«Βγάζει η θάλασσα κρυφή φωνή… Τραγούδι είναι ή παράπονο πνιγμένων;». Στίχοι του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη γραμμένοι σε ένα από τα άδεια αυτή την εποχή τραπέζια ενός μικρού καφέ που βρίσκεται στην προκυμαία στους Φούρνους Κορσεών.
Απέναντι στη Θύμαινα, ένα από τα νησάκια του συμπλέγματος των Φούρνων, ο δάσκαλος κάνει προσευχή με τον Μηνά, ένα από τα δύο παιδιά που φοιτούν στο Δημοτικό Σχολείο, πριν ξεκινήσει το μάθημα. Στη διπλανή αίθουσα ο Γιώργος, το μοναδικό παιδί του νηπιαγωγείου, ακούει από τη δασκάλα του το «Κανόνι της Ειρήνης», ένα παραμύθι που του αρέσει πολύ.
Λίγη ώρα νωρίτερα, οκτώ μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου επιβιβάστηκαν στη βάρκα του καπετάν Λευτέρη, τη «Σπυριδούλα», για να φτάσουν στο σχολείο των Φούρνων πριν χτυπήσει το πρωινό κουδούνι. Τα ακριτικά νησιά του Αιγαίου ερημώνουν χρόνο με τον χρόνο και οι κάτοικοι νιώθουν ξυλάρμενοι, όπως λένε. Οταν σιγήσουν τα «τραγούδια» του καλοκαιριού, αφού αναχωρήσουν οι τελευταίοι τουρίστες και επισκέπτες, οι κάτοικοι συνεχίζουν «να ζούνε κρυφά από τον Θεό» και τα παράπονά τους χάνονται μεσοπέλαγα, πριν φτάσουν στη στεριά.
Δημιουργός ονειρων
Ο Γιάννης Σταματάκης, 45 ετών, κατάγεται από οικογένεια βοσκών και έζησε τα παιδικά του χρόνια σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης. Σήμερα ως δάσκαλος επέλεξε συνειδητά, όπως λέει, να υπηρετήσει στο Δημοτικό Σχολείο της Θύμαινας.
«Εχουμε δύο παιδιά. Ενα στην Γ’ Δημοτικού και ένα στην Ε’. Σήμερα λείπει η Στέλλα, επειδή έπρεπε να πάει στον γιατρό στη Σάμο, και θα κάνουμε μάθημα οι δυο μας με τον Μηνά» λέει. Οπως εξηγεί, είναι και φίλος και δάσκαλος με τα παιδιά. «Είναι μια πολύ κλειστή κοινωνία, απομονωμένη. Οι μαθητές μου δεν έχουν ερεθίσματα και παραστάσεις που έχουν άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Διαπίστωσα ότι δεν έχουν όνειρα. Ετσι εκτός από το πρόγραμμα των μαθημάτων εγώ προσπαθώ παράλληλα να τους δώσω παραστάσεις, να τους δημιουργήσω όνειρα» υπογραμμίζει.
«Θέλω να γίνω ψαράς σαν τον μπαμπά μου. Να πουλάω τα ψάρια στην Ικαρία» λέει ο Μηνάς σε ένα από τα διαλείμματα του μαθήματος. Δίπλα του, ο Γιώργος από το νηπιαγωγείο ονειρεύεται να γίνει πυροσβέστης. «Θέλω να σβήνω φωτιές» είπε.
«Είμαστε ξυλάρμενοι»
Εδώ και 50 χρόνια ο 68χρονος Λευτέρης Κοτταράς, καπετάνιος του «σχολικού» του Αιγαίου «Σπυριδούλα», βρίσκεται στη θάλασσα και εξυπηρετεί τις ανάγκες των μαθητών αλλά και των κατοίκων της Θύμαινας αλλά και των Φούρνων.
