Σαρδέλα και γαύρος εναντίον άσθματος

Είναι τα παρεξηγημένα, τα θεωρούμενα ως δεύτερης διαλογής στο ψαράδικο: είναι η σαρδέλα, ο γαύρος, το σκουμπρί, ο κολιός. Τα «ταπεινά» όμως αυτά λιπαρά ψάρια αποτελούν «βόμβες» θρεπτικών συστατικών και κυρίως ω-3 λιπαρών οξέων τα οποία έχουν πολλαπλά οφέλη για τον οργανισμό. Οπως δείχνει μάλιστα νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα (συγκεκριμένα στις 30 Οκτωβρίου) στην επιθεώρηση «Journal of Human Nutrition and Dietetics», τα λιπαρά ψάρια σαν και αυτά που σας αναφέραμε δεν είναι μόνο «βάλσαμο» για την τσέπη μας (ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης) αλλά μπορεί να αποδειχθούν και «φάρμακο» ενάντια σε μία από τις πιο συχνές χρόνιες νόσους, και δη των μικρών παιδιών, το άσθμα.

Το άσθμα που προκαλεί φλεγμονή των βρόγχων αποτελεί σημαντική αιτία καθημερινής νοσηρότητας των παιδιών, εισαγωγών τους στα νοσοκομεία, επισκέψεων σε παιδιάτρους ενώ αποτελεί και τον υπ’ αριθμόν 1 ένοχο για την απουσία των μαθητών από το σχολείο. Ενα στα 10 παιδιά στην Ελλάδα πάσχουν από σοβαρό άσθμα με αποτέλεσμα να ζουν με μόνιμο «σύντροφο» τα εισπνεόμενα, κυρίως κορτικοστεροειδή, φάρμακα. Φανταστείτε λοιπόν πόσο σημαντικό θα ήταν ένα φθηνό ψαράκι σερβιρισμένο στο μεσημεριανό τραπέζι να προσφέρει μείωση της βρογχικής φλεγμονής αλλά και μείωση της λήψης φαρμάκων από ασθματικά παιδιά!

Αυτό λίγο ως πολύ έδειξε η νέα μελέτη, πρώτη συγγραφέας της οποίας ήταν η κλινική διαιτολόγος, ερευνήτρια και υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο La Trobe στη Μελβούρνη της Αυστραλίας κυρία Μαρία Παπαμιχαήλ. Η μελέτη αποτελεί μέρος της διδακτορικής διατριβής που εκπονεί η κυρία Παπαμιχαήλ με επιβλέπουσα την καθηγήτρια του La Trobe κυρία Κατερίνα Ιτσιόπουλος, η οποία ασχολείται ερευνητικά με τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής και της επεκτασιμότητάς της σε πληθυσμούς εκτός Μεσογείου για περισσότερο από 20 χρόνια, ενώ στη διεξαγωγή της συνεργάστηκαν επίσης ο επίκουρος καθηγητής Παιδοπνευμονολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χαράλαμπος Κατσαρδής και ο δρ Δημήτρης Τσουκαλάς του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Διατροφικής Ιατρικής στη Ρώμη.

Οπως ανέφερε η κυρία Παπαμιχαήλ στο «Βήμα», «μελέτες που έχουν διεξαχθεί ως σήμερα σε μοριακό επίπεδο αλλά και σε ζωικά μοντέλα έχουν δείξει ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα που περιέχονται στα λιπαρά ψάρια μειώνουν τη βρογχική φλεγμονή η οποία αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του άσθματος. Ωστόσο η δική μας μελέτη είναι η πρώτη κλινική μελέτη παγκοσμίως που δείχνει βελτίωση της φλεγμονής αλλά και μείωση της λήψης φαρμάκων σε παιδιά με άσθμα».

Αυτή η πρώτη του είδους της λοιπόν κλινική μελέτη περιέλαβε 64 παιδιά ηλικίας 5-12 ετών από τη χώρα μας με ήπιο άσθμα (αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά δεν λάμβαναν φάρμακα σε μόνιμη βάση αλλά μόνο όταν ήταν αναγκαίο εξαιτίας εμφάνισης συμπτωμάτων) τα οποία χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Οι ερευνητές έδωσαν στα μισά περίπου από αυτά οδηγίες για κατανάλωση δύο γευμάτων εβδομαδιαίως από λιπαρά ψάρια, και συγκεκριμένα από σαρδέλα ή γαύρο ή σκουμπρί ή κολιό ή πέστροφα ή σολομό (ως γεύμα ορίστηκαν τουλάχιστον 150 γραμμάρια ψαριού μετά το μαγείρεμά του) μέσα στο πλαίσιο του μεσογειακού προτύπου διατροφής επί έξι μήνες. Τα υπόλοιπα παιδιά ακολούθησαν τη συνήθη διατροφή τους επίσης επί ένα εξάμηνο.

Ιδού τι προέκυψε: στην ομάδα που κατανάλωνε λιπαρά ψάρια εμφανίστηκε στο τέλος του εξαμήνου μείωση της βρογχικής φλεγμονής κατά 14 μονάδες, ενώ την ίδια στιγμή στην ομάδα ελέγχου παρουσιάστηκε διατήρηση και σε κάποιες περιπτώσεις επιδείνωση της φλεγμονής. Τι σημαίνουν αυτές οι 14 μονάδες; θα αναρωτιέστε – και δικαίως. Οπως εξηγεί η κυρία Παπαμιχαήλ, «σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Θώρακος οποιαδήποτε μείωση άνω των 10 μονάδων δείχνει σημαντική απόκριση στην αντιφλεγμονώδη θεραπεία». Με απλά λόγια, τα λιπαρά ψάρια φάνηκε να λειτουργούν θεραπευτικά στα παιδιά ή έστω να ενισχύουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα των φαρμάκων τους – γεγονός που ενισχύεται από το εξίσου σημαντικό εύρημα της μελέτης ότι στην ομάδα τής… ψαροπαρέμβασης κατεγράφη μεγαλύτερη μείωση στη χρήση φαρμάκων σε σύγκριση με την ομάδα που δεν ακολούθησε την «ψαροδιατροφή».

