Οι δεσμοί της Αρχιεπισκοπής Αμερικής με τη «μητέρα πατρίδα», την Ελλάδα, είναι ιστορικοί, αμοιβαίοι και στενοί. Πρόσφατα, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, κ. Ελπιδοφόρος, είχε την ευκαιρία να συζητήσει εκ νέου επ’ αυτών με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Στο φόντο των παραπάνω, βέβαια, παρέμενε η μεγάλη κουβέντα που έχει ξεκινήσει για το λεγόμενο «Σύνταγμα» της Αρχιεπισκοπής της Αμερικής. Τι περιλαμβάνει αυτή; Για αυτό το ζήτημα – κι όχι μόνο – μιλάει στο «Βήμα» ο κ. Ελπιδοφόρος.
Διαβάζουμε συχνά τελευταία για την αναθεώρηση του λεγόμενου «Συντάγματος» της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Γιατί η συζήτηση γύρω από ένα φαινομενικά αδιάφορο ζήτημα είναι τόσο ζωηρή;
«Κατ’ αρχήν, εμπλέκεται και ενδιαφέρεται πολύς κόσμος, διότι αυτό ήταν επιλογή δική μου, την οποία ενέκρινε το Πατριαρχείο. Να μη «δοθεί» δηλαδή άνωθεν το νέο «Σύνταγμα» της Αρχιεπισκοπής μας, αλλά να αποτελέσει καρπό όσο γίνεται ευρύτερου διαλόγου στην ελληνοαμερικανική κοινωνία. Και διότι οι συμπατριώτες μας στην Αμερική γνωρίζουν πως στο κέντρο της κοινότητάς μας βρίσκεται η Εκκλησία. Σας υπενθυμίζω ότι στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν οι Eλληνες μεταναστεύουν μαζικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και δημιουργούν τις κοινότητες, το πρώτο που χτίζουν είναι οι εκκλησίες τους. Και δίπλα ένα ελληνικό σχολείο. Oπως τότε, έτσι και σήμερα οι εκκλησίες μας είναι το σημείο αναφοράς της κοινότητας.
«Οι ναοί δεν είναι μόνο το κέντρο της λατρευτικής μας ζωής. Αποτελούν τον πιο φυσικό τόπο συνάντησής μας. Είναι η ζωντανή σύνδεση με τη Μητέρα Εκκλησία και τη μητέρα πατρίδα»
Ο χώρος στον οποίο αυτοσυνειδητοποιούμαστε ως Eλληνες και ως ορθόδοξοι. Οι ναοί δεν είναι μόνο το κέντρο της λατρευτικής μας ζωής. Αποτελούν τον πιο φυσικό τόπο συνάντησής μας. Είναι η ζωντανή σύνδεση με τη Μητέρα Εκκλησία και τη μητέρα πατρίδα. Είναι το μέρος που εορτάζονται τα έθιμά μας, που τελούμε τους γάμους μας, που βαπτίζουμε τα παιδιά μας, που ξεπροβοδίζουμε τους αγαπημένους μας στην αιωνιότητα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες λειτουργούν πάνω από πεντακόσιες πενήντα ενορίες μας. Και ένα ιδιαίτερο αμερικανικό χαρακτηριστικό είναι η ενεργή συμμετοχή του πιστού λαού μας μέσα από τα εκλεγμένα ενοριακά συμβούλια στη διοίκηση και στην οικονομική διαχείριση της Εκκλησίας. Το «Σύνταγμα» της Αρχιεπισκοπής μας δεν είναι αδιάφορο ούτε για τον κλήρο ούτε για τον λαό, διότι είναι ζωτικό».
