Υπάρχει και εκείνος ο Πειραιάς που στέκει, σε πείσμα του χρόνου και της φθοράς, μεγαλόπρεπος. Εκεί, κτίρια που άλλοτε άκμαζαν διατηρούν ίχνη από την πορεία εκβιομηχάνισης της χώρας, με την πατίνα του χρόνου να μην έχει αλλοιώσει τη γοητεία τους. Και τα τελευταία χρόνια που το μεγάλο λιμάνι βρίσκεται ξανά σε τροχιά ανάπτυξης, αναπαλαιώνονται, εκσυγχρονίζονται και, σε μια γοητευτική μείξη με τη σύγχρονη πόλη, αναδεικνύονται.
Ακολουθώντας τις σύγχρονες τάσεις της πολεοδομίας που δίνει έμφαση στη συνεκτική πόλη και όχι στη διάχυσή της προς πάσα κατεύθυνση, η βιομηχανική κληρονομιά εντός των αστικών περιοχών αντιμετωπίζεται πλέον από τη Διοίκηση αλλά και από τους διαχειριστές της ως αξία και όχι ως «βαρίδι» που πρέπει να κατεδαφιστεί.
Στην περιοχή του Αγίου Διονυσίου
Τα τελευταία χρόνια μια σειρά έργων σε κτίρια-ορόσημα στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά αλλάζουν τη φυσιογνωμία της πόλης. Για το κέντρο της πόλης, με την έγκριση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) που αφορά την περιοχή του Αγίου Διονυσίου, δόθηκε το σήμα για την αναστήλωση και την επανάχρηση ανενεργών βιομηχανικών κτιρίων για επιχειρηματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, αλλά και για κατοικία. Ηδη οι εγκαταστάσεις της καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος, η οποία λειτούργησε το 1931, ανακατασκευάστηκαν και αποτελούν σήμερα τοπόσημο της πόλης.
Στις παλιές εγκαταστάσεις της καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος ήδη λειτουργεί ένα υπερσύγχρονο κτιριακό συγκρότημα γραφείων. Το ίδιο και άλλα δύο κτίρια που έχουν αναπαλαιωθεί, ενώ ακολουθούν και άλλες αναπλάσεις στα δεκάδες ανενεργά βιομηχανικά «κουφάρια» της περιοχής.
Κοντά στην περιοχή ανάπλασης του Αγίου Διονυσίου βρίσκονται και δύο κτίρια στα οποία θα εγκατασταθούν μουσειακοί-πολιτιστικοί χώροι. Στο κτίριο του ΟΣΕ, στον ιστορικό σταθμό της… ξενιτιάς, από όπου ξεκινούσαν οι αμαξοστοιχίες που μετέφεραν τους έλληνες μετανάστες στη Βόρεια Ευρώπη, θα στεγαστεί το «Σπίτι του Ρεμπέτικου». Ο χώρος λειτουργούσε από το 1904 έως το 2004, οπότε ανακαινίστηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και έχει παραχωρηθεί στον Δήμο Πειραιά, ο οποίος υλοποιεί τη μελέτη για το κτίριο και τον περιβάλλοντα χώρο των 13 στρεμμάτων που φτάνει έως τον αρχαιολογικό χώρο της Ηετιώνειας Πύλης. Στα σκαριά βρίσκεται επίσης σχέδιο για την επανάχρηση του «Σιλό», του βιομηχανικού κτιρίου που από τα μέσα της δεκαετίας του ’30 βρίσκεται εντός του ΟΛΠ και στο οποίο θα εγκατασταθεί το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Ενα τρίτο μουσείο, εκείνο των Σιδηροδρόμων του ΟΣΕ, στεγάζεται στο παλιό μηχανοστάσιο του ΟΣΕ στη Λεύκα, στο διατηρητέο κτίριο γνωστό ως «Ροτόντα», κατασκευασμένο το 1905.
Στον ιστορικό σταθμό της ξενιτιάς, καθώς από εκεί ξεκινούσαν οι αμαξοστοιχίες που μετέφεραν μετανάστες στη Βόρεια Ευρώπη, θα στεγαστεί το «Σπίτι του Ρεμπέτικου». Εχει παραχωρηθεί από τη ΓΑΙΟΣΕ στον Δήμο Πειραιά, ο οποίος προχωρεί τη μελέτη.
Για την παλαιότερη σωζόμενη βιομηχανία στον Πειραιά, την κλωστοϋφαντουργία των αδελφών Ρετσίνα, χτισμένη το 1872, υπάρχει σχέδιο αξιοποίησής της από την Εθνική Τράπεζα και μαζί με το Μουσείο Σιδηροδρόμων του ΟΣΕ, το κεραμοποιείο Δηλαβέρη και το κτίριο Περδίκη δημιουργούν ένα σημαντικό βιομηχανικό σύμπλεγμα στην ιστορική περιοχή της νηματουργίας. Ειδικά για το εμβληματικό νηματουργείο Περδίκη του 1873, «σπιτιού» αργότερα της περίφημης Πειραϊκής Πατραϊκής και ιδιοκτησίας σήμερα του Δήμου Πειραιά, έχει εξασφαλιστεί χρηματοδότηση και θα αναμορφωθεί σε ένα πλήρως λειτουργικό κτίριο.
Το πρώτο βήμα για τη σωτηρία της παλαιότερης σωζόμενης βιομηχανίας στον Πειραιά, που χτίστηκε το 1872, αποτέλεσε η κήρυξή της ως διατηρητέου μνημείου. Υπάρχει πρόταση της Εθνικής Τράπεζας, στην οποία ανήκει το ακίνητο, για επανάχρηση των διατηρητέων.
Παράλληλα, η ΔΕΗ προχωρά σε εκπόνηση master plan για τη διατήρηση και ανάδειξη δύο εμβληματικών βιομηχανικών μνημείων, των ατμοηλεκτρικών σταθμών (ΑΗΣ) Φαλήρου και Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Οι κατευθύνσεις που έχουν δοθεί στους μελετητές είναι να σχεδιάσουν ένα… πολιτιστικό cluster το οποίο θα συνδυάζει λειτουργίες καλλιτεχνικές, μουσειακές, επιστημονικές με έμφαση στην καινοτομία.
Τα δύο εμβληματικά κτίρια (στη φωτογραφία το κτίριο του Κερατσινίου) θα είναι δύο… φάροι αλληλοεξαρτώμενοι. Η ΔΕΗ σχεδιάζει εκτός από πολιτιστικές δράσεις να δημιουργήσει και ένα κέντρο καινοτομίας. Αναμένεται η προκήρυξη των διαγωνισμών για την αναπαλαίωσή τους.
ΔΕΗ: Φάληρο, Κερατσίνι
Ο ΑΗΣ Φαλήρου, που είχε ιδρυθεί το 1903, είναι συνδεδεμένος με την ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος της Ελλάδας, καθώς εκεί ξεκίνησε το 1916 η πρώτη μαχητική απεργιακή κινητοποίηση στον τομέα παραγωγής ηλεκτρισμού. Το 1972 διεκόπη η λειτουργία του, ενώ το 1986 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο αλλά αποκαταστάθηκε μόνο ο υποσταθμός «Τ». Ο ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου λειτούργησε το 1929 ως κεντρικός σταθμός παραγωγής ρεύματος του Λεκανοπεδίου.
ΗΒΗ. Οικοδομήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1880. Ανήκει σε ιδιώτες και υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον για επανάχρηση.
Στην οδό Πειραιώς, στο ύψος του Ταύρου, βρίσκεται το πρώτο εργοστάσιο της Βιοχάλκο το οποίο δημιουργήθηκε την περίοδο του Μεσοπολέμου. Στις αρχές Ιανουαρίου ετέθη σε διαβούλευση η Στρατηγική Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης στα 72 στρέμματα της Χαλκόρ. Ο σχεδιασμός αποσκοπεί στη δημιουργία ενός σύνθετου πολιτιστικού, εμπορικού, επιχειρηματικού, οικιστικού και τουριστικού πόλου, που μαζί με το Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, τον χώρο του Φεστιβάλ Αθηνών και της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) που γειτνιάζουν θα δημιουργηθεί ένα «Πολιτιστικό τετράγωνο» («Art District») 222 στρεμμάτων.
Από το 1992 στεγάζεται η Σχολή Καλών Τεχνών. Σήμερα γίνεται αναπαλαίωση στην παρηκμασμένη έπαυλη των θρυλικών υφαντουργείων, χτισμένη τη δεκαετία του 1920.
Στην ΑΣΚΤ, η οποία στεγάζεται από το 1992 στα κτίρια των πάλαι ποτέ κλωστηρίων της οικογένειας Σικιαρίδη, προχωρά σήμερα η αναπαλαίωση της έπαυλης των θρυλικών υφαντουργείων, προκειμένου να εγκατασταθεί η διοίκηση της σχολής.
ΧΡΩΠΕΙ. Θεμελιώθηκε το 1899 και συνέχισε να λειτουργεί έως το 1989. Ο διαγωνισμός για τη δημιουργία «Πολιτείας Καινοτομίας» επαναπροκηρύσσεται ώστε η επένδυση να ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης.
