Ενα επικίνδυνο κοκτέιλ με ακραίες θερμοκρασίες, αποπνικτική ατμόσφαιρα και υψηλά επίπεδα ρύπων στα μεγάλα αστικά κέντρα έφεραν οι καυτές… ανάσες του «Κλέωνα», ο οποίος πέρασε τα σύνορα της χώρας την περασμένη Τετάρτη, προερχόμενος από την Αφρική.

Ειδικά στην Αττική, η ζωή, εκτός κλιματιζόμενων χώρων, είναι αβίωτη καθώς την ακραία ζέστη συνοδεύουν υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικών ρύπων, με τις τιμές τους να βρίσκονται σταθερά από τα μέσα της περασμένης εβδομάδας στα… υψηλά των μετρήσεων, ξεπερνώντας τα επιτρεπόμενα όρια σε πολλές περιοχές του Λεκανοπεδίου.

«Κοκτέιλ» ζέστης και ατμοσφαιρικών ρύπων

Πάντως, τα μοντέλα των μετεωρολόγων αναφέρονται σε καύσωνες σχεδόν δύο μηνων ως το 2100, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για τη μείωση των αερίων θερμοκηπίου.

Τα πρώτα 40άρια στη χώρα μας έκαναν την εμφάνισή τους την περασμένη Τετάρτη σε περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας, ενώ τις επόμενες ημέρες η θερμοκρασία έφτασε ακόμη και στους 44 βαθμούς Κελσίου στο εσωτερικό της Θεσσαλίας. Ειδικά στην πρωτεύουσα, το «κοκτέιλ» ζέστης και επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία ρύπων επέφερε ασφυξία σε γειτονιές της πόλης, όπως στο κέντρο της Αθήνας, στη Νέα Σμύρνη, στο Περιστέρι, στην Ελευσίνα, στο Μαρούσι, στους Θρακομακεδόνες κ.α.

Μάλιστα, οι πρώτες παρενέργειες από τον υψηλό… πυρετό εμφανίστηκαν ήδη από την Τρίτη, όταν ο υδράργυρος ήταν ακόμη λίγο κάτω από τους 40 βαθμούς Κελσίου. Ετσι ξεκίνησε το «ράλι» στις συγκεντρώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων που χτύπησαν «κόκκινο» και ειδικότερα του διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2) αλλά και του όζοντος (Ο3), του φωτοχημικού ρύπου ο οποίος λόγω της αυξημένης ηλιοφάνειας εμφανίζει υψηλές τιμές, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, ακόμη και σε απομακρυσμένες από πηγές ρύπανσης περιοχές.

Ειδικότερα, το μεσημέρι της Πέμπτης τα επίπεδα του διοξειδίου του αζώτου έφτασαν στην Πατησίων τα 205 μg/m3 (μικρογραμμάρια ρύπου ανά κυβικό μέτρο αέρα), ενώ του όζοντος εκτινάχθηκαν σχεδόν σε όλο το Λεκανοπέδιο, στα 208 μg/m3 στο Μαρούσι, στα 199 μg/m3 στο Περιστέρι κ.λπ. Ωστόσο, οι τιμές είχαν αρχίσει να «τσιμπάνε» από το απόγευμα της Τετάρτης, οπότε οι συγκεντρώσεις του όζοντος άγγιξαν τα 191 μg/m3 στους Θρακομακεδόνες, 189 μg/m3 στην Αγία Παρασκευή, 175 μg/m3 στη Λυκόβρυση, 145 μg/m3 στο Κορωπί, 136 μg/m3 στην Ελευσίνα κ.λπ. Αλλά και οι συγκεντρώσεις των επικίνδυνων αιωρούμενων σωματιδίων στον Πειραιά κινούνταν την Τετάρτη στα επίπεδα των 65 μg/m3 και την Πέμπτη στα 55 μg/m3.

