Στα παρασκήνια των βραβείων

Με αδημονία περιμένει κάθε χρόνο ο επιστημονικός κόσμος τις ανακοινώσεις της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών σχετικά με τα βραβεία της Ιατρικής, της Φυσικής και της Χημείας. Και πάντοτε υπάρχουν και τα φαβορί: λαμπροί επιστήμονες που με την πρωτοποριακή δουλειά τους έχουν ωφελήσει την ανθρωπότητα. Αυτό το τελευταίο κριτήριο είναι καθοριστικό για την απονομή του βραβείου, καθώς αναφέρεται ξεκάθαρα στη διαθήκη του Αλφρεντ Νομπέλ. Βεβαίως αυτό εξηγεί πολλές φορές και τους λόγους για τους οποίους τα βραβεία δίνονται για ανακαλύψεις που έγιναν πολλές δεκαετίες πριν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το εφετινό βραβείο Χημείας το οποίο δόθηκε στους επιστήμονες που εμπνεύστηκαν και τελειοποίησαν τις μπαταρίες ιόντων λιθίου στην εικοσαετία 1970-1990. Φαίνεται πως η επιτροπή χρειάστηκε όλα αυτά τα χρόνια για να βεβαιωθεί για το κοινωνικό όφελος των μπαταριών αυτών. Πάλι καλά που το αποφάσισε εφέτος, καθώς μεταξύ των βραβευθέντων συγκαταλέγεται και ο 97χρονος Στάνλεϊ Γουίτινγκχαμ (Stanley Whittinhgam)…

Αντιθέτως προς τα κριτήρια τα οποία είναι γνωστά, μυστικές παραμένουν οι υποψηφιότητες για 50 χρόνια! Ετσι, όσοι προσπαθούν να μαντέψουν τους επόμενους τιμώμενους βασίζονται σε άλλες διακρίσεις: κατά παράδοση όποιος έχει τιμηθεί με το βραβείο Λάσκερ έχει αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητές του για το Νομπέλ Ιατρικής. Το ίδιο πάντως έγινε και με τους εφετινούς βραβευθέντες οι οποίοι είχαν τιμηθεί με το Λάσκερ πριν από δύο χρόνια.
Οι ιστορικοί της επιστήμης οι οποίοι μελετούν τα αρχεία των υποψηφιοτήτων δίνουν κατά καιρούς στη δημοσιότητα τα ευρήματά τους. Ετσι, τουλάχιστον μέχρι τώρα, ο πλέον αδικημένος φαίνεται πως είναι ο γάλλος μικροβιολόγος Γκαστόν Ραμόν (Gaston Ramon, 1886-1963). Στη δεκαετία του 1920 ο Ραμόν ανέπτυξε ένα εμβόλιο κατά της διφθερίτιδας η οποία αποτελούσε την κύρια αιτία θανάτου της περιόδου αυτής. Σύμφωνα με τα αρχεία, από το 1930 ως το 1952 ο Ραμόν υπεδείχθη ως υποψήφιος από 155 διαφορετικούς ανθρώπους. Ποτέ δεν θα μάθουμε τους λόγους για τους οποίους δεν κρίθηκε άξιος του βραβείου, καθώς το έργο του σίγουρα πληρούσε την προϋπόθεση της ωφέλειας στην ανθρωπότητα: το εμβόλιό του χρησιμοποιήθηκε για μαζικούς εμβολιασμούς και υπήρξε σωτήριο. Ανεξάρτητα από τις πιθανές αστοχίες της επιτροπής, πάντως, τα Νομπέλ παραμένουν τα βραβεία που αποτελούν το όνειρο κάθε επιστήμονα.