Τα βαριά σύννεφα καπνού που γέμισαν τον ουρανό στις πρόσφατες μεγάλες πυρκαγιές στην Αττική και νωρίτερα στην Εύβοια (εικόνα) ήρθαν να θυμίσουν μια σημαντική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης που μπορεί να διανύει αποστάσεις εκατοντάδων χιλιομέτρων.
Στους γνωστούς κινδύνους του καπνού για τους πνεύμονες και το καρδιαγγειακό σύστημα έρχεται να προστεθεί ένας αυξανόμενος όγκος μελετών για επιπτώσεις στον εγκέφαλο, με αύξηση του κινδύνου άνοιας και άλλων γνωσιακών και ψυχικών διαταραχών.
Συγκριτικά με άλλες μορφές ρύπανσης, όπως οι βιομηχανικές εκπομπές και τα καυσαέρια των οχημάτων, ο καπνός των πυρκαγιών τείνει να περιέχει μικρότερα και ως εκ τούτου πιο επικίνδυνα σωματίδια.
Tα σωματίδια καπνού μπορούν τελικά να περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό
Λόγω του μικρού μεγέθους τους, πιστεύουν οι επιστήμονες, τα σωματίδια καπνού που εισέρχονται στον οργανισμό από τους πνεύμονες και τη μύτη μπορούν τελικά να περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, το φυσικό φράγμα που χωρίζει τον εγκέφαλο από την υπόλοιπη κυκλοφορία του αίματος.
Ως αποτέλεσμα προκύπτει φλεγμονή που μπορεί να οδηγήσει σε μια ποικιλία συμπτωμάτων.
Η τελευταία μελέτη για το θέμα, η οποία παρουσιάστηκε αυτόν τον μήνα στο διεθνές συνέδριο της μη κερδοσκοπικής Alzheimer’s Association, εξετάζει δεδομένα για περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια άτομα 60 ετών και άνω στη Νότια Καλιφόρνια και χαρτογραφεί την έκθεσή τους στον καπνό των δασικών πυρκαγιών την περίοδο 2009-2019.
Αύξηση κινδύνου άνοιας κατά 21%
Η ανάλυση έδειξε ότι κάθε αύξηση της ρύπανσης από πυρκαγιές κατά ένα μικρογραμμάριο ανά κυβικό μέτρο αέρα συνδέεται με μέση αύξηση του κινδύνου άνοιας κατά 21% σε ορίζοντα τριετίας. Συγκριτικά, η σωματιδιακή ρύπανση από άλλες πηγές όπως τα εργοστάσια ή τα αυτοκίνητα βρέθηκε να αυξάνει λιγότερο τον κίνδυνο, μόνο κατά 3% για κάθε επιπλέον μικρογραμμάριο ανά κυβικό μέτρο.
Η έρευνα δεν είναι αρκετή για να τεκμηριώσει αιτιώδη σχέση. Παραμένει επίσης ασαφές το εάν ο καπνός μπορεί να προκαλεί νέα κρούσματα άνοιας ή απλώς να επιταχύνει την εκδήλωση της νόσου. Ωστόσο η έρευνα στην Καλιφόρνια δεν είναι η πρώτη.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2022 στο «Environmental Health Perspectives», οι ενήλικοι που είχαν εκτεθεί πρόσφατα σε καπνό δασικών πυρκαγιών είχαν χαμηλότερες επιδόσεις σε ένα τεστ μνήμης, προσοχής, ταχύτητας σκέψης και επίλυσης προβλημάτων.
Αλλη μελέτη του 2022 στο «Nature Sustainability» έδειχνε ότι οι επιδόσεις των μαθητών στις σχολικές εξετάσεις πέφτουν τις χρονιές με υψηλή έκθεση σε καπνό πυρκαγιών.
Και μια τρίτη ανάλυση που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο στο «Nature Mental Health» συνέδεε τη ρύπανση από τις πυρκαγιές με αύξηση των ασθενών που καταφεύγουν στα Επείγοντα με κρίσεις άγχους, χωρίς όμως να είναι σαφές το εάν ο καπνός αλλάζει τη χημεία του εγκεφάλου ή αν τα προβλήματα αυτά προκύπτουν από την αναστάτωση και το στρες που συνδέεται με τις φωτιές.
Υπάρχουν εξάλλου μελέτες που συνδέουν τον καπνό γενικά, και όχι μόνο από τις δασικές πυρκαγιές, με κατάθλιψη, σχιζοφρένεια και άλλες ψυχικές διαταραχές.
Είναι ένα θέμα που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης, καθώς η έκθεση του πληθυσμού αυξάνεται λόγω κλιματικής αλλαγής: πρόσφατη μελέτη στο «Nature Ecology and Evolution» προειδοποιούσε ότι η συχνότητα των ακραίων δασικών πυρκαγιών υπερδιπλασιάστηκε την τελευταία εικοσαετία.
Για μείωση της έκθεσης στη ρύπανση των πυρκαγιών, ο κόσμος καλείται να αποφεύγει τους εξωτερικούς χώρους, να χρησιμοποιεί καθαριστές αέρα και να φορά μάσκα υψηλής προστασίας αν πρέπει να βγει έξω.
