Στην αυγή μιας νέας (αχαρτογράφητης) ψηφιακής περιόδου, με τις παραδοσιακές αξίες μας να περνούν τη «βάσανο» της… επαναξιολόγησης, το ρεπορτάζ του «Βήματος» στέκεται σε μια «σταθερή» αξία, έναν θρύλο ραμμένο πάνω στις πιο βαθιές μας επιθυμίες, ενσωματωμένο στις πιο προσωπικές μας σκέψεις: Ο Αγιος Βασίλης είναι «πολύ σκληρός για να πεθάνει» και εξακολουθεί να παίρνει κάθε χρόνο χιλιάδες γράμματα από μικρούς και μεγάλους που του ζητούν βοήθεια και προστασία. Μη λησμονούμε άλλωστε ότι μεγάλη έρευνα που έγινε πέρυσι στις ΗΠΑ φανέρωσε πως ένα 20% του πληθυσμού (μικροί και μεγάλοι) διατηρεί βαθιά πίστη στον Αγιο Βασίλη.

Στην Ελλάδα, τα γράμματα στον Αγιο Βασίλη αποτελούν τον δικό μας «μαγικό καθρέφτη», την εικόνα της δικής μας κοινωνίας. Και αυτή η εικόνα κάθε χρόνο αλλάζει. Φέτος, στα γράμματα που έφτασαν κατά χιλιάδες στα Ελληνικά Ταχυδρομεία με παραλήπτη τον Αγιο Βασίλη κυριαρχούν το θέμα του πολέμου και τα αιτήματα για ειρήνη. Το πιο συγκλονιστικό όμως είναι τα δεκάδες γράμματα των παιδιών που ζητούν… τους γονείς τους περισσότερο. Οικογένειες σκορπισμένες, γονείς που δουλεύουν πολλές ώρες, κρούσματα σχολικού εκφοβισμού που έχουν αυξηθεί. Αυτά δείχνει το ταξίδι στην παιδική ψυχή που τελειώνει κάτω από την πένα του κάθε μικρού συντάκτη, ενώ γράμματα στέλνουν και ενήλικοι. Τι ζητούν; Θαλπωρή, συντροφικότητα, βοήθεια στις σπουδές, αγάπη…

Η εικόνα και τα γράμματα

Η συζήτηση όμως αφορά κυρίως τα παιδιά. Τα παιδιά, που σήμερα συχνά είναι πιο ενημερωμένα από τους μεγάλους. Τι εικόνα έχουν για εκείνο τον ασπρογένη γέροντα που έχει μεγαλώσει τόσες γενιές; Υπάρχει ακόμη; Και, κυρίως, παίρνει γράμματα;

Η βόλτα στα Ελληνικά Ταχυδρομεία δίνει εύκολα την απάντηση: «Ναι». Κάθε χρόνο, οι υπάλληλοί τους δέχονται όλο και περισσότερα γράμματα τόσο από μικρούς όσο και από μεγάλους. «Τα γράμματα αποτυπώνουν τα προβλήματα και τους προβληματισμούς της χρονιάς» εξηγεί στο «Βήμα» ο κ. Λάζαρος Λαζαρίδης, διευθυντής Επικοινωνίας των ΕΛΤΑ. «Τα παιδιά δεν ζητούν μόνο παιχνίδια, ζητούν κυρίως αγάπη» συνεχίζει.

«Το σπίτι μας είναι απέναντι από την εκκλησία της Παναγιάς. Μπλε χρώμα, πρώτος όροφος» γράφει ένας πιτσιρικάς στον Αγιο Βασίλη, στο γράμμα που διαβάζουμε, αγχωμένος μήπως δεν βρει το σωστό διαμέρισμα.

Τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, τα παιδιά ζητούσαν από τον Αγιο μια δουλειά για τον μπαμπά ή τη μαμά για να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. «Εγώ δεν θέλω να μου φέρεις κάποιο δώρο. Μόνο, αν μπορείς, να βοηθήσεις τον μπαμπά μου να βρει μια καινούργια δουλειά…». Τα χρόνια της πανδημίας τα παιδάκια ζητούσαν υγεία, για τη μαμά, τον μπαμπά, τον παππού, τη γιαγιά. Πριν από δύο χρόνια, τέτοιες μέρες, κάποια παιδιά είχαν δικούς τους ανθρώπους μέσα στα νοσοκομεία και ζητούσαν από τον Αγιο να τους κάνει καλά. Ζητούσαν όμως, όπως λέει ο κ. Λαζαρίδης, να ανοίξουν και τα σχολεία, να ξαναδούν τους φίλους τους, να παίξουν.

