Ορισμένοι γέλασαν. Αλλοι προσπάθησαν να την αποτρέψουν. Τη συμβούλευσαν ότι «η πραγματικότητα απέχει από τα όνειρα». Την προειδοποίησαν πως πρόκειται για έναν χώρο που δεν… χωρούν εύκολα γυναίκες. Και σχεδόν κανείς δεν την παρότρυνε.
Η Αναστασία Τάσιου, νευροχειρουργός-διευθύντρια νευροχειρουργικής κλινικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας, κόντρα στις πεποιθήσεις εκείνης της εποχής, ξεκίνησε ειδικότητα το 2000. Ηταν η μόνη γυναίκα στην κλινική. Την ίδια περίοδο, μόλις πέντε νέες επιστήμονες ειδικεύονταν στο απαιτητικό αυτό πεδίο ανά την Ελλάδα. Σήμερα η εικόνα δεν έχει αλλάξει δραματικά.
«Γνώριζα πως έπρεπε να αποδείξω τι μπορώ να επιτύχω. Ημουν μόνιμα σε επαγρύπνηση» λέει η νευροχειρουργός Αναστασία Τάσιου
Ριζωμένα στερεότυπα
Για την κυρία Τάσιου η νευροχειρουργική λειτούργησε όπως ο μαγνήτης. «Ως φοιτήτρια αντιλήφθηκα πως το νευρικό σύστημα είναι μαγεία. Είναι τόσο ωραίο και τόσο άγνωστο. Τόσο σημαντικό αλλά συνάμα μας επιτρέπει τόσο λίγο να το προσεγγίσουμε» λέει σήμερα μιλώντας στο «Βήμα». Οταν το 2005 έλαβε τον τίτλο ειδικότητας, ξεκινώντας την επαγγελματική της πορεία, δεν ένιωσε απόρριψη στον εργασιακό της χώρο. Τουλάχιστον ποτέ άμεσα. «Εμμεσα όμως γνώριζα πως έπρεπε να αποδείξω τι μπορώ να επιτύχω. Ημουν μόνιμα σε επαγρύπνηση. Επρεπε να παλέψω διπλά» αναφέρει.
Αντίστοιχα, καχυποψία «διάβαζε» συχνά και στα πρόσωπα των ασθενών της – μερικές φορές έως και σήμερα. «Εκπλήσσονται για παράδειγμα όταν με βλέπουν να ηγούμαι της εφημερίας. Θεωρούν μάλλον δεδομένο πως υπάρχει κάποιος άλλος, άνδρας, πάνω από εμένα». Διευκρινίζει όμως πως σε έκτακτες καταστάσεις (όπως π.χ. κατά την αντιμετώπιση ενός επείγοντος περιστατικού), ποτέ ο ασθενής ή οι συγγενείς του δεν εξέφρασαν αμφιβολία ή αντίδραση πριν από την επέμβαση. «Αργότερα ορισμένοι σχολίασαν πως αρχικά με πέρασαν για «κοπελίτσα»». Και παρότι σίγουρα δεν πρόκειται για προσβολή, δείχνει τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα που λίγο-λίγο εκριζώνονται.
«Υπάρχουν άνθρωποι που δυσπιστούν όταν βλέπουν γυναίκα χειρουργό. Η νοοτροπία αυτή αρχίζει σταδιακά να αλλάζει. Με την πάροδο των ετών, όταν δραστηριοποιείσαι σε έναν τομέα εδραιώνεσαι. Απολαμβάνεις την εμπιστοσύνη του κόσμου όχι επειδή είσαι άντρας ή γυναίκα αλλά για το έργο σου».
Τα στοιχεία
Για την ιστορία, ο πρώτος επίσημα εκπαιδευμένος έλληνας νευροχειρουργός, και μάλιστα στο John Hopkins των ΗΠΑ, είναι ο Βασίλειος Γριπονησιώτης. To 1951 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του πρώτου νευροχειρουργικού τμήματος στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Θα χρειαστεί όμως να περάσουν αρκετές δεκαετίες έως ότου γυναίκες επιστήμονες να εισέλθουν σε αυτόν τον αυστηρά ανδροκρατούμενο χώρο, όπως περιγράφεται στην εργασία με τίτλο «Γυναίκες που επιδιώκουν καριέρα στη νευροχειρουργική στην Ελλάδα» και δημοσιεύτηκε στην ιατρική επιθεώρηση «World Neurosurgery».
Η Μαρία Βαρελά-Σταυρινού είναι η πρώτη επιστήμονας που έλαβε τον τίτλο ειδικότητας στη χώρα μας το 1988, ανοίγοντας τον δρόμο στις επόμενες γενιές. Παρ’ όλα αυτά η εξέλιξη είναι αργή. Οπως διαπιστώνει κανείς μελετώντας τα δεδομένα που παρατίθενται στην ίδια εργασία, που συνυπογράφουν η κυρία Τάσιου και η επίσης νευροχειρουργός Ξανθούλα Λαμπριανού, οι φοιτήτριες στις Ιατρικές Σχολές είναι περισσότερες από τους φοιτητές. Εν τούτοις και σύμφωνα με τα αρχεία του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, το 2001 από τους 4.155 χειρουργούς μόνον οι 456 ήταν γυναίκες. Από αυτές «ήταν μόνο 3 γυναίκες νευροχειρουργοί μεταξύ 132 εγγεγραμμένων νευροχειρουργών (2,3%). Επί του παρόντος, ο αριθμός των ελληνίδων νευροχειρουργών αυξήθηκε σε 50 (9,4%) μεταξύ 532 εγγεγραμμένων νευροχειρουργών».
Επιπρόσθετα, στην ίδια εργασία επισημαίνεται πως παρότι πολλές ελληνίδες νευροχειρουργοί έχουν ολοκληρώσει τη διατριβή τους, καμία από αυτές δεν ανελίχτηκε στον ακαδημαϊκό κόσμο. «Αν και με την πάροδο του χρόνου παρατηρείται αύξηση του αριθμού των γυναικών νευροχειρουργών στην Ελλάδα, οι γυναίκες συνεχίζουν να υποεκπροσωπούνται σε ηγετικές θέσεις».
Διεθνής… συνασπισμός
Σε κάθε περίπτωση πάντως, η αδύναμη εκπροσώπηση των γυναικών στη νευροχειρουργική δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι γυναίκες ανά τον κόσμο συνασπίστηκαν δημιουργώντας μικρούς πυρήνες ανά ήπειρο και αποτυπώνοντας την κατάσταση. Στόχος τους, όπως εξηγεί η κυρία Τάσιου, δεν είναι μόνον η καταγραφή συμπεριφορών διάκρισης μεταξύ των δύο φύλων αλλά η εξάλειψη των διακρίσεων σε όλα τα επίπεδα ώστε οι ασθενείς να έχουν πρόσβαση στη νευροχειρουργική ανά τον κόσμο χωρίς εμπόδια.
