Να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι ακόμα δεν τις ένιωσε η Θεσσαλονίκη τις συνέπειες των εργασιών κατασκευής του Flyover, που «παγώνουν» προσωρινά με απόφαση του ΣτΕ. Οι πρώτες εργασίες μας πηγαίνουν από τον φούρνο στην κατάψυξη. Εκεί που λες μια μέρα, βλέποντας την περιφερειακή οδό να μη φρακάρει, πως «δεν έγινε και τίποτα», ακινητοποιείται αίφνης ένα φορτηγό και κάνει κόλαση όλη την πόλη για μερικές ώρες.

Ετοιμάζεσαι να πας από την Καλαμαριά στο κέντρο. Μπαίνοντας στην Εθνικής Αντιστάσεως βλέπεις πως δεν είναι καλή ιδέα σήμερα – το «σήμερα» είναι πολύ σημαντικό στην υπόθεση Flyover – να μπλέξεις με τη Βασιλίσσης Ολγας αφού χιλιάδες άλλοι οδηγοί είχαν την ίδια ιδέα με εσένα. Πας περιφερειακό και ό,τι βρέξει ας κατεβάσει. Λάθος επιλογή.

Φαύλος κύκλος

Μέσα στο ακινητοποιημένο σου αυτοκίνητο, όπου αυτοσαρκαστικά βάζεις να ακούσεις στο Spotify το «Drive my Car» των θρυλικών Beatles, αναρωτιέσαι εάν σε μια εποχή που ψήνεται η ιδέα των πόλεων χωρίς αυτοκίνητα μήπως το Flyover ενθαρρύνει τη χρήση του ΙΧ. Τα αυτοκίνητα αφού σκότωσαν την πόλη έφεραν την ανάγκη για περισσότερα αυτοκίνητα. Ο γνωστός φαύλος κύκλος που περιέγραψε ο Αντρέ Γκορτς (1923-2007) στο δοκίμιό του «Η κοινωνική ιδεολογία του αυτοκινήτου» που έγραψε πριν από πάνω από μισόν αιώνα (1973): «Δώστε μας περισσότερα αυτοκίνητα για να αποδράσουμε από την πόλη που τα ίδια κατέστρεψαν».

Εκείνη η κριτική που διογκώθηκε από τη δεκαετία του 1970 δεν προερχόταν μόνο από αρνητές της τεχνολογίας αλλά και από τεχνοκράτες, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, ακτιβιστές που προφητικά έβλεπαν την άνθηση μιας νέας κουλτούρας που σήμερα σαρώνει όλη την αναπτυγμένη Ευρώπη: Επικράτηση των μαζικών μέσων μεταφοράς (ηλεκτρικά λεωφορεία, σύγχρονα τραμ, μετρό, ποδήλατα και ελαφρά δίκυκλα) και απόλυτη προτεραιότητα στην άνετη κίνηση των ΑμεΑ και των πεζών σε πόλεις όπου ο πράσινος δημόσιος χώρος συνεχώς αυξάνεται και ποσοτικά και ποιοτικά.

Δηλαδή η Θεσσαλονίκη θα ζήσει μια ακόμα… αρχαιολογία του παρόντος; Την ώρα που οι άλλοι θα χαίρονται τα έξυπνα πάρκα και ενώ η διάθεση για car free κέντρα πόλης κινητοποιεί το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη η ευρύτερη περιοχή της κατ’ ευφημισμόν συμπρωτεύουσας ετοιμάζεται να υποδεχθεί πολλές δεκάδες χιλιάδες νέα αυτοκίνητα;

«Δεν αρέσει πια» το αυτοκίνητο – για να θυμηθούμε με την ευκαιρία τη μοναδική Μελίνα που αφοπλιστικά είχε χρησιμοποιήσει το «δεν αρέσουμε πια» εννοώντας το ΠαΣοΚ το 1989. Δεν είναι «cool». Το λεγόμενο Flyover, για να επανέλθουμε, ήδη συνοδεύεται από πολλούς «μύθους». Δεν πρόκειται για ένα καινούργιο ανεξάρτητο έργο αλλά για μια διεύρυνση – αναβάθμιση του ήδη υπάρχοντος οδικού άξονα της εσωτερικής περιφερειακής με τα όχι λίγα λειτουργικά προβλήματα ασφάλειας, συχνού «κορεσμού» από οχήματα κ.ά.

«Οταν κάποτε τελειώσει, θα προσφέρει αύξηση της συνολικής χωρητικότητας της οδού κατά 40% περίπου (στο κεντρικό υπερυψωμένο τμήμα των 4,5 χλμ.) και βελτίωση της ποιότητας και της ασφάλειας της κίνησης των οχημάτων στο ισόπεδο τμήμα των 13,5 χλμ. με διαπλάτυνση των σημερινών στενών λωρίδων και Λωρίδα Εκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ)» μας λέει ο συγκοινωνιολόγος και σήμερα πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης Σπύρος Βούγιας.