«Ξεκίνησα το 1974 δίπλα στον πατέρα μου και συνεχίζω μέχρι σήμερα. Με τη «Σπυριδούλα» βγαίνω από το 2007. Πιο παλιά βγαίναμε με την «Ευαγγελίστρια». Είχα και ένα θαλάσσιο ταξί, τον «Αγιο Νικόλαο», το οποίο κάηκε και δεν πήρα τίποτα ως αποζημίωση. Εδώ είμαστε μια ζωή ξεχασμένοι. Είμαστε ξυλάρμενοι. Καμία βοήθεια από το κράτος» λέει ο 68χρονος καπετάνιος, ο οποίος με μπουνάτσες και φουρτούνες έχει κάνει αμέτρητα σχολικά δρομολόγια αλλά και διακομιδές ασθενών είτε στην Ικαρία είτε στη Σάμο. «Είναι πάρα πολλά τα περιστατικά, αρκετά από τα οποία ήταν επείγοντα για λόγους υγείας. Αυτή είναι η ζωή μου. Πέρα-δώθε στη θάλασσα» σημειώνει ο κ. Κοτταράς. Οπως αναφέρει, στο νησί της Θύμαινας σήμερα ζούν περίπου 60 οικογένειες.
«Κρατάμε Θερμοπύλες»
Η αλιεία είναι από τις βασικές δραστηριότητες των μόνιμων κατοίκων του νησιού, αλλά τα τελευταία χρόνια πολλοί εγκαταλείπουν λόγω οικονομικής αδυναμίας, όπως δηλώνουν.
«Στη Θύμαινα αυτή τη στιγμή κατ’ επάγγελμα ψαράδες είμαστε μόνο δύο άτομα και στους Φούρνους αλλά τέσσερα με πέντε άτομα, κυρίως στη Χρυσομηλιά. Πριν από περίπου 20 χρόνια εδώ είχε 11 συγκροτήματα γρι-γρι και τώρα έχει μόνο ένα» λέει ο 56χρονος ψαράς Βαγγέλης Μαρκάκης από τη Θύμαινα.
«Είχα ένα σκαρί 18 μέτρα το οποίο το έχω πάει ήδη για «κόψιμο» στο Καρλόβασι και περιμένω να πάρω αποζημίωση που δίνει η Ευρώπη για την απόσυρση των ξύλινων καϊκιών. Δεν έβγαινα οικονομικά» προσθέτει.
Οπως τονίζει ο 56χρονος ψαράς, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα το νησί εγκαταλείπεται ακόμη και από τους λιγοστούς κατοίκους που έχει σήμερα. «Αυτή την εποχή, λόγω των Χριστουγέννων που πλησιάζουν, πολλοί είναι αυτοί ακόμη και από τους μόνιμους κατοίκους που έχουν φύγει από το νησί για να κάνουν γιορτές με συγγενείς τους. Στη δική μου τη γενιά το σχολείο είχε πάνω από 40 παιδιά και τώρα είναι μόνο τρία» υπογραμμίζει.
Τουριστικές προοπτικές
Εφέτος για πρώτη φορά ύστερα από 90 χρόνια δεν θα λειτουργήσει το Δημοτικό Σχολείο στο χωριό Χρυσομηλιά στους Φούρνους. «Το βλέπουμε κλειστό και πονάει η ψυχή μας. Το θετικό είναι ότι ο τουρισμός αρχίζει να αυξάνεται. Οπως έχω πει και στους επαγγελματίες του τόπου μας, σε πέντε-έξι χρόνια θα είναι ένα εντελώς άλλο νησί και πρέπει να προετοιμαστούμε. Αυτή τη στιγμή έχουμε 800 κλίνες. Οι Φούρνοι είναι ακόμη «παρθένοι» τουριστικά και έχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης» δηλώνει ο δήμαρχος Φούρνων Δημήτρης Καρύδης.
Οπως επισημαίνει, το σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι διαχρονικά είναι το θέμα της υγείας. «Στο Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο που διαθέτει το νησί προβλέπεται να υπηρετούν δύο γιατροί αλλά σήμερα είναι μόνο ένας, ο οποίος είναι στρατιώτης και κάνει παράλληλα τη θητεία του. Αυτό είναι το μεγάλο μας πρόβλημα» επισήμανε ο κ. Καρύδης.
Αντίστροφη διαδρομή
Ο 49χρονος Δήμος Κοτταράς ακολούθησε μία αντίστροφη διαδρομή. Επέστρεψε το 2013 στους Φούρνους όπου και διατηρεί ένα κατάστημα με παραδοσιακά προϊόντα. «Το να μένεις σε μια μεγάλη πόλη δεν είναι εύκολο. Αγχος, τρέξιμο, δύσκολοι ρυθμοί. Επειδή προέρχομαι και από αγροτική οικογένεια, πάντα ασχολιόμουν με το αμπέλι, με τα μελισσοκομικά, με την κηπουρική, με τα βότανα. Οπότε υπήρχε η «μαγιά» για να ανοίξω αυτό το μαγαζί» λέει στο «Βήμα».
Ωστόσο, όπως τονίζει, η καθημερινότητα στους Φούρνους, όπως και σε άλλα ακριτικά νησιά, είναι ιδιαίτερα δύσκολη. «Είμαστε εξοικειωμένοι με τον θάνατο. Αν πάθεις κάτι σοβαρό με την υγεία σου, σκέφτεσαι: ή που θα προλάβω ή που θα πεθάνω. Κάθε χρόνο η ίδια αγωνία. Θα έχουμε γιατρό ή δεν θα έχουμε; Εγώ μπορεί να επέστρεψα στον τόπο μου, αλλά πλέον οι περισσότεροι φεύγουν. Οταν πήγαινα εγώ στο νηπιαγωγείο, ήμασταν 27 παιδιά στην τάξη. Σήμερα μόνο ένας συμμαθητής μου συνεχίζει να μένει στο νησί» συνεχίζει ο κ. Κοτταράς.
Αναφερόμενη στις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στο νησί, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, η Ρένα Αμοργιανού αναφέρει χαρακτηριστικά: «Εμείς εδώ συνηθίζουμε να λέμε ότι ζούμε κρυφά από τον Θεό. Και δεν είναι υπερβολή».
«Πρέπει να αυξηθούν οι γενικοί γιατροί»
Ο Παναγιώτης Κουλουβάρης, αναπληρωτής καθηγητής στην Α’ Πανεπιστημιακή Ορθοπαιδική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Αναγέννηση και Πρόοδος», είναι διευθυντής δύο κινητών ιατρικών μονάδων, οι οποίες από το 2014 πραγματοποιούν αποστολές σε απομακρυσμένα νησιά με την πλήρη υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
«Στήνουμε ένα κανονικό Κέντρο Υγείας. Διαθέτουμε 16 ειδικότητες γιατρών και προσφέρουμε πλήθος προληπτικών και διαγνωστικών εξετάσεων. Από το 2014 έως σήμερα πραγματοποιήσαμε 2.940 χειρουργικές επεμβάσεις και έχουν εξεταστεί πάνω από 60.000 άτομα. Εχουμε διαγνώσει πάρα πολλούς καρκίνους και βαριές καρδιοπάθειες. Θα πρέπει να αυξηθούν οι γενικοί γιατροί σε αυτές τις περιοχές αλλά και να ενισχυθεί το σύστημα για γρήγορες διακομιδές ασθενών» λέει ο κ. Κουλουβάρης.
Μετά από δέκα χρόνια αποστολών στην άγονη γραμμή του Αιγαίου διαπιστώνει ότι τα νησιά ερημώνουν. «Ολα τα νησιά που επισκεπτόμαστε βλέπω ότι αδειάζουν χρόνο με τον χρόνο. Μπορώ να πω εμπειρικά ότι ο πληθυσμός τους είναι 50% κάτω σήμερα συγκριτικά με το 2014 που ξεκινήσαμε τις αποστολές» σημειώνει.
