Χρόνος και γίγνεσθαι στον Αριστοτέλη και στον Ilya Prigogine

Ποια είναι η φύση του χρόνου; Είναι ο χρόνος πραγματικός, ή μήπως είναι μόνο μία ψευδαίσθηση, όπως δήλωσε κάποτε ο Einstein; Αυτό είναι ένα από τα συναρπαστικότερα ερωτήματα που απασχόλησαν τη σκέψη, όχι μόνον των επιστημόνων κατά τους τελευταίους τέσσερις αιώνες, αλλά και των φιλοσόφων ήδη από την εποχή των προ-Σωκρατικών. O Αριστοτέλης είναι, ωστόσο, ο πρώτος που διαμόρφωσε μία συστηματική θεωρία για τον χρόνο, η οποία μπορεί να βρει ουσιαστικές αναλογίες στη σύγχρονη επιστημονική σκέψη. Το ερώτημα που έθεσε ως αφετηρία για τη μελέτη της έννοιας του χρόνου στο IV βιβλίο των Φυσικῶν: «πότερον τῶν ὄντων ἐστὶν ἢ τῶν μὴ ὄντων, εἶτα τίς ἡ φύσις αὐτοῦ» (Φυσ. 217b33), έχει απασχολήσει και εξακολουθεί να απασχολεί τις Φυσικές επιστήμες. Παίζει καθοριστικό ρόλο στη Νευτώνεια Φυσική, στη Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein και στη Κβαντική Φυσική. Πιο πρόσφατα, στη Θερμοδυναμική ο Ilya Prigogine έφερε στο προσκήνιο τη θεωρία για το «βέλος του χρόνου», η πρώτη διατύπωση της οποίας βρίσκεται στον περίφημο ορισμό του Αριστοτέλη: «τοῦτο γάρ ἐστιν ὁ χρόνος, ἀριθμὸς κινήσεως κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον» (Φυσ. 219b2-3), κάτι το οποίο ίσως δεν είχε υπόψη του ο Prigogine.