Κατά την ερευνήτρια «τα ευρήματα αυτά μαρτυρούν ότι είναι δυνατό να διαχειριστούμε τα συμπτώματα του άσθματος μέσω της υγιεινής διατροφής – δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι στοιχεία δείχνουν πως η ανθυγιεινή διατροφή που περιλαμβάνει πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και ζάχαρη ενισχύει τα ασθματικά συμπτώματα. Η ελληνική παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή που είναι πλούσια σε φυτικά τρόφιμα και λιπαρά ψάρια θα μπορούσε να είναι ένας πολύ εύκολος, ασφαλής και αποτελεσματικός τρόπος για τη μείωση των συμπτωμάτων του παιδικού άσθματος. Τα λιπαρά ψάρια, όπως αυτά που χρησιμοποιήσαμε στη μελέτη, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ω-3 λιπαρά οξέα τα οποία διαθέτουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Δεν έχουν εξακριβωθεί ακόμη οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων τα ω-3 μειώνουν τη φλεγμονή των βρόγχων, εκτιμάται όμως ότι μεταξύ άλλων βάζουν φρένο σε προφλεγμονώδεις ουσίες που προάγουν το οίδημα των αεραγωγών, την έκκριση βλέννας, τη βρογχική φλεγμονή και τον βρογχόσπασμο».  

Τα εντυπωσιακά – και κυρίως εύκολα στην εφαρμογή – καινούργια ευρήματα δεν συνιστούν αυτή τη στιγμή σύσταση προς τους γονείς των παιδιών με άσθμα. «Απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες ώστε να επιβεβαιωθεί η θετική αυτή επίδραση και η ομάδα μας διερευνά τα ενδεχόμενα τόσο της μελλοντικής διεξαγωγής μιας τέτοιας μεγαλύτερου εύρους μελέτης όσο και της επέκτασής της σε παιδιά με σοβαρό άσθμα ώστε να καταγραφούν τα πιθανά οφέλη από την κατανάλωση των λιπαρών ψαριών και στη συγκεκριμένη «δύσκολη ομάδα»» υπογραμμίζει η κυρία Παπαμιχαήλ. Προσθέτει ωστόσο ότι δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι μιλούμε για μια διατροφική παρέμβαση που δεν συνδέεται με καμία παρενέργεια παρά μόνο με οφέλη για ολόκληρο τον οργανισμό, καθώς πλήθος μελετών έχουν δείξει πως τα ω-3 λιπαρά οξέα των ψαριών προσφέρουν προστασία ενάντια σε πολλές νόσους – από τα καρδιαγγειακά νοσήματα ως μορφές καρκίνου. Ετσι, μάλλον μόνο καλό μπορεί να κάνει το να τρώμε εμείς και τα παιδιά μας (με άσθμα και μη) λιπαρά ψάρια… στην υγειά του αναπνευστικού μας συστήματος (και όχι μόνο).

Αφού ω-3 κυκλοφορούν ευρέως σε μορφή συμπληρωμάτων, γιατί να παιδευόμαστε με το μαγείρεμα ψαριών και να μην πάρουμε μια κάψουλα ώστε να αποκομίσουμε τα οφέλη; Ιδού η απάντηση διά στόματος της κυρίας Παπαμιχαήλ: «Εχουν υπάρξει μελέτες που διερευνούσαν τα πιθανά οφέλη από τη λήψη συμπληρωμάτων στο άσθμα. Ωστόσο τα ευρήματα ήταν αντικρουόμενα: κάποιες έδειχναν ως έναν βαθμό οφέλη, από άλλες όμως δεν προέκυπταν οφέλη ενάντια στα ασθματικά συμπτώματα. Ως φαίνεται λοιπόν δεν είναι μόνο τα ω-3 που κάνουν τη διαφορά, είναι η συνεργική δράση των ω-3 με τα υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά που παρέχει η μεσογειακή διατροφή». Η ισχύς λοιπόν εν τη ενώσει ενάντια στη φλεγμονή των αεραγωγών που προκαλεί το άσθμα. Διότι μεσογειακή διατροφή σημαίνει και πολλά λαχανικά, χόρτα, φρούτα, μη επεξεργασμένα δημητριακά, όσπρια, ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο, μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών και πουλερικών καθώς και λίγο ως πολύ λίγο κρέας και γλυκά (μαζί με ένα ποτηράκι κρασί σε κάθε γεύμα το οποίο ευφραίνει… σώμα και πνεύμα). Και αυτού του τύπου η διατροφή είναι πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα καθώς και σε φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως οι βιταμίνες Ε και C, η ρεσβερατρόλη, οι πολυφαινόλες, το σελήνιο και η γλουταθειόνη. Ολα αυτά σε συνεργασία με τα ω-3 λιπαρά οξέα των ψαριών – το εικοσαπεντανοϊκό οξύ (ΕΡΑ) και το δοκοσαεξαενοϊκό οξύ (DHA) – φαίνεται ότι προσφέρουν έναν συνδυασμό ακαταμάχητο (εναντίον του άσθματος).