Αν για την ανάλυση των εμβολίων ενάντια στον νέο κορωνοϊό θα απαιτούνταν μια ολόκληρη εφημερίδα, για την ανάλυση των θεραπειών που έχουν εγκριθεί ή μελετώνται ενάντια στην COVID-19 θα απαιτούνταν… δύο. Σε γενικό πλαίσιο πάντως πρέπει να σημειωθεί πως παρά τις χιλιάδες δοκιμές που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη σχετικά με διάφορες υποψήφιες θεραπείες, δεν έχει, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, βρεθεί εκείνη η «μαγική» θεραπεία για τη νόσο που θα κάνει τη διαφορά. Παράλληλα, φάρμακα που στην αρχή έδωσαν πολλές υποσχέσεις, αποδείχθηκαν στην πράξη κατώτερα των προσδοκιών.
Οι κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις εμπίπτουν σε δύο κύριες κατηγορίες: τα αντι-ιικά φάρμακα τα οποία αποτρέπουν τον πολλαπλασιασμό του ιού εντός του ανθρώπινου οργανισμού και τα ανοσοτροποποιητικά φάρμακα που βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να πολεμήσει τον ιό ή καταστέλλουν την υπέρμετρη αντίδρασή του εναντίον του SARS-CoV-2.
Αντι-ιικά
Ενα από τα πιο πολυσυζητημένα φάρμακα του 2020 ήταν το αντι-ιικό ρεμδεσιβίρη, το οποίο έχει λάβει έγκριση για χορήγηση σε νοσηλευόμενους ασθενείς με πνευμονία που έχουν ανάγκη χορήγησης οξυγόνου τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Ωστόσο πρόσφατα στοιχεία μελετών – με κυριότερη τη μελέτη SOLIDARITY που διεξήχθη από ανεξάρτητες ομάδες ερευνητών υπό την επίβλεψη του ΠΟΥ – έδειξαν ότι η συγκεκριμένη θεραπεία έχει ελάχιστη έως καθόλου επίδραση στη θνησιμότητα εξαιτίας της COVID-19.
Στο πρώτο πανδημικό κύμα χρησιμοποιήθηκαν ευρέως σε ασθενείς ανά τον κόσμο – και στη χώρα μας – τα ανθελονοσιακά φάρμακα χλωροκίνη και υδροξυχλωροκίνη. Ωστόσο μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν ότι τα φάρμακα αυτά δεν προσφέρουν οφέλη ούτε σε ό,τι αφορά την πρόληψη ούτε σε ό,τι αφορά τη θεραπεία της COVID-19, ενώ παράλληλα συνδέονται με πρόκληση καρδιακών αρρυθμιών. Το αποτέλεσμα ήταν να σταματήσουν σε χώρες όπως η Βρετανία οι δοκιμές που περιελάμβαναν τα δύο φάρμακα, ενώ ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) εξέδωσε προειδοποίηση για χρήση των δύο ουσιών εκτός νοσοκομείου εξαιτίας των καρδιολογικών προβλημάτων με τα οποία συνδέονται. Στο πεδίο των αντι-ιικών θεραπειών υπάρχουν και αρκετές άλλες που δοκιμάζονται. Ωστόσο μέχρι σήμερα καμία δεν έχει δώσει σημαντικά αποτελέσματα.
Ανοσοτροποποιητικά
Οι ελπίδες στρέφονται λοιπόν περισσότερο προς τις ανοσοτροποποιητικές θεραπείες. Μια από τις πιο πολυσυζητημένες το τελευταίο διάστημα αφορά το κοκτέιλ μονοκλωνικών αντισωμάτων της εταιρείας Regeneron (REGN-COV2, αντισώματα casirivimab και imdevimab), το οποίο έγινε διάσημο παγκοσμίως μετά τη λήψη του από τον απερχόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ όταν νόσησε με COVID-19. Τόσο αυτό το κοκτέιλ όσο και ένα άλλο μονοκλωνικό αντίσωμα (bamlanivimab) της εταιρείας Eli-Lilly έχουν ήδη λάβει έγκριση για κατεπείγουσα χρήση στις ΗΠΑ, ενώ αναμένεται σύντομα να συζητηθεί η έγκρισή τους και στην Ευρώπη – η χώρα μας έχει μάλιστα καταθέσει φάκελο για ένταξη ασθενών σε κλινική δοκιμή του κοκτέιλ της Regeneron με αποτέλεσμα να είναι πιθανό σύντομα έλληνες ασθενείς να λάβουν τα αντισώματα.
Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι εργαστηριακές πρωτεΐνες που μιμούνται τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος όταν καταπολεμά παθογόνα όπως οι ιοί. H χορήγηση τέτοιου είδους θεραπειών ενδείκνυται σε ασθενείς με ήπια έως μέτρια συμπτώματα που κινδυνεύουν να εμφανίσουν σοβαρή νόσο. Καθώς οι θεραπείες αυτές σταματούν τον πολλαπλασιασμό του ιού, θεωρείται ότι μπορούν να βάλουν «φρένο» στη μόλυνση όσο είναι ακόμη νωρίς, προτού χρειαστεί νοσηλεία του ασθενούς. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι πρόκειται για φάρμακα ακριβά (κοστίζουν περί τα 1.000-1.200 ευρώ) ενώ παράλληλα η παραγωγή τους είναι δύσκολη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να είναι – τουλάχιστον μέχρι στιγμής – πολύ μεγάλη.
