Η Χαβάη διαθέτει ένα από τα πιο εξελιγμένα συστήματα προειδοποίησης για τσουνάμι στον κόσμο, το οποίο βελτιώνεται συνεχώς από το 1946, όταν ένα τσουνάμι σκότωσε 158 ανθρώπους.
Επί δεκαετίες, χάρτες εκκένωσης για τσουνάμι εμφανίζονταν σε κάθε τηλεφωνικό κατάλογο της Χαβάης. Πινακίδες στις παράκτιες περιοχές προειδοποιούν τους παραθεριστές για τις επικίνδυνες ζώνες. Υπάρχει σύστημα συναγερμού για όλες τις φυσικές καταστροφές που βασίζεται κυρίως σε σειρήνες. Το σύστημα έχει σχεδιαστεί για να προσθέσει πολύτιμα λεπτά στον χρόνο που έχουν οι κάτοικοι για να απομακρυνθούν.
Πριν από περίπου 15 ημέρες μια πυρκαγιά έκαψε ολοσχερώς την ιστορική πόλη Λαχάινα στο Μάουι και σκότωσε τουλάχιστον 115 ανθρώπους, ενώ πάνω από 1.000 άνθρωποι αγνοούνται ακόμη. Τι συνέβη άραγε;
Οι ομοιότητες με το Μάτι
Οι σειρήνες του συστήματος δεν ενεργοποιήθηκαν. Οι περισσότεροι κάτοικοι δεν γνώριζαν ότι οι φλόγες πλησίαζαν μέχρι που η φωτιά βρέθηκε κοντά τους και δεν έλαβαν έγκαιρες προειδοποιήσεις από την πολιτική προστασία, που «βασίστηκε σε μια σειρά από – μερικές φορές – συγκεχυμένες αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης», σύμφωνα με το Associated Press. Υπήρχε όμως χρόνος για εκκένωση; Ο περιφερειακός δρόμος της Λαχάινα έκλεισε λόγω της φωτιάς στις 15.30. Η κομητεία Μάουι στο Facebook ανακοίνωσε το κλείσιμο του δρόμου στις 16.46, χωρίς σαφείς οδηγίες. Μερικοί μάλιστα δήλωσαν ότι οδοφράγματα της αστυνομίας εμπόδιζαν τη φυγή τους και αναγκάστηκαν να τα παρακάμψουν για να διαφύγουν. Γνωρίζουμε επίσης ότι στις 17.19 η φωτιά είχε φτάσει στην προκυμαία και ότι στις 17.33 άνθρωποι σε φυγή αναζητούσαν καταφύγιο στη θάλασσα.
Δηλαδή η φωτιά προχώρησε και έκαψε τη Λαχάινα σε περίπου δύο ώρες από την πρώτη ειδοποίηση, όσο περίπου χρειάστηκε και η πυρκαγιά στο Μάτι το 2018, που ξεκίνησε στις 16.40 και έφτασε στη θάλασσα περίπου στις 18.30.
Αυτές δεν ήταν οι μόνες ομοιότητες. Ο κυβερνήτης της Χαβάης προσπάθησε στην αρχή να καλύψει την απουσία εντολής εκκένωσης και τη μη χρήση σειρήνων με αναφορές στην κλιματική αλλαγή και υπερβολές ότι η φωτιά έκαιγε με την ταχύτητα του ανέμου, που έπνεε περίπου με 90 χλμ. την ώρα. Η φωτιά διαχέεται με ταχύτητες που εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες, το ανάγλυφο του εδάφους και τη βλάστηση, και όχι με την ίδια ταχύτητα που έχει ο άνεμος. Αν η φωτιά εξελισσόταν όπως ισχυριζόταν στην αρχή ο κυβερνήτης, η Λαχάινα θα είχε καεί σε ένα λεπτό.
Ο διευθυντής της Υπηρεσίας Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών του Μάουι δήλωσε ότι επέλεξε να μην ενεργοποιήσει το δίκτυο σειρήνων από φόβο μήπως στείλει τον κόσμο προς τις φλόγες και ότι δεν έχει μετανιώσει για «την καλύτερη αντίδραση που θα μπορούσαμε να έχουμε». Γενική κατακραυγή ακολούθησε και ο διευθυντής παραιτήθηκε.
Η χρησιμότητα του 112
Το συμπέρασμα από τη Λαχάινα είναι ότι η οποιαδήποτε εντολή εκκένωσης θα έσωζε ζωές και ότι η ανάρτηση πυθικών χρησμών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης από επίσημες αρχές δεν είναι αποτελεσματική. Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά ένας κάτοικος στο Associated Press, «μια προειδοποίηση ακόμα και 10-15 λεπτών θα είχε σώσει πολλά παιδιά». Δυστυχώς, στη Χαβάη η πολιτική προστασία δεν βασίστηκε στην αντίστοιχη υπηρεσία του 112, που λέγεται αντίστροφο 911.
Πρότεινα τη χρήση του 112 για εκκενώσεις τον Σεπτέμβριο 2018, στην παρουσίαση με τα συμπεράσματα της επιστημονικής μου ομάδας από Ελλάδα, Ιαπωνία και ΗΠΑ για τις εξίσου τραγικές συνέπειες της πυρκαγιάς στο Μάτι. Θυμίζω ότι με προσομοιώσεις εκκένωσης αποδείχθηκε ότι αν είχε υπάρξει εντολή απομάκρυνσης θα είχαν σωθεί ζωές. Δέχτηκα και δέχομαι πολλαπλές ad hominem επιθέσεις τότε για τις επιστημονικές μου απόψεις. Επέμεινα, και το αποτέλεσμα είναι ότι η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησε το 112 και εκατοντάδες ζωές έχουν σωθεί. Οσοι δεν αναγνωρίζουν στην Πολιτική Προστασία αυτόν τον άθλο ας διαβάσουν με προσοχή τα δημοσιεύματα για το Μάουι στον διεθνή Τύπο.
Πρόληψη και μετριασμός καταστροφών
Προφανώς μετά από το τραγικό τέλος των συνανθρώπων μας στη Δαδιά πρέπει να σκεφθούμε τι παραπάνω χρειάζεται να κάνουμε για την έγκαιρη προειδοποίηση ανθρώπων χωρίς πρόσβαση σε κινητά, ραδιόφωνο ή τηλεόραση, που δεν καταλαβαίνουν ελληνικά ή αγγλικά και δεν βρίσκονται κοντά σε άλλους με πρόσβαση.
Η πρόληψη και ο μετριασμός παρόμοιων καταστροφών θα απαιτήσει προηγμένη τεχνολογία για την ανίχνευση πυρκαγιών (ορισμένες ήδη σε δοκιμές στην Καλιφόρνια), δορυφορική θερμική επισκόπηση σε μικρά χρονικά παράθυρα, βελτιωμένα συστήματα συναγερμού έκτακτης ανάγκης με γρήγορες προβλέψεις για την εξάπλωση και την ένταση της πυρκαγιάς, καλύτερες πρώτες αντιδράσεις, δασική διαχείριση που προσαρμόζεται στην πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, αλλά και ανάλυση των διδαγμάτων από άλλες καταστροφικές πυρκαγιές σε όλον τον κόσμο.
Ετσι, ίσως φτάσουμε κάποτε στο να μη χρειαζόμαστε το 112 για εκκενώσεις από πυρκαγιές, επειδή δεν θα έχουμε ή θα τις σβήνουμε πολύ γρήγορα.
O κ. Κώστας Συνολάκης είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, τακτικό μέλος της Εθνικής Ακαδημίας των ΗΠΑ και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας.
