Με τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα, μετά την πανδημία, επέστρεψε και το κυκλοφοριακό στην πρωτεύουσα. Η ασφυξία στους δρόμους θύμισε εποχές πριν από την οικονομική κρίση που ξεκόλλησε για μια δεκαετία τους Αθηναίους από τα ΙΧ τους. Ομως η αυξημένη κινητικότητα μετά τους περιορισμούς εξαιτίας της Covid-19, η επιφυλακτικότητα απέναντι στα μέσα μαζικής μεταφοράς και η ανάκαμψη του τουρισμού επανέφεραν εικόνες με ουρές οχημάτων σε βασικούς οδικούς άξονες της πόλης, που φτάνουν συχνά μέσα στην ημέρα στα όριά τους.

Βεβαίως αυτό δεν είναι περίεργο, αφού οι υποδομές της πόλης είναι φτιαγμένες για 1 εκατ. οχήματα, ενώ σήμερα κυκλοφορούν στην Αττική περί τα 2,5 εκατ. Ακόμα και οι τεράστιες αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων δείχνουν να μην έχουν πτοήσει τους Αθηναίους που παραμένουν πιστοί στο βολάν. Ετσι, οι ώρες αιχμής έχουν διευρυνθεί, ενώ παρατηρούνται φαινόμενα συμφόρησης ακόμα και στις γειτονιές ανά διαστήματα της ημέρας όπως σε Βύρωνα, Παγκράτι, Περιστέρι, Νέα Ιωνία, Κηφισιά, Νέα Σμύρνη, Γλυφάδα.

Τα έργα νέας γενιάς

Πριν από έναν χρόνο οι ειδικοί έκαναν λόγο για συνθήκες κορεσμού στο οδικό δίκτυο της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι, στις αρχές Οκτωβρίου, στην πολυσύχναστη λεωφόρο Κηφισίας οι καθυστερήσεις και οι ουρές αναμονής είχαν αυξηθεί κατά 32% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2019. Ενώ για τον μεγάλο ασθενή της πρωτεύουσας, τη λεωφόρο Κηφισού, στο ρεύμα προς Λαμία η αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού κατάληψης ανήλθε σε 77% σε σχέση με το 2019!

Συνθήκες που διαμόρφωσαν ένα εκρηκτικό μείγμα για τους οδηγούς και τους κατοίκους της πόλης, αλλά και για τις αρμόδιες αρχές που καλούνται να διαχειριστούν το πρόβλημα προτού η Αθήνα γίνει απροσπέλαστη. Με δεδομένα όμως τα όρια των υφιστάμενων υποδομών της. Συνθήκη που θα αρχίσει να αλλάζει σε περίπου μια πενταετία με την παράδοση των πρώτων έργων νέας γενιάς που δρομολογεί το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, όπως η επέκτασης της λεωφόρου Κύμης προς την Εθνική Οδό, η επέκταση του μετρό προς Ιλιον, ως την ολοκλήρωση, καλώς εχόντων των πραγμάτων, σε 8 χρόνια της νέας Γραμμής 4, που θα αναδιατάξει πλήρως τον χάρτη των μετακινήσεων.

Η συμβολή του δακτυλίου

Ο δακτύλιος επανήλθε στο κέντρο της Αθήνας προκειμένου να συμβάλει στην αποσυμφόρηση τόσο της κίνησης όσο και της ατμόσφαιρας. Είναι γεγονός βέβαια ότι σήμερα το μέτρο του δακτυλίου εφαρμόζεται σε μία πόλη με επταπλάσια οχήματα σε σχέση με την εποχή της καθιέρωσής του το 1982.

Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Διαχείρισης Κυκλοφορίας της Περιφέρειας Αττικής, η εφαρμογή του μέτρου από την επιστροφή του στις 10 Οκτωβρίου 2022 και ως το τέλος του μήνα μείωσε θεαματικά τα ποσοστά κατάληψης του οδοστρώματος σε ορισμένες βασικές αρτηρίες. Για παράδειγμα, στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και προς το κέντρο και προς την Κηφισιά οι καθυστερήσεις και οι ουρές μειώθηκαν περισσότερο από 22%, στο ρεύμα της λεωφόρου Αλεξάνδρας προς Κηφισίας καταγράφηκε -25,4%. Θεαματική ήταν η βελτίωση στη λεωφόρο Βουλιαγμένης προς το κέντρο της πόλης με -36,2%.

Στον αντίποδα, στην πλειοψηφία των αξόνων στα όρια του δακτυλίου παρατηρήθηκε μείωση της μέσης ταχύτητας κίνησης των οχημάτων στις ώρες αιχμής, γεγονός που σε ορισμένες περιπτώσεις έφερε μεγαλύτερες καθυστερήσεις και ουρές. Οι υψηλότερες καταγράφηκαν σε Χαμοστέρνας προς Συγγρού (29,1%) και Υμηττού (22%).

Εξαιρώντας τον Κηφισό, που αποτελεί ειδικό παράγοντα στη δύσκολη εξίσωση του κυκλοφοριακού της Αθήνας, στην κορυφή των πιο πολυσύχναστων οδικών αξόνων της πόλης βρίσκεται η Συγγρού με μέση ωριαία τιμή άνω των 3.000 διελεύσεων, όπως και η λεωφόρος Ποσειδώνος στο ρεύμα προς Γλυφάδα. Μετά την εκκίνηση του δακτυλίου, οι καθυστερήσεις και οι ουρές στη λεωφόρο Κηφισίας με κατεύθυνση προς Κηφισιά μειώθηκαν κατά 17,6%, στη Μεσογείων προς Αγία Παρασκευή κατά 15,1% και στην Κατεχάκη προς Μεσογείων 11%, ενώ στη Βουλιαγμένης προς κέντρο αυξήθηκαν 7,8%.

 

Εξυπνες υποδομές

Τα τελευταία τρία χρόνια, με τον εκσυγχρονισμό του Κέντρου Διαχείρισης Κυκλοφορίας και τη στελέχωσή του με επιστημονικό προσωπικό όλων των ειδικοτήτων, κυρίως συγκοινωνιολόγους, η Περιφέρεια Αττικής έχει θέσει σε προτεραιότητα τη διευκόλυνση των μετακινήσεων με γνώμονα την ασφάλεια των πολιτών. Χάρη στα στοιχεία που συλλέγονται καθημερινά στο κέντρο, επεμβαίνει όπου είναι δυνατόν στη σηματοδότηση, προκειμένου να δημιουργήσει το λεγόμενο «πράσινο κύμα» σε κύριες αρτηρίες, αλλά και να έχει τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης σε περίπτωση ανάγκης, σε συνεργασία πάντα με την Τροχαία Αττικής.

Αυτό πρακτικά σημαίνει την αδιάλειπτη διέλευση των οχημάτων, όταν δεν υπάρχει κίνηση σε διασταυρώσεις ή κάθετες οδούς, ώστε να μη μένουν κολλημένα στα φανάρια παρεμποδίζοντας παράλληλα την κυκλοφορία. Εφαρμόζεται ήδη πιλοτικά το πράσινο κύμα στα ασθενοφόρα στο οδικό δίκτυο του Πειραιά. Μέσω της υιοθέτησης νέων «έξυπνων» τεχνολογιών στο άμεσο μέλλον θα επεκταθεί περαιτέρω αυτή η δυνατότητα.

Τα στηθαία ασφάλειας αντικαθίστανται για πρώτη φορά συντεταγμένα με συστήματα αναχαίτισης οχημάτων, οι διαγραμμίσεις γίνονται με σύγχρονα υλικά προκειμένου να αυξηθεί η αντοχή τους, ενώ έχει προχωρήσει η σχεδόν καθολική αντικατάσταση των παλιών πινακίδων σήμανσης. Εχουν ακόμη αντικατασταθεί οι 7 από τις 24 ηλεκτρονικές πινακίδες που υπάρχουν στην Αττική για ενημέρωση των οδηγών περί έκτακτων συμβάντων, οδικής ασφάλειας και ορθής χρήσης του δρόμου, με νέες Led πινακίδες τεχνολογίας φουλ Matrix.

