Κάθε χρόνο τέτοια εποχή δεν υπάρχει περίπτωση να μη γίνει η γνωστή… γριποσυζήτηση: έκαναν ο παππούς και η γιαγιά το εμβόλιο της γρίπης, πρέπει να το κάνουμε στα παιδιά ή όχι, ποιοι ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου και πρέπει να εμβολιαστούν, μήπως ανήκω και εγώ, έχει το φαρμακείο απόθεμα εμβολίων;
Βέβαια, πολλές φορές οι συζητήσεις αυτές είναι φιλολογικές και από τη θεωρία δεν περνούν ποτέ στην πράξη, ούτε στις περιπτώσεις στις οποίες κρίνεται απαραίτητο (χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρώτο εφετινό θύμα της γρίπης στη χώρα μας, ένας 49χρονος άνδρας που κατέληξε πριν από μερικές ημέρες από επιπλοκές της γρίπης τύπου Α και ο οποίος δεν είχε εμβολιαστεί, παρότι ανήκε σε ομάδα υψηλού κινδύνου).
Και ναι, υπάρχουν αρκετά μειονεκτήματα των υπαρχόντων εμβολίων τα οποία παρασκευάζονται κάθε χρόνο με βάση τα κύρια στελέχη του ιού της γρίπης που κυκλοφόρησαν στον πλανήτη την προηγούμενη περίοδο γρίπης: το κυριότερο όλων είναι η χαμηλή αποτελεσματικότητά τους, που κυμαίνεται από 20% ως 60%, άντε 70%. Ετσι εδώ και χρόνια ερευνητές σε διαφορετικά εργαστήρια του πλανήτη έχουν επιδοθεί σε έναν (επιστημονικό) αγώνα με στόχο να καταργήσουν την ανάγκη του ετήσιου «τσιμπήματος». Ουσιαστικά μάχονται για τη δημιουργία ενός καθολικού εμβολίου το οποίο θα προστατεύει από όλα τα στελέχη του ιού και θα προσφέρει πολυετή προστασία, αν όχι διά βίου.
Κάθε χρόνο λοιπόν, (κυρίως) τέτοια εποχή, εποχή της γρίπης γαρ, έρχονται στη δημοσιότητα νέες μελέτες σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στα εργαστήρια σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη του πολυπόθητου καθολικού εμβολίου ενάντια στον ιό της γρίπης. Και όλο ακούμε ότι διαφορετικές ομάδες βρίσκονται κοντά, αλλά καμία δεν τα καταφέρνει. Μήπως τελικά έχουμε δημιουργήσει υπέρμετρες προσδοκίες για κάτι ανέφικτο;
Πιθανώς ναι, απάντησαν ειδικοί επί του θέματος οι οποίοι συγκεντρώθηκαν προσφάτως στη Νέα Υόρκη για να συζητήσουν το ζήτημα έπειτα από κάλεσμα του Human Vaccines Project, μιας αμερικανικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης. Κάποιοι ειδήμονες μάλιστα, θέλοντας προφανώς να δείξουν πόσο δύσκολο είναι τελικώς το να αναπτυχθεί ένα τέτοιο εμβόλιο, έκαναν λόγο για το «όνειρο ενός αλχημιστή».
Πού έγκειται η τόση δυσκολία; Κατ’ αρχάς να εξηγήσουμε ότι για να δρα ένα εμβόλιο ενάντια σε όλα τα στελέχη του ιού πρέπει να περιέχει τμήματά τους τα οποία παραμένουν αμετάβλητα. Ωστόσο κανένας μέχρι σήμερα δεν έχει βρει τα ιικά εκείνα τμήματα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απόκριση ικανή να «φρενάρει» τον ιό και να μην προσβάλλει τους ανθρώπους. Τα εποχικά εμβόλια ενεργοποιούν το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να παράγει αντισώματα ενάντια στο άνω τμήμα της αιμοσυγκολλητίνης, μίας από τις δύο κύριες πρωτεΐνες στην επιφάνεια του ιού της γρίπης (η δεύτερη είναι η νευραμινιδάση). Τα περισσότερα υποψήφια καθολικά εμβόλια αντιθέτως επικεντρώνονται στο «στέλεχος» αυτής της πρωτεΐνης η οποία έχει σχήμα μανιταριού επειδή διαθέτει πολλά τμήματα που ελάχιστα διαφέρουν μεταξύ των υποτύπων του ιού. Ωστόσο μέχρι σήμερα οι κλινικές δοκιμές τέτοιου είδους εμβολίων έχουν απογοητεύσει τους ερευνητές. Ετσι, κάποιοι υποστηρίζουν – και στοιχεία μελετών τούς ενισχύουν – ότι πρέπει το βάρος να πέσει στην έτερη πρωτεΐνη στην επιφάνεια του ιού, τη νευραμινιδάση, καθώς τα επίπεδα αντισωμάτων που επιτυγχάνονται μέσω της στόχευσής της μπορούν να προσφέρουν καλύτερη προστασία από τη γρίπη.
Υπάρχουν και άλλοι σκόπελοι στον δρόμο προς το καθολικό εμβόλιο, τόσοι ώστε οι επιστήμονες που συγκεντρώθηκαν προσφάτως να δηλώνουν ότι αν μια αντίστοιχη συνάντηση για την ανάπτυξη ενός τέτοιου εμβολίου είχε λάβει χώρα τη δεκαετία του 1960, τα εμπόδια που θα συζητιούνταν θα ήταν ακριβώς τα ίδια με αυτά που τίθενται επί τάπητος το 2018. «Είμαστε ακόμη στην αρχή» κατέληξαν. Δεν ξέρουμε αν αυτή η αρχή θα έχει κάποτε αίσιο τέλος ή αν τελικά η ανάπτυξη του καθολικού εμβολίου για τη γρίπη αποτελεί «όνειρο χειμερινής νυκτός». Αυτό που ξέρουμε είναι ότι μέχρι να αποτελέσει γεγονός ένα τέτοιο εμβόλιο (αν ποτέ αποτελέσει γεγονός), πρέπει να πορευτούμε με ό,τι έχουμε στα χέρια μας, κοινώς με το εποχικό εμβόλιο της γρίπης. Αν λοιπόν ανήκουμε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για επιπλοκές από τη γρίπη (άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, παιδιά και ενήλικοι με χρόνιες παθήσεις των πνευμόνων, του καρδιαγγειακού συστήματος, των νεφρών, άτομα με χρόνια μεταβολική νόσο, ανοσοκατεσταλμένα άτομα, άτομα με αιμοσφαιρινοπάθειες, έγκυοι μετά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, άτομα στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον χρονίως πασχόντων αλλά και το ιατρικό, νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό), εμβολιαζόμαστε για να μη ζήσουμε εμείς και οι οικογένειές μας… εφιάλτες χειμερινής νυκτός.
