Πλατεία Εξαρχείων, πρωινό του Αυγούστου, λίγες ημέρες μετά το ξεκίνημα των εργασιών για τον σταθμό του μετρό. Η σκηνή θυμίζει κάπως θέατρο του παραλόγου. Ακουμπισμένοι σε ένα κλειστό περίπτερο άνδρες και γυναίκες της Αστυνομίας συνομιλούν ή στέλνουν μηνύματα με το κινητό τους, από την πόρτα του εργοταξίου που ανοιγοκλείνει βλέπει κανείς εργάτες να συνεχίζουν τις εργασίες, ενώ στα τραπεζάκια των καφέ θαμώνες συζητούν – αρκετοί για το θέμα αυτό. Πολύ συχνές είναι και οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά του σταθμού.
Στη Γραμμή 4 του μετρό που κατασκευάζεται τώρα, δύο σταθμοί, αυτός της πλατείας Κολωνακίου και αυτός της πλατείας Εξαρχείων, γέννησαν αντιδράσεις. Και ενώ στην περίπτωση του Κολωνακίου η «θύελλα» (κυρίως για την απομάκρυνση των δέντρων) δείχνει να κόπασε, οι αντιδράσεις εδώ, στα Εξάρχεια, δεν σταματούν. Την Τετάρτη μάλιστα ο «Guardian» φιλοξένησε ρεπορτάζ για το θέμα με τον τίτλο «Κάτοικοι της ιστορικής πλατείας Εξαρχείων της Αθήνας αντιδρούν στα σχέδια για σταθμό του μετρό – Οι διαδηλωτές λένε πως ο σταθμός είναι μέρος προγράμματος ανάπλασης που στοχεύει στην αλλαγή της ιστορικά αριστερής περιοχής».
Μετρό – Πώς η Γραμμή 4 αλλάζει την Αθήνα
Η ολοκλήρωση και τα ναρκωτικά
«Το αν θα είναι καλό το μετρό για τα Εξάρχεια δεν το ξέρει κανείς» λέει στο «Βήμα» κάτοικος της περιοχής. «Εξαρτάται από δύο πράγματα: από το πότε θα ολοκληρωθεί και από το αν θα καταφέρει να διώξει τα ναρκωτικά από την πλατεία». Δεν θέλησε να μας πει το όνομά του. Το ίδιο και οι περισσότεροι από όσους μιλήσαμε. Για την ακρίβεια, από όσους δέχτηκαν να μιλήσουν. «Δημιουργήθηκε θέμα και φασαρία χωρίς λόγο» μας είπε κάποιος άλλος. «Γιατί να γίνει σταθμός στα Εξάρχεια όταν απέχουν 10 λεπτά από τον σταθμό της Ομόνοιας και 15 από τον σταθμό της Πανεπιστημίου; Πώς είχαμε παλιότερα τα γραφεία του ΠαΣοΚ που κάθε μέρα γίνονταν στόχος; Τώρα θα έχουμε την πλατεία. Χωρίς λόγο».
Είναι αλήθεια πως η δημιουργία κάθε γραμμής του μετρό, όπως και κάθε δημόσιο έργο, προκαλεί αναστάτωση σε μια γειτονιά, η οποία μπορεί να διαρκέσει πολύ – κάποιοι μιλούν για 8 χρόνια στη συγκεκριμένη περίπτωση. Οι παλιότεροι θα θυμούνται την περίπτωση της Αγίας Παρασκευής και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, όπου ύστερα από αντιδράσεις άλλαξαν θέση οι σταθμοί (και τώρα ζητείται να γίνουν και εκεί που είχε αρχικά σχεδιαστεί). Οσο για τη «συχνότητα» των σταθμών, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στο Παρίσι, για παράδειγμα, υπάρχουν 4 ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο τη στιγμή που η Αθήνα έχει μόνο έναν! Στην περίπτωση των Εξαρχείων, όμως, φαίνεται πως οι αντιδράσεις δεν αφορούν την ταλαιπωρία ή, τουλάχιστον, όχι μόνο.