Απολογισμός τριετίας

«Η Περιφέρεια Αττικής με συνεχείς δράσεις και έργα υποδομής βάζει ψηλά τον πήχη της οδικής ασφάλειας. Για εμάς η προστασία της ζωής των πολιτών είναι αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα. Σε αυτό το πλαίσιο οι υπηρεσίες μας εργάζονται καθημερινά με στόχο την επιτάχυνση έργων και παρεμβάσεων που θα αναβαθμίσουν τα επίπεδα της οδικής ασφάλειας στο οδικό δίκτυο της Αττικής. Και, πιστέψτε με, αυτός ο δρόμος δεν είναι πάντα εύκολος» λέει ο περιφερειάρχης Αττικής κ. Γιώργος Πατούλης μιλώντας στο «Βήμα». Οπως αναφέρει, ενδεικτικά, έχουν ξεμπλοκάρει έργα συνολικού προϋπολογισμού περίπου 100 εκατ. ευρώ που παρέμεναν επί τριετίας παγωμένα σε δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες, όπως οι ασφαλτοστρώσεις.

Ως προς τον απολογισμό των τελευταίων τριών ετών, όπως επισημαίνει, «δημιουργήσαμε το νέο σύγχρονο Κέντρο Διαχείρισης Κυκλοφορίας, το οποίο εποπτεύει την κυκλοφορία στην Αττική μέσω 300 περίπου καμερών και 1.000 αισθητήρων μέτρησης, προχωρήσαμε στην κατασκευή διαβάσεων κατάλληλων για ΑΜΕΑ, δημιουργήσαμε τον τηλεφωνικό αριθμό 1544 που λειτουργεί σε 24ωρη βάση για θέματα που αφορούν το οδικό δίκτυο, προχωρήσαμε στην αντικατάσταση των παλαιών ενεργοβόρων φωτιστικών σωμάτων από σύγχρονα led, επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση έως και 70%, ένα έργο προϋπολογισμού 37 εκατ. ευρώ».

