Ολη η Χημεία σε έναν πίνακα

Λέγεται ότι ούτε ο ίδιος ο Μεντελέγεφ (Dmitri, Ivanovich Mendeleev, 1834-1907) δεν εκτίμησε το μέγεθος της συνεισφοράς του στην επιστήμη της Χημείας όταν δημιούργησε τον Περιοδικό Πίνακα των Στοιχείων. Αλλιώς πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί το γεγονός ότι τον Μάρτιο του 1869 ανέθεσε στον μαθητή του, Νικολάι Μενσούτκιν (Nikolai Menshutkin 1842-1907), να τον παρουσιάσει στη Ρωσική Χημική Εταιρεία, ενώ ο ίδιος έφυγε για να ελέγξει έναν τυροκομικό συνεταιρισμό; Σύμφωνα όμως με τους ιστορικούς της επιστήμης, δύο μόλις χρόνια αργότερα ο Μεντελέγεφ ήταν απολύτως πεπεισμένος ότι ο νόμος της περιοδικότητας (βάσει του οποίου είχε σχεδιάσει τον Πίνακα) ήταν ένας θεμελιώδης νόμος της Χημείας.

Ο ρώσος χημικός δεν ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να κατηγοριοποιήσει τα στοιχεία, ωστόσο η δική του κατάταξη ήταν η ευφυέστερη. Στον Περιοδικό Πίνακα τα στοιχεία οργανώνονται σε σειρές με βάση τον ατομικό αριθμό τους (τον αριθμό των πρωτονίων στον πυρήνα του ατόμου) και σε στήλες με βάση τη διαμόρφωση της εξωτερικής στιβάδας ηλεκτρονίων. Σε αυτήν ακριβώς τη διαμόρφωση οφείλεται ο «χαρακτήρας» κάθε στοιχείου, παραδείγματος χάριν το αν θα έχει την τάση να αντιδρά ή όχι με άλλα. Ετσι, όταν ολοκλήρωσε την κατάταξή του, ο Μεντελέγεφ ήταν σε θέση να προβλέψει τη θέση στον πίνακα αλλά και τις ιδιότητες έξι ακόμη στοιχείων τα οποία δεν είχαν ακόμη ανακαλυφθεί.

Εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα και ο Περιοδικός Πίνακας, όχι μόνο αντέχει αλλά αποτελεί το σύμβολο της Χημείας. Περιττό δε να πούμε ότι ο σημερινός πίνακας με τα 118 στοιχεία του είναι πια ένα συλλογικό δημιούργημα. Στην πραγματικότητα, μέχρι την εποχή των πειραματισμών για την ατομική βόμβα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ο Πίνακας είχε ολοκληρωθεί με το ενενηκοστό δεύτερο στοιχείο, το ουράνιο, καθώς αυτά τα 92 στοιχεία εντοπίζονται στη φύση. Ωστόσο, στα ραδιενεργά υλικά ανακαλύφθηκαν νέα στοιχεία (πλουτώνιο, αμερίκιο…). Τότε θεωρήθηκε ότι ο πίνακας θα ολοκληρωνόταν με το φέρμιο, το εκατοστό στοιχείο.

Βεβαίως οι σύγχρονοι επιταχυντές, οι οποίοι αποδείχθηκαν πραγματικά «υπερόπλα» στη δημιουργία νέων στοιχείων, διέψευσαν αυτές τις προβλέψεις. Μάλιστα, σήμερα βρίσκονται στα σκαριά τα επόμενα τρία στοιχεία (119-121), ενώ ο μεγάλος θεωρητικός φυσικός Ρίτσαρντ Φάινμαν (Richard Feynman 1918-1988) έχει προβλέψει ότι το τελευταίο στοιχείο του πίνακα θα είναι το εκατοστό τριακοστό έβδομο. Δεν ξέρουμε αν η πρόβλεψη του Φάινμαν επαληθευτεί, όμως όλα δείχνουν ότι ο Περιοδικός Πίνακας των Στοιχείων έχει ακόμη πολύ μέλλον. Αιωρείται ωστόσο ένα μεγάλο ερώτημα: θα παραμείνει ο Πίνακας περιοδικός στην ολότητά του; Τα νέα στοιχεία που δημιουργούνται με τη βοήθεια επιταχυντών μπορεί να έχουν απρόβλεπτες ιδιότητες, να μην εμφανίζουν την προβλεπόμενη περιοδικότητα. Πράγμα που, μεταξύ άλλων, σημαίνει ότι δεν θα βαρεθούμε καθόλου να παρακολουθούμε τα τεκταινόμενα στη Χημεία για πολλά ακόμη χρόνια.

Ακολούθησε το Βήμα στο Google news και μάθε όλες τις τελευταίες ειδήσεις.