Το στεροειδές δεξαμεθαζόνη, το οποίο μειώνει τη φλεγμονή και έχει λάβει βρετανική έγκριση για χρήση σε βαριά νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19, είναι το πρώτο φάρμακο που αποδείχθηκε να αυξάνει την επιβίωση στη βαριά νόσο. Συγκεκριμένα, αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής RECOVERY έδειξαν ότι μειώνει τους θανάτους κατά 35% στους διασωληνωμένους ασθενείς και κατά 20% στους ασθενείς στους οποίους χορηγείται οξυγόνο εντός του νοσοκομείου αλλά δεν είναι διασωληνωμένοι.
Από τις θεραπείες που αρχικώς φάνηκαν πολλά υποσχόμενες ήταν το πλάσμα αίματος από αναρρώσαντες ασθενείς, το οποίο περιέχει αντισώματα ενάντια στον νέο κορωνοϊό.
Ωστόσο πρόσφατα αποτελέσματα ήλθαν να μετριάσουν την αρχική αισιοδοξία. Μια από τις ελάχιστες δημοσιευμένες μελέτες για τη συγκεκριμένη θεραπεία που εμφανίστηκε στα τέλη Νοεμβρίου στην επιθεώρηση «The New England Journal of Medicine» και αφορούσε 333 νοσηλευόμενους ασθενείς με σοβαρή πνευμονία εξαιτίας COVID-19 στην Αργεντινή, έδειξε ότι η πειραματική θεραπεία με πλάσμα επιζώντων δεν βελτίωσε την κατάσταση των ασθενών, ούτε μείωσε την πιθανότητα θανάτου περισσότερο από ό,τι η χορήγηση placebo. Πάντως, παρά τις περιορισμένες ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά της, η θεραπεία πλάσματος συνεχίζεται να εφαρμόζεται σε ασθενείς σε διάφορες χώρες.
Ελληνικό φάρμακο
Και ενώ κάποια αποτελέσματα απογοητεύουν, άλλα γεννούν αισιοδοξία, όπως αυτά που αφορούν ένα ελληνικό φάρμακο που δοκιμάζεται σε έξι νοσοκομεία της χώρας μας σε βαριά ασθενείς που νοσηλεύονται με COVID-19 και εμφανίζουν σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας. Πρόκειται για το καινοτόμο πειραματικό φάρμακο ΑΜΥ-101 της ελληνικής φαρμακευτικής εταιρείας Amyndas, το οποίο στοχεύει το συμπλήρωμα, έναν κομβικό μηχανισμό φυσικής ανοσίας του οργανισμού, και συγκεκριμένα μια κεντρική πρωτεΐνη του συμπληρώματος, τη C3. Πλήθος στοιχείων έχουν δείξει τον καταλυτικό ρόλο που παίζει η ανεξέλεγκτη ενεργοποίηση του συμπληρώματος στην υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος – πρόκειται για την αποκαλούμενη «καταιγίδα κυτταροκινών» – και τις θρομβωτικές επιπλοκές που σχετίζονται με την εμφάνιση βαριάς COVID-19. Η έγκριση για κλινική δοκιμή του φαρμάκου στην Ελλάδα ήλθε μετά από ανάλογες εγκρίσεις που έλαβε η θεραπεία για δοκιμές τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Γερμανία, ενώ ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη δοκιμή σε νοσηλευόμενους με COVID-19 ασθενείς στην Ιταλία στο πλαίσιο παρηγορητικής χρήσης με άκρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
Ακρως αισιόδοξα είναι και τα πολύ πρόσφατα αποτελέσματα της γερμανικής εταιρείας βιοτεχνολογίας Formycon σχετικά με θεραπεία της, η οποία εμποδίζει την είσοδο του νέου κορωνοϊού στα κύτταρα προσφέροντας μέγιστη προστασία από μεταλλάξεις του. Σύμφωνα με ανακοίνωση της εταιρείας, ο αναστολέας του ιού FYB207 φάνηκε ότι μπορεί να σταματήσει σχεδόν πλήρως την εξέλιξη των συμπτωμάτων της λοίμωξης με τον νέο κορωνοϊό. Η εταιρεία αναμένεται να ξεκινήσει συζητήσεις για έγκριση της θεραπείας της με τις αμερικανικές και τις ευρωπαϊκές αρχές το ερχόμενο τρίμηνο και ελπίζει να λάβει άδεια κυκλοφορίας της στις αρχές του 2022.
Στην πραγματικότητα, ο κατάλογος των υποψήφιων θεραπειών, πολλών διαφορετικών κατηγοριών, είναι όμως ατελείωτος. Πολλά κεράσια, μικρό καλάθι; Το μέλλον θα δείξει.