Πρωταθλητής στη συμφόρηση ο Κηφισός

Το μεγάλο αγκάθι στο κυκλοφοριακό πρόβλημα της Αθήνας δεν είναι άλλο από τον Κηφισό, όπου τον τελευταίο έναν χρόνο η κατάσταση είναι ανά διαστήματα μέσα στην ημέρα απελπιστική, με ουρές χιλιομέτρων. Είναι η μοναδική αρτηρία της Αθήνας που οι μέσες ωριαίες διελεύσεις, από τις 7 το πρωί ως τις 7 το απόγευμα, ξεπερνούν τις 5.000, με το ρεύμα προς Πειραιά να ξεπερνά τις 5.980, χωρίς να επηρεάζεται, όπως δείχνουν τα στοιχεία, από το μέτρο του δακτυλίου.
Στις ώρες αιχμής, στέφεται πρωταθλητής στην κυκλοφοριακή συμφόρηση, με τις διελεύσεις να υπερβαίνουν τις 16.000 την ώρα. Μόλις η ταχύτητα των οχημάτων πέσει από τα 60-65 χλμ./ώρα στην αιχμή δημιουργείται συμφόρηση. Ας μην ξεχνάμε, βεβαίως, ότι είναι ο μοναδικός άξονας που τροφοδοτεί την κυκλοφορία προς τους μεγαλύτερους κόμβους της χώρας, το λιμάνι του Πειραιά και το «Ελευθέριος Βενιζέλος» μέσω της Αττικής Οδού, στους παραδρόμους της οποίας υπάρχουν αποθήκες και κέντρα logistics, καθώς και την κίνηση προς Βορρά και Νότο, για Λαμία και Κόρινθο.
Οπως εξηγούν οι ειδικοί, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Κηφισός, που σχεδιάστηκε το 1995, μπορεί να διασχίζει την Αθήνα από το ΣΕΦ, αλλά είναι στην ουσία ένας αυτοκινητόδρομος που φτάνει ως τη Θεσσαλονίκη. Για να εξυπηρετήσει την κυκλοφορία σε όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές της πόλης, έχει δεκάδες κόμβους, όπου προστέθηκαν λωρίδες για την ασφαλή είσοδο και έξοδο των οχημάτων.
Σήμερα, όμως, η πλειονότητα των οδηγών τις χρησιμοποιεί σαν κύριες λωρίδες. Στις περιπτώσεις δε που έξοδοι έκλεισαν, όπως στο ρεύμα καθόδου στην οδό Περισσού, οι λωρίδες πρόσβασης όχι μόνο δεν αποκλείστηκαν, αλλά αφέθηκαν να περισσεύουν. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα βεβαίως αποτελεί το «λαιμομπούκαλο» της Αχαρνών, όπου σημειώνεται και η πρωτοτυπία των δύο πρόσθετων λωρίδων, από τις οποίες τα αυτοκίνητα «πέφτουν» με ταχύτητα μέσα στις τρεις λωρίδες. Αυτό σε ώρες αιχμής είναι επιβαρυντικό για την κίνηση της οδού, αλλά και ιδιαίτερα επικίνδυνο.
Μέσα στα χρόνια, η έλλειψη βαριάς συντήρησης, αλλά και η λανθασμένη σήμανση και διαγράμμιση, που πάταγε απλώς επάνω στις προϋπάρχουσες γραμμές χωρίς να εξετάζονται οι νέες συνθήκες, παγίωσαν μία δύσκολη κατάσταση. Ετσι, καλλιεργήθηκε σε πολλούς οδηγούς η αίσθηση ότι έχουν μπροστά τους αεροδρόμιο, με αποτέλεσμα οι συνεχείς και απότομες αλλαγές λωρίδας να αποτελούν τον κανόνα στον Κηφισό.

Ηπιες παρεμβάσεις με άμεσα αποτελέσματα

Για να ευαισθητοποιήσει τους οδηγούς ως προς την ορθή χρήση του δρόμου, τις τελευταίες ημέρες στις ηλεκτρονικές πινακίδες της Περιφέρειας Αττικής έκαναν την εμφάνισή τους τα μηνύματα «Κηφισός τρεις κύριες λωρίδες» και «Αλλαγή λωρίδων αίτιο καθυστερήσεων». Αυτό γιατί εκεί που σταματούν οι δυνατότητες των τεχνικών υπηρεσιών και των αρμόδιων αρχών, ξεκινά η κυκλοφοριακή ευθύνη των οδηγών.
Σε συνδυασμό με εκτεταμένους ελέγχους της Τροχαίας για τη χρήση της ΛΕΑ, τα πρώτα θετικά αποτελέσματα έχουν φανεί, καθώς τις τελευταίες ημέρες, όταν δεν υπάρχει έκτακτο συμβάν, η κυκλοφορία διεξάγεται κανονικά με μέση ωριαία ταχύτητα τα 65 χλμ. Ουσιαστικά, επιλέγονται λύσεις που θα ανακουφίσουν χωρίς να διαταράξουν τον μητροπολιτικό ρόλο της οδού.
Λειτουργεί, επίσης, για πρώτη φορά σε δημόσιο αυτοκινητόδρομο υπηρεσία οδικής ασφάλειας, όπου οχήματα τύπου βαν με εξειδικευμένο προσωπικό, υπό διαρκή ετοιμότητα, σε συνεργασία με την Τροχαία, παρεμβαίνουν για την αποτελεσματική διαχείριση έκτακτων συμβάντων. Στο ίδιο πλαίσιο, το επόμενο διάστημα, θα λειτουργεί και πλατφόρμα ειδικού σκοπού της Περιφέρειας για να απομακρύνει έγκαιρα ακινητοποιημένα οχήματα. Εν τω μεταξύ, το οδόστρωμα έχει ασφαλτοστρωθεί σε μεγάλο τμήμα και βρίσκεται σε εξέλιξη στρατηγικό σχέδιο επτά αξόνων, με κρίσιμες παρεμβάσεις στη σήμανση, στη διαγράμμιση, στη συντήρηση, στα συστήματα αναχαίτισης οχημάτων και απορρόφησης ενέργειας πρόσκρουσης.