Οταν ο θερμοστάτης απορρυθμίζεται

Στην Ελλάδα, η μέση ετήσια θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί κατά περίπου 1,5°C, ενώ κατά τη θερινή περίοδο η αύξηση είναι ακόμα μεγαλύτερη και αγγίζει τους 2°C συγκριτικά με την προβιομηχανική εποχή. Η άνοδος αυτή συνοδεύτηκε με αύξηση της συχνότητας, της διάρκειας και της έντασης των καυσώνων, όπως καταδεικνύει μελέτη για μια περίοδο 40 ετών (1981-2021) των ερευνητών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Στρατή Βουγιούκα, Χρήστου Πετρόπουλου και Κώστα Λαγουβάρδου. Οι μελετητές κατέγραψαν τους 11 καύσωνες με τη μεγαλύτερη διάρκεια, εκ των οποίων οι 9 την τελευταία 20ετία.

Τον Ιούλιο του 1987 καταγράφηκε ο πιο φονικός καύσωνας (ελλείψει τότε και κλιματιστικών σωμάτων), διάρκειας 12 ημερών, εκ των οποίων τις 8 ημέρες οι μέγιστες θερμοκρασίες στην Αθήνα κυμαίνονταν μεταξύ 41 και 44 βαθμών Κελσίου. Μια δεκαετία αργότερα, το 1998, ένας καύσωνας 14 ημερών έφερε θερμοκρασίες 40°C και πολλές πυρκαγιές. Ακολούθησε τον Ιούλιο του 2000 11ήμερος καύσωνας με μέγιστες θερμοκρασίες 44-45°C και 200.000 καμένα στρέμματα στην Πελοπόννησο.

Το 2001 ο καύσωνας κράτησε μία εβδομάδα, αλλά η θερμή περίοδος έναν μήνα (12 Ιουλίου – 12 Αυγούστου). Ο διπλός καύσωνας του 2007 (με ένα 20ήμερο «διάλειμμα» μεταξύ τους) με θερμοκρασίες που ξεπέρασαν τους 46°C εξουθένωσε τον πληθυσμό. Μάλιστα, ο αυτόματος σταθμός της Νέας Φιλαδέλφειας κατέγραψε τότε θερμοκρασία 47,5 βαθμών. Ηταν το καλοκαίρι των καταστροφικών πυρκαγιών στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας, στην Πελοπόννησο και στην Εύβοια.

Οι επόμενοι καύσωνες ήρθαν το 2010 (13 ημέρες, μέγιστη θερμοκρασία 41°C), το 2012 (10 ημέρες, 43°C), το 2017 (10 ημέρες, 41 C) και δύο το 2021, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, διάρκειας 11 ημερών ο καθένας και ανώτερες θερμοκρασίες 44°C και 46°C αντιστοίχως. Το 2021 είχε εκδηλωθεί και η καταστροφική πυρκαγιά στη Βόρεια Εύβοια. Ο καύσωνας που βιώνουμε αυτές τις ημέρες αναμένεται να διαρκέσει έως τα μέσα της ερχόμενης εβδομάδας.

Η μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί

Για τα επόμενα χρόνια όλα τα κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι στην περιοχή μας η μέση θερμοκρασία θα αυξηθεί περισσότερο από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη και ότι οι καύσωνες θα αυξηθούν. Και αυτή η πορεία δεν πρόκειται αν αλλάξει εάν δεν ληφθούν παγκοσμίως μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως προκύπτει από τις εκτιμήσεις των κλιματικών μοντέλων που παρήχθησαν στο πλαίσιο της έκθεσης για τις Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδος που συντονίζει ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών Χρήστος Ζερεφός και συμμετέχει ο ερευνητής Γιάννης Καψωμενάκης.

Ειδικότερα για τη χώρα μας προκύπτει ότι έως τα μέσα του αιώνα η αύξηση στη μέση θερμοκρασία θα φτάσει τους 1,2°C έως και 2°C και έως το 2100 τους 2°C έως και 5°C, ανάλογα με το σενάριο εκπομπών CO2, σε σχέση με την περίοδο αναφοράς 1971-2000.

Επίσης, αν δεν ληφθούν μέτρα για μείωση των εκπομπών, θα αυξηθεί περαιτέρω ο αριθμός των ημερών με καύσωνα στα πεδινά, κατά 10-15 ημέρες έως το 2050 έως και 30-50 μέρες έως το 2100.