικρή κλίμακα, εξειδικευμένα τοπικά σχέδια διαχείρισής τους, κατάλληλα μέσα και εξοπλισμό, κατάρτιση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων σε θέματα ασφάλειας. Τα τοπικά Επιχειρησιακά Σχέδια Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Διαχείρισης Συνεπειών, όπως και τα τοπικά σχέδια ανθεκτικότητας, δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά και απαιτητά από τη νομοθεσία. Δυστυχώς παρατηρείται μεγάλη καθυστέρηση στην εκπόνησή τους, λόγω έλλειψης χρηματοδοτικών πόρων, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που εξειδικεύονται ατελώς».
Πού εντοπίζετε το πρόβλημα και ποια είναι η λύση;
«Τα προβλήματα και οι ελλείψεις είναι δυσανάλογα μεγάλες μπροστά στις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης, αν αναλογιστούμε την περιορισμένη γνώση και εξοικείωση που έχουμε με τα φαινόμενα, τις ελλείψεις προσωπικού, την καθυστέρηση στην υλοποίηση έργων καίριας σημασίας και την απουσία προγραμμάτων ετοιμότητας, τις ελλείψεις σε υλικά και μέσα, τα παρωχημένα συστήματα επικοινωνιών, και κυρίως την απίστευτη αδυναμία συντονισμού των διαφόρων επιπέδων του μηχανισμού πολιτικής προστασίας όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο στην τοπική κλίμακα. Χρειαζόμαστε μια σταθερή οργανωτική δομή σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, με τις κατάλληλες υποδομές, εργαλεία και σύγχρονες τεχνολογικές λύσεις με χρήση τεχνητής νοημοσύνης για να αναπτύξουμε ενέργειες, πρωτοβουλίες, έργα, και μέτρα που στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των δυνητικών επιπτώσεων των καταστροφών σε τοπικό επίπεδο».
