Η Gen Z ψωνίζει ψηφιακά και αντί για τα επώνυμα προϊόντα ένδυσης και υπόδησης προτιμά κάτι πιο φθηνό, αρκεί να τρεντάρει τώρα. Γι’ αυτό και αγκαλιάζει παγκοσμίως τις ψηφιακές πλατφόρμες λιανικής πώλησης, όπως οι Shein, Temu και AliΕxpress.
Κατά τον οικονομικό αναλυτή και αναπληρωτή αντιπρόεδρο του ΣΕΛΠΕ Αντώνη Ζαΐρη, στην Ελλάδα έφηβοι, 20άρηδες και 30άρηδες, «όντας ενημερωμένοι, απαιτητικοί και ψηφιακά ενήμεροι», στρέφονται στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες σε μεγαλύτερο ποσοστό έναντι των άλλων ηλικιακών ομάδων.
«Οι νέοι ηλικίας 18-34 ψωνίζουν online τουλάχιστον μία φορά τον μήνα, σε ποσοστό 57%, ενώ οι σημερινοί 35άρηδες ψωνίζουν οnline σε ποσοστό 51%. Ακολουθούν οι καταναλωτές 55 ετών και άνω, από τους οποίους το 25% ψωνίζει από τις ψηφιακές υπεραγορές».
Μόνο που το ψηφιακό κυνήγι της «μεγάλης ευκαιρίας» έχει αντίστοιχα μεγάλο κόστος για την υγεία των ίδιων, για το περιβάλλον αλλά και για όσους εργάζονται για την παραγωγή των φθηνών προϊόντων.
Yγειονομική βόμβα
Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου: Οι Αρχές της Νότιας Κορέας εντόπισαν σε προϊόντα – παιδικά παπούτσια, δερμάτινες τσάντες, ζώνες, παιδικά ρολόγια – που πωλούνταν από κινεζικές πλατφόρμες λιανικής πώλησης συγκεντρώσεις φθαλικών εστέρων έως και 428 φορές πάνω από το κανονικό.
Οι φθαλικοί εστέρες είναι χημικές ενώσεις που κυρίως προστίθενται στα πλαστικά αλλά και σε άλλα προϊόντα για να ενισχύσουν την ελαστικότητα, τη διαφάνεια και την ανθεκτικότητά τους.
Ομως, όπως εξηγεί στο «Βήμα» ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι ουσίες αυτές, όταν εισάγονται στον οργανισμό μας, «μπερδεύουν χημικά τον εγκέφαλό μας, δίνοντας ένα λανθασμένο σήμα ότι οι ουσίες αυτές αποτελούν ορμόνη του οργανισμού και όχι κάτι ξένο».
Αυτό οδηγεί σε «υποέκκριση των ανθρώπινων ορμονών με αποτέλεσμα τη δημιουργία ορμονολογικής δυσλειτουργίας». Οι διαταραχές αυτές, συνεχίζει, «δύνανται να προκαλέσουν μειωμένη έκκριση τεστοστερόνης για τους άνδρες», επηρεάζοντας την αναπαραγωγική τους ικανότητα, «αλλά και διαταραχές του μεταβολικού συνδρόμου, όπως παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2», ενώ «συνδέονται με προβλήματα στην ομαλή ηπατική λειτουργία και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και με καρκίνο του ήπατος».
Επιστημονική έρευνα
Η ανησυχία γίνεται μεγαλύτερη γιατί, όπως εξηγεί ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, και στη χώρα μας, στο πλαίσιο διαχρονικών ερευνών βιοπαρακολούθησης του πληθυσμού, έχουν εντοπιστεί υψηλές συγκεντρώσεις φθαλικών εστέρων στα ούρα, με την πιο πιθανή εξήγηση να βρίσκεται στα φθηνά προϊόντα που εισάγονται μαζικά κυρίως από Κίνα, Πακιστάν και Τουρκία.
Από τη μεριά του, ο Ιωάννης Νικολάου, καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, εξηγεί πως μπορεί «τα επιστημονικά δεδομένα για ένα τόσο πρόσφατο φαινόμενο να είναι εξαιρετικά περιορισμένα, γεγονός που δεν προσφέρει επαρκή γνώση για μια εμπεριστατωμένη και εις βάθος ανάλυση», όμως την ίδια στιγμή «η πρόσφατη επιστημονική έρευνα δείχνει πως τα χαμηλού κόστους προϊόντα, είτε αυτά ενσωματώνουν την περιβαλλοντική προστασία είτε όχι, ενέχουν τον κίνδυνο της υποτροπής (rebound effect), δηλαδή να έχουν μεγαλύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον λόγω αύξησης της ζήτησης».