Πανδημία και πόλεμοι

Τα τελευταία χρόνια τα Μέσα κατακλύζονται από εικόνες πολέμου. Πρώτα η Ουκρανία, μετά η Γάζα… Οι εικόνες αυτές πέρασαν στο υποσυνείδητο των παιδιών, και έτσι αυτό που κυριαρχεί εφέτος στα γράμματα προς τον Αγιο Βασίλη, όπως εξηγούν οι εκπρόσωποι των ΕΛΤΑ, «είναι το αίτημα για ειρήνη».

«Δεν είναι πρωτόγνωρη η αγωνία και η ευαισθησία των παιδιών για την κοινωνία» τονίζει από την πλευρά της η παιδοψυχολόγος κυρία Αλεξάνδρα Καππάτου. Πολλές φορές οι γονείς έχουν την αίσθηση ότι τα παιδιά δεν ακούν ή δεν καταλαβαίνουν τις συζητήσεις των μεγάλων. Ωστόσο, όπως λέει η ψυχολόγος, «τα παιδιά ακόμα κι αν δεν μιλούν, βλέπουν, ακούν, επεξεργάζονται και εκδηλώνονται με διάφορες συμπεριφορές. Ετσι εφέτος προβληματίζονται για τα παιδάκια στις εμπόλεμες περιοχές».

Το δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει από τα φετινά γράμματα στον Αγιο Βασίλη είναι ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να περνούν λίγο περισσότερο χρόνο με τους γονείς τους. «Οι γονείς κυνηγούν την καθημερινότητα. Εχουν άγχος και αγωνία για το αύριο. Η ατμόσφαιρα δεν εμπνέει καμία ασφάλεια, και αυτό είναι κάτι που τα παιδιά εισπράττουν. Το συμπέρασμα ωστόσο είναι ότι τα παιδιά δεν είναι ανέμελα, και αυτό σημαίνει – δυστυχώς – ότι συρρικνώνεται η παιδικότητά τους» υπογραμμίζει η κυρία Καππάτου.

Διαβάζοντας τα παιδικά χειρόγραφα γράμματα, κάποια γραμμένα από τη μαμά, κάποια από τον μεγάλο αδελφό, κάποια άλλα με μερικά ορθογραφικά λαθάκια… στέκεσαι σε κάτι πιο ουσιαστικό. Στα γράμματα είναι διάχυτος ο προβληματισμός για το bullying, για την ενδοσχολική βία. Τα περισσότερα παιδιά τα τελευταία δύο χρόνια είναι παρατηρητές και κάποια θύματα μιας τέτοιας κατάστασης, κι αυτό τα προβληματίζει ιδιαίτερα και επιθυμούν, με κάποιον τρόπο, να σταματήσει… Πιστεύουν ίσως πως ο Αγιος μπορεί να βοηθήσει.

Τα γράμματα που έλαβαν φέτος τα Ελληνικά Ταχυδρομεία ξεπέρασαν τις 100.000. Δεν γράφουν μόνο τα παιδιά, γράφουν και οι μεγάλοι, σαν μια ψυχοθεραπεία, κάνουν έναν απολογισμό της χρονιάς που πέρασε και βάζουν έναν στόχο για τη χρονιά που έρχεται.

Ο καλύτερος επίλογος είναι το γράμμα μιας 99χρονης γυναίκας, όπως μας το μεταφέρει ο κ. Λαζαρίδης: η γυναίκα ζητεί από τον Αγιο, τουλάχιστον, έναν ακόμα χρόνο ζωής γιατί, όπως λέει, «τα εγγόνια μου μού ευχήθηκαν να τα εκατοστίσω!».

Υπαρξιακό ζήτημα

Τι γίνεται όμως όταν τα ερωτήματα των παιδιών είναι επίμονα και επαναλαμβανόμενα; Πώς προλαβαίνει ο Αγιος Βασίλης; Πώς θα βρει το σπίτι μας; Πού μένει; «Εκεί θα πρέπει ο γονιός να απευθυνθεί στο παιδί και να το ρωτήσει: «Εσύ τι πιστεύεις; Πώς νομίζεις ότι βρήκε το σπίτι μας; Από πού νομίζεις ότι έρχεται;»» λέει η κυρία Καππάτου. «Ετσι ώστε ο γονιός να μη φανεί στο τέλος ανακόλουθος. Μετά, μπορεί να διηγηθεί την ιστορία όπως την έχει στο μυαλό του. Οτι, για παράδειγμα, ο Αγιος Βασίλης είναι ένα πρόσωπο που φέρνει αγάπη στην οικογένεια. Στη δική μας την οικογένεια είναι ο μπαμπάς… Ο γονιός μπορεί επίσης να παροτρύνει το παιδί να γίνει το ίδιο «Αγιος Βασίλης» στη ζωή κάποιου άλλου παιδιού που οι γονείς του – ενδεχομένως – δεν έχουν τη δυνατότητα» συμπληρώνει.