Ποιο είναι, λοιπόν, το διακύβευμα;
«Το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, του οποίου εκκλησιαστική επαρχία αποτελεί η Αρχιεπισκοπή Αμερικής, ζήτησε να επαναπροσδιορίσουμε την υφιστάμενη δομή μας, διότι κατ’ αρχήν η σημερινή είναι αντικανονική. Δεν συνάδει, δηλαδή, στη δομή μιας επαρχίας ενός Πατριαρχείου. Για παράδειγμα, οι μητροπόλεις, ενώ υποτίθεται ότι υπόκεινται στη μια Αρχιεπισκοπή, λειτουργούν ως αυτονομημένες εκκλησιαστικές οντότητες. Αυτό δεν είναι απλώς πρωτοφανές. Είναι και δυσλειτουργικό.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναμένει από εμάς στην Αμερική να συσκεφθούμε και να προτείνουμε λύσεις που θα μας φέρουν πιο κοντά στην κανονικότητα. Η κανονική δομή της Εκκλησίας, η εκκλησιολογική της βάση, είναι το θεμέλιό της. Διατρέχει την Εκκλησία και επιτρέπει στον λαό να βιώσει την πίστη σε έναν ταχύτατα εξελισσόμενο κόσμο. Αλλά ας πάμε σε κάτι πιο πρακτικό και κατανοητό: Αυτή τη στιγμή η Εκκλησία μας στην Αμερική χωρίζεται διοικητικά στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Υόρκης και οκτώ μητροπόλεις. Διάλεξα καθ’ υπερβολήν το ρήμα «χωρίζεται», διότι στην πράξη των τελευταίων είκοσι ετών της εφαρμογής του παρόντος συστήματος καταλήξαμε να δρούμε ενίοτε σαν εννέα απομονωμένες οντότητες, χωρίς κεντρική στρατηγική, με την καθεμία μητρόπολη να επιλέγει διαφορετικές προτεραιότητες. Ασθένησε επικίνδυνα η αίσθηση ότι είμαστε η μία Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής, η αίσθηση της εθνικής Εκκλησίας. Η κάθε μητρόπολη υλοποιεί διαφορετικές στρατηγικές χρηματοδότησης και μηχανισμούς οικονομικού ελέγχου και διαφάνειας. Συχνά υπάρχει αλληλοκάλυψη δραστηριοτήτων, δαπανηρός πολλαπλασιασμός της γραφειοκρατίας και απροθυμία για μεταφορά τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών».
Πρόκειται για μια θεωρητική αγωνία ή έχετε διαπιστώσει πραγματικά προβλήματα;
«Μακάρι να ήταν θεωρητικά τα προβλήματα. Ηταν συσσωρευμένα και αδυσώπητα. Οταν έφτασα στην Αμερική το 2019, βρήκα το Ελληνικό Κολέγιό μας και τη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης και με τις αρμόδιες αρχές να έχουν άρει το καθεστώς πιστοποίησης και αναγνώρισης των πτυχίων (το accreditation). Βρήκα την ανοικοδόμηση του Αγίου Νικολάου στο Ground Zero – έναν τόσο εμβληματικό ναό για την Εκκλησία μας παγκοσμίως μπορώ να πω – να έχει σταματήσει λόγω οικονομικής ανεπάρκειας και κακών επιλογών. Βρήκα το Ταμείο Συνταξιοδότησης των κληρικών μας να οδεύει προς βέβαιη κατάρρευση και χρεοκοπία.
Φανταστείτε τους κληρικούς μας, που δεκαετίες αφοσιώνονται να υπηρετούν την Εκκλησία μας και την κοινότητά μας με αυταπάρνηση, να αντιμετωπίζουν στα γεράματά τους την απειλή της ένδειας, αυτοί και οι οικογένειές τους.
Και πόση ήταν η ντροπή για την κοινότητά μας η Πολιτεία της Νέας Υόρκης να απειλεί να μας αφαιρέσει την άδεια ανοικοδόμησης του Αγίου Νικολάου. Του ναού που έχτισαν οι πρώτοι έλληνες μετανάστες για να δοξάσουν τον Θεό που πέρασαν τον Ατλαντικό. Τον έχτισαν με το υστέρημά τους. Αρνήθηκαν δελεαστικές προτάσεις να τον πουλήσουν για να χτιστεί ένας ακόμα ουρανοξύστης. Και εμείς να φανούμε κατώτεροι της ιστορίας μας και των περιστάσεων;
Τα προβλήματα αυτά γιγαντώθηκαν σε μια κατακερματισμένη και εσωστρεφή Εκκλησία, προσηλωμένη στις τοπικές μόνο ανάγκες κάθε μητρόπολης. Χρειάστηκε μια γιγάντια, πανεθνική, συντονισμένη προσπάθεια για να πείσουμε Αρχές και χρηματοδότες, το πιστό μας ποίμνιο, πως είμαστε πλέον αποφασισμένοι, συνεπείς και ικανοί. Ως ενωμένη Εκκλησία ολοκληρώσαμε την ανοικοδόμηση και ο Πατριάρχης μας έκανε τα θυρανοίξια του Αγίου Νικολάου και λειτουργεί σήμερα. Το συνταξιοδοτικό πρόγραμμα εξυγιάνθηκε. Και η Θεολογική μας Σχολή είναι πλέον ασφαλής, χάρη και στη σημαντική συμβολή της ελληνικής κυβέρνησης με προσωπική παρέμβαση του πρωθυπουργού, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη».
Πρόσφατα συναντηθήκατε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Διακινούνται παρ’ όλα αυτά και ψίθυροι για δυσκολίες στη σχέση σας.
«Θα ήθελα να υπενθυμίσω πως η προσωπική σχέση μου με τον πρωθυπουργό, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, προηγείται της ενθρόνισής μου ως Αρχιεπισκόπου Αμερικής. Αλλά πάντως δεν λειτουργώ με ψιθύρους. Μιλάω δυνατά. Θα μπορούσα να αναφερθώ εκτενώς, αλλά για τη συντομία της συζήτησης θα σας πω ένα: o κ. Πρωθυπουργός τιμά εμένα και φυσικά στο πρόσωπό μου την Εκκλησία μας και την Ομογένειά μας στην Αμερική όχι στα λόγια αλλά εμπράκτως. Στις πρώτες ημέρες της διακονίας μου στην Αμερική στήριξε, όπως ανέφερα, με δύο εκατομμύρια ευρώ χορηγία το Ελληνικό μας Κολέγιο και τη Θεολογική Σχολή, όταν το παρέλαβα – όπως προείπα – στο χείλος του γκρεμού, θεσμικά και οικονομικά.
«Οι ψίθυροι σέρνονται στις σκιές. Οι πράξεις όμως λάμπουν στο φως, σε κοινή θέα όλων»
Η Θεολογική Σχολή και το Ελληνικό Κολέγιο είναι αυτά που εκπαιδεύουν τους μελλοντικούς ιερείς που στελεχώνουν την Εκκλησία μας στην Αμερική. Ο Πρωθυπουργός και έχει ολοκληρώσει εκλεκτές σπουδές στην Αμερική, και έχει πρωτογενή, βαθιά γνώση των ελληνοαμερικανικών θεμάτων. Είχε πλήρη επίγνωση της σημασίας της Σχολής μας όταν αποφάσισε να τη στηρίξει ως ο ηγέτης της μητέρας πατρίδας. Σήμερα η Σχολή μας έχει αποκαταστήσει την ακαδημαϊκή αναγνώριση και πιστοποίηση των πτυχίων της και προχωράει με ένα νέο φιλόδοξο όραμα. Δεν ξεχνώ την έμπρακτη στήριξη του κ. Πρωθυπουργού και στο πρόσωπό του ολόκληρου του ελληνικού λαού στα δύσκολα εκείνα χρόνια. Και κάθε χρόνο που μιλώ στη Σχολή ανελλιπώς την υπενθυμίζω, διότι είναι και ουσιώδης, αλλά και σημαντική ως προς τον κορυφαίο συμβολισμό της. Πριν από μια εβδομάδα, και εν μέσω αυτής της τραγικής κρίσης με τις δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα μας, βρήκε τον χρόνο να με υποδεχθεί στο Μέγαρο Μαξίμου. Οι ψίθυροι σέρνονται στις σκιές. Οι πράξεις όμως λάμπουν στο φως, σε κοινή θέα όλων. Σαν τον λύχνο στον οποίο αναφέρεται ο Χριστός στο Ευαγγέλιο».