Το χρώμα του Γάγγη
Ο Δημήτρης Γραμματικογιάννης, καθηγητής στο ΑΚΤΟ College και eco stylist, θέλοντας να περιγράψει το μέγεθος του προβλήματος δίνει ένα παράδειγμα από τον χώρο της μόδας: «Λένε πως πλέον δεν χρειάζεται να ενημερωθείς από την Pantone (σ.σ.: πρότυπο χρωματικής κλίμακας ευρέως διαδεδομένο στην εκτυπωτική και σχεδιαστική βιομηχανία) για το ποιο είναι το χρώμα της χρονιάς· αρκεί να παρατηρήσεις το χρώμα που κάθε φορά έχει πάρει ο Γάγγης, ο ποταμός της Ινδίας τα νερά του οποίου υποδέχονται τις βαφές των ρούχων που παράγονται».
Ομως, τονίζει, «κανένα ποτάμι δεν σταματά σε καμία χώρα. Τα ποτάμια είναι σαν τις φλέβες ενός ζωντανού οργανισμού. Συνεχίζουν την πορεία τους. Αν υπάρχει η μόλυνση στην Ινδία, αργά ή γρήγορα θα την πιεις και στο ποτήρι σου στην Αθήνα, στην Κίνα, στη Νέα Υόρκη».
Εργασιακός μεσαίωνας
Το ιδιαιτέρως χαμηλό κόστος αυτών των προϊόντων έχει ένα ακόμα τίμημα: τον εργασιακό μεσαίωνα στα sweatshops όπου παράγονται, ενώ ειδικά για κινεζικές πλατφόρμες υπάρχει πάντα το ερώτημα εάν χρησιμοποιούν και παράνομη καταναγκαστική εργασία σε περιοχές όπως η Σινγιάνγκ.
Ο Δημήτρης Γραμματικογιάννης υπενθυμίζει την κατάρρευση του κτιρίου Rana Plaza στο Μπανγκλαντές τον Απρίλιο του 2013, που φιλοξενούσε πέντε υφαντουργίες και στοίχισε τη ζωή σε 1.127 εργαζομένους. Οπως εκ των υστέρων αποκαλύφθηκε, παρά τις προειδοποιήσεις των εργαζομένων για τις εμφανείς και επικίνδυνες ρωγμές, υποχρεώθηκαν να εργαστούν και το πλήρωσαν με τη ζωή τους.
Κατά τον eco stylist, αυτό ανάγκασε τις εταιρείες που συνδέονταν με τις εν λόγω υφαντουργίες, περιλαμβανομένων ισπανικών και βρετανικών κολοσσών, «να δουν το πρόβλημα που μέχρι πρότινος έκαναν πως δεν υπήρχε».
«Τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην εργασία, τα φαινόμενα της καταναγκαστικής εργασίας, της παιδικής εργασίας, της ισότητας μεταξύ των φύλων και των μη διακρίσεων αποτελούν βασικά κριτήρια που πρέπει να ενσωματωθούν στις καταναλωτικές μας αποφάσεις» υπογραμμίζει ο Ιωάννης Νικολάου, προσθέτοντας πως «τα χαμηλού κόστους προϊόντα που προέρχονται πολλές φορές από αναδυόμενες χώρες δεν ενσωματώνουν τέτοιου τύπου κριτήρια».
Ο Αντώνης Ζαΐρης προσθέτει πως «όλοι οι παίκτες λιανικής, η εφοδιαστική αλυσίδα, οι καταναλωτές και ο καθένας ξεχωριστά, θα πρέπει να συμβάλουμε περισσότερο στην πράσινη και αποδοτική οικονομία, με μείωση αποβλήτων και ορθολογική αξιοποίηση των πόρων».
Σε τελική ανάλυση, όπως υπογραμμίζει και ο Δημήτρης Γραμματικογιάννης, «όταν δεν αγοράζουμε ρούχα συνειδητά, τότε παίζουμε ένα παιχνίδι που το κερδίζουν οι άλλοι και όχι εμείς».
Συντονισμός: Aγγελος Σκορδάς
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σωτήρης