Η διάρκεια κατασκευής

Το πιο αρνητικό σημείο του έργου αυτού, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι «η μεγάλη διάρκεια κατασκευής (3,5 χρόνια) σε συνδυασμό με το ότι δεν έγιναν οι απαραίτητες κυκλοφοριακές και περιβαλλοντικές μελέτες των σοβαρών επιπτώσεών του στο εσωτερικό δίκτυο της πόλης». Και τι πρέπει να γίνει; «Η πόλη, ξεπερνώντας το διαμορφωμένο ιστορικά αίσθημα του ανεκπλήρωτου και το επακόλουθο σύνδρομο της «εργοφοβίας» (λόγω της τραυματικής εμπειρίας της καθυστέρησης του μετρό και της ματαίωσης της υποθαλάσσιας αρτηρίας), πρέπει να αντιμετωπίσει το πιεστικό πρόβλημα του Flyover όχι μόνο «αμυντικά» αλλά και «επιθετικά», με αυτοπεποίθηση και αίσθημα ευθύνης» λέει.

Υπάρχει όμως μια αισιόδοξη και δημιουργική προσέγγιση; Ο ίδιος απαντά θετικά και υποδεικνύει την προώθηση όλων των παράλληλων έργων και παρεμβάσεων (μετρό, τραμ, ηλεκτρικά λεωφορεία, θαλάσσια συγκοινωνία, μετακινήσεις πεζών) που (μαζί με τον συστηματικό έλεγχο της παράνομης στάθμευσης) θα αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της κατασκευής του Flyover.

Αυτή η «εργοφοβία» της πόλης στην οποία αναφέρεται ο κ. Βούγιας και που εμμέσως με αυτοκριτική διάθεση έχουν παραδεχθεί όλες οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης, που πράγματι οφείλεται σε ένα γεγονός-ρεκόρ (επί δεκαετίες να καρκινοβατούν εμβληματικά έργα υποδομών), δεν θα ξεπεραστεί εύκολα και σίγουρα χωρίς ένα μπαράζ ολοκλήρωσης και παράδοσης εκτελούμενων έργων και όχι μόνο του μετρό και του Flyover. Είναι ακόμα η ουσιαστική ενίσχυση του ΟΑΣΘ, με λεωφορεία και προσωπικό και άλλα μικρότερης κλίμακας αλλά απαραίτητα έργα.

Τι κερδίζει η Θεσσαλονίκη από αυτά; «Για πρώτη φορά η πόλη μπορεί να αποκτήσει ένα μόνιμο πλαίσιο βιώσιμης συγκοινωνιακής υποδομής αλλά και διαφορετικής συμπεριφοράς των μετακινουμένων που θα κάνει επιτέλους την πόλη ανθρώπινη και λειτουργική» λέει ο κ. Βούγιας

Το μετρό

Πολλά λέγονται και για τις αλλαγές που θα φέρει η έναρξη της λειτουργίας της βασικής γραμμής του μετρό. Σε αυτό οι προσδοκίες ίσως αποδειχθούν υπέρμετρες καθώς ναι μεν θα μειωθεί η κυκλοφορία των ΙΧ στο κέντρο αλλά και η ζήτηση για θέσεις στάθμευσης, πλην όμως το μετρό σε μεγάλο βαθμό θα απορροφήσει τη ζήτηση από επιβάτες των λεωφορείων οπότε το κέντρο της Θεσσαλονίκης δεν θα απαλλαγεί από εκείνον τον μεγάλο αριθμό αυτοκινήτων που αρχικά κάποιοι πίστεψαν.

Οι νεότερες γενιές θέλουν πιο πολύ έναν καινούργιο πολιτισμό της καθημερινότητας, ζητώντας μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορρύπανσης, και βέβαια των ποσοστών πρόωρης θνησιμότητας, αύξηση του χώρου πρασίνου, υψηλότερα επίπεδα ενεργητικής κινητικότητας. Παράλληλα στην πόλη κάτι αλλάζει  στις διαθέσεις των κατοίκων που έχουν θετικότερη στάση στην εφαρμογή μέτρων περιορισμού της «ασυδοσίας» του αυτοκινήτου στο κέντρο της πόλης.

Χιούμορ

Στις 14 Μαΐου του 2027 είναι προγραμματισμένο να παραδοθεί το έργο του Flyover, ανέφερε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας στη Βουλή, απαντώντας πριν από έναν μήνα σε σχετική με το έργο επίκαιρη ερώτηση της βουλευτού του ΣΥΡΙΖΑ Κατερίνας Νοτοπούλου. Με το μετρό να έχει καθυστερήσει πάνω από… τριάντα χρόνια το να ανακοινώνεις ακόμα και συγκεκριμένη ημερομηνία παράδοσης, είναι αν μη τι άλλο μια πράξη γενναιότητας αλλά και χιούμορ.