Οι 15 σταθμοί Μετρό που θα αλλάξουν τη ζωή στην Αθήνα
Για τη σωτηρία της πλατείας
«Το θέμα δεν είναι αν χρειάζεται ή αν δεν χρειάζεται το μετρό» λέει στο «Βήμα» ο Θοδωρής Κοκκινάκης, ο οποίος γεννήθηκε και ζει στα Εξάρχεια. «Δεν είναι ότι δεν θέλουμε το μετρό, αυτό για το οποίο παλεύουμε είναι η σωτηρία της πλατείας. Πέρα από τον συμβολισμό της, είναι η «ανάσα» μας. Σε όλα τα Εξάρχεια οι μόνοι ελεύθεροι χώροι είναι αυτή η πλατεία και ο λόφος του Στρέφη (σ.σ. που και αυτός κινδυνεύει). Η πλατεία είναι ένας χώρος συνεύρεσης ανθρώπων που θα πάψει να υπάρχει».
Ο κ. Κοκκινάκης αναφέρεται ιδιαίτερα στα 70 δέντρα της, τα περισσότερα από τα οποία θα πρέπει να «φύγουν» – πολλά είναι παλαιότερα των 50 ετών. Είναι ιδιαίτερα πολύτιμα σε μια πόλη σαν την Αθήνα που έχει από τα μικρότερα ποσοστά πρασίνου ανά κάτοικο στην Ευρώπη. «Αυτά τα δέντρα δεν αντικαθίστανται. Μπορεί να μην κοπούν και να μεταφυτευτούν αλλού, αλλά στην πλατεία δεν μπορεί να υπάρξουν. Ισως φυτευτούν θάμνοι και μάλιστα σε μικρότερη έκταση γιατί μεγάλο μέρος της πλατείας θα καταληφθεί από εξόδους, εξαερισμούς, ασανσέρ κ.λπ.» τονίζει. Δεν θεωρεί ότι είναι δυνατόν να υπάρξουν δέντρα με βαθύ ριζικό σύστημα λόγω του υπόγειου σταθμού.
Ο χαρακτήρας και οι κάτοικοι
Υπολογίζοντας και την έκταση που θα καταλάβουν οι εγκαταστάσεις του σταθμού, φοβάται πως η πλατεία θα περιοριστεί πολύ και θα χάσει τον χαρακτήρα της. Αναφέρεται μάλιστα σε μια νέα κυρίαρχη τάση στους ελεύθερους χώρους, «που δεν δίνει τη δυνατότητα με σκιάσεις, με παγκάκια, να καθίσει κανείς, να μιλήσει, να συναναστραφεί, που περνάς και φεύγεις, ελεύθεροι χώροι δεν σε κρατούν να καθίσεις».
Θεωρεί πως έπρεπε να ζητηθεί η γνώμη των κατοίκων, να γίνει διαβούλευση μαζί τους. Μας δείχνει, μάλιστα, ένα σχεδιάγραμμα της ανάπλασης που έγινε στην πλατεία το 2003, όταν ύστερα από φασαρίες το ΥΠΕΧΩΔΕ (που ήταν τότε αρμόδιο) κάλεσε τους κατοίκους, εκείνοι με τη βοήθεια αρχιτεκτόνων, αντιπρότειναν ένα σχέδιο, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου έγινε αποδεκτό.
Η απάντηση Ταχιάου για την επιλογή της θέσης
Οι περισσότεροι από όσους αντιτίθενται δεν αμφισβητούν την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας σταθμός στα Εξάρχεια. Το θέμα τριβής είναι το σημείο που θα γίνει. Με άρθρο του που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ Νίκος Ταχιάος σημειώνει μεταξύ άλλων σχετικά με το θέμα: «Ο σχεδιασμός του έργου είναι πολυδιάστατος και πολυπαραμετρικός. Ξεκίνησε στις αρχές της προπερασμένης δεκαετίας και ωρίμασε στο δεύτερο μισό της προηγούμενης. Διαδοχικές κυβερνήσεις, πολιτικές ηγεσίες του αρμόδιου υπουργείου και διοικήσεις της Αττικό Μετρό συνεργάστηκαν με στελέχη της Αττικό Μετρό και τους εξωτερικούς συμβούλους της για να βρουν τη βέλτιστη λύση, η οποία δημοπρατήθηκε υπό την προηγούμενη διοίκηση και συμβασιοποιήθηκε υπό τη σημερινή. Μελετήθηκαν και αξιολογήθηκαν όλες οι δυνατές λύσεις: για παράδειγμα μια – ανέξοδα επαναλαμβανόμενη – μετατόπιση του Σταθμού Εξάρχεια στο Αρχαιολογικό Μουσείο θα επέβαλλε τη μετακίνηση δύο ακόμα τουλάχιστον σταθμών ώστε να διασφαλιστούν οριακά οι ελάχιστα αποδεκτές καμπύλες των σηράγγων (ελάχιστη ακτίνα 300 μέτρα), γεγονός που θα άλλαζε τα χαρακτηριστικά του όλου έργου. Θα επρόκειτο για ένα “άλλο έργο” καθώς θα το απομάκρυνε από πολυσύχναστες περιοχές κατοικίας και κεντρικών λειτουργιών, συγκοινωνιακά λιγότερο αποδεκτό και σίγουρα ακριβότερο».
Γιώργος Αποστολόπουλος, δημοτικός σύμβουλος, μέλος της ΚΕ του ΠαΣοΚ
«Θα διευκολύνει τη γειτονιά και θα μειώσει τη χρήση ΙΧ»
Θετικός στη δημιουργία μετρό στα Εξάρχεια είναι ο Γιώργος Αποστολόπουλος, τομεάρχης Περιβάλλοντος και μέλος της ΚΕ του ΠαΣοΚ/ΚΙΝΑΛ, δημοτικός σύμβουλος Δήμου Αθηναίων, ο οποίος επίσης είναι γέννημα θρέμμα των Εξαρχείων. «Είναι μια διαχρονική επιθυμία της πλειοψηφίας των κατοίκων της περιοχής από τη δεκαετία του ‘80. Θα διευκολύνει πολύ τη γειτονιά – ειδικά ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, οικογένειες, ανθρώπους με κινητικά προβλήματα. Είναι το κορυφαίο δημόσιο μέσο μεταφοράς που θα βοηθήσει να μπορούν να μετακινούνται με αρκετά φθηνό τρόπο. Επιπρόσθετα θα διευκολύνει πολύ στη μείωσή της χρήσης του ΙΧ και στον περιορισμό των ρύπων». Ο κ. Αποστολόπουλος δεν δέχεται ότι θα αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της περιοχής. «Θα ενισχυθεί ο πλουραλιστικός χαρακτήρας σε επίπεδο και πολιτιστικό και φιλοσοφικό και ιδεολογικό και θα υπάρχει ευρύτερη ανταλλαγή ιδεών με την έλευση μιας ευρύτερης κοινωνικής πολυπολιτισμικότητας».
Οσον αφορά το θέμα των δέντρων και του πρασίνου, αναφέρεται στη διαβεβαίωση της Αττικό Μετρό ότι το 80% των δέντρων θα μεταφυτευτεί. «Θα μπορούσε επίσης να ενισχυθεί το ισοζύγιο πρασίνου της περιοχής με ενίσχυση της βλάστησης στον πεζόδρομο της Τοσίτσα ή σε άλλα σημεία της περιοχής, π.χ. στον λόφο του Στρέφη». Το πιο βάσιμο για εκείνον επιχείρημα όσων αντιτίθενται στη δημιουργία του σταθμού είναι ο κίνδυνος να αυξηθούν οι τιμές των ενοικίων στην ευρύτερη περιοχή. «Αυτό, όμως, είναι κάτι που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες περιοχές στο κέντρο της Αθήνας, κυρίως οι τουριστικές και οι υπό ανάπτυξη. Αφορά όλη την Αθήνα και θα πρέπει να λυθεί με κάποια νομοθετική ρύθμιση, όπως έγινε στο εξωτερικό».