Η πρώτη αποτίμηση

Οι τρεις νέοι σταθμοί του μετρό ανακούφισαν τον Πειραιά

Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά είναι τα πρώτα στοιχεία για την επίδραση των τριών νέων σταθμών του μετρό στον Πειραιά κατά τις πρώτες 20 ημέρες λειτουργίας του. Μέχρι πρότινος το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας ήταν αποκομμένο από το δίκτυο του μετρό, με το κυκλοφοριακό χάος, την έλλειψη χώρων στάθμευσης και τα διπλοπαρκαρισμένα οχήματα στις κεντρικές του αρτηρίες να αποτελούν μόνιμο πονοκέφαλο.
Οι μετρήσεις που πραγματοποίησε το Κέντρο Διαχείρισης Κυκλοφορίας μέσω των καμερών που διαθέτει σε οδικούς άξονες εισόδου στο κέντρο του Πειραιά αλλά και εξόδου από αυτό, κατόπιν επεξεργασίας από το επιστημονικό προσωπικό του, δείχνουν ότι το νέο μέσο αποδίδει ήδη καρπούς. Παρατηρήθηκε σαφής μείωση τόσο στον αριθμό των οχημάτων όσο και στον κυκλοφοριακό φόρτο, δηλαδή στις βασικές παραμέτρους που καθορίζουν τη συμφόρηση σε μία αρτηρία. Δεδομένου ότι είναι ακόμη πολύ πρόσφατη η λειτουργία των τριών σταθμών, τα θετικά αποτελέσματα αναμένεται να πολλαπλασιαστούν.
«Το Βήμα της Κυριακής» παρουσιάζει για πρώτη φορά τις σχετικές μετρήσεις συγκρίνοντας την πορεία της κυκλοφορίας σε συγκεκριμένες αρτηρίες του Πειραιά πριν και μετά το μετρό, που έκανε ντεμπούτο στις 10 Οκτωβρίου 2022. Στην είσοδο της πόλης από τη λεωφόρο Κηφισού παρατηρήθηκε μείωση των καθυστερήσεων κατά 28,9%, ενώ από τη λεωφόρο Ποσειδώνος κατά 30,2%, με τη μέση ταχύτητα κίνησης των οχημάτων να βελτιώνεται κατά 12% και 13% αντίστοιχα.Εκεί που παρατηρήθηκε μείωση των μέσων ωριαίων διελεύσεων οχημάτων ήταν οι οδικές έξοδοι της πόλης, με το ρεύμα της Πειραιώς προς Ομόνοια στα 150 μ. από τη Λαμπράκη να παρουσιάζει 10,4% λιγότερες διελεύσεις. Εκεί το ποσοστό κατάληψης, ακινητοποίησης με απλά λόγια, μειώθηκε κατά 28,9%. Στην έξοδο από τις λεωφόρους Ποσειδώνος και Κηφισού οι διελεύσεις έπεσαν κατά 7,6%. Βελτίωση καταγράφηκε επίσης στο κέντρο της πόλης, εστιάζοντας στο λιμάνι, με τη συμφόρηση να περιορίζεται αποφασιστικά (-41,9) στην Ακτή Ποσειδώνος προς Ακτή Κονδύλη πριν από τη Γούναρη, ενώ και στην Εθνικής Αντιστάσεως προς Ομηρίδου Σκυλίτση τα ποσοστά κατάληψης μειώθηκαν κατά 22